Premiery #nonfiction SIERPIEŃ 2025

Premiery #nonfiction SIERPIEŃ 2025

Co czytać w sierpniu? Oczywiście #nonfiction! Wśród premier tego miesiąca polecamy kilka świetnych biografii ze świata sztuki: malarza-dzikusa Paula Gauguina, Eleonory Plutyńskiej – pionierki polskiej szkoły tkaniny oraz nieugiętej kolekcjonerki Karoliny Lanckorońskiej. Warto wybrać się w podróż do wcale nie tak szarego NRD, na Sprogø – wyspę, gdzie państwo duńskie umieszczało „problematyczne” kobiety, a także do Stanów, tym razem po to, by zmierzyć się z jej mitologią. Koniecznie poczytajcie też o historii hipochondrii, polskim popie z ostatniej dekady XX wieku i o końcu miłości romantycznej, z jakim być może przychodzi nam się teraz mierzyć.

zebrała Agnieszka Pietrzak

Krzysztof Brożek

Gruzja

Wydawnictwo Pascal

premiera: 13.08.2025

Ta książka pozwala poznać gruzińską duszę, zobaczyć Gruzję z bliska. Prawdziwie. Sercem.

Krzysztof Brożek proponuje nam nie tylko podróż w przestrzeni, ale również w czasie. Poznamy historię i kulturę Gruzji od jej powstania aż po współczesność. Zobaczymy zaskakująco różne oblicza tego kraju.

W Gori odwiedzimy Muzeum Stalina, które nie zmieniło się od czasów ZSRR. Porozmawiamy też z uchodźcami z Abchazji i Osetii Południowej.

W Batumi zajrzymy do zakładu szewskiego, który prowadzi wielbiciel polskiego kina. Przekonamy się, których polskich piosenkarzy kochają Gruzini i dlaczego wciąż pamiętają Lecha Kaczyńskiego.

W Tbilisi poznamy ludzi protestujących przeciwko działaniom antyzachodnich polityków. Spróbujemy również zrozumieć, dlaczego obywatele kraju położonego między dawnymi mocarstwami – Persją, Turcją i Rusią – na każdym kroku podkreślają swoją przynależność do Europy.

Wybierzemy się też na wycieczkę po winnicach leżącej na południu Kachetii. Skosztujemy wina z tradycyjnych ceramicznych amfor na stałe zakopanych w ziemi oraz wysłuchamy przemówienia tamady podczas tradycyjnej uczty. Spróbujemy chaczapuri, adżapsandali oraz sosów: tkemali i adżika.

Jedna wizyta w Gruzji nie wystarczy, żeby w pełni ją zrozumieć. To pewne!

Caroline Crampton

Ciało ze szkła. Historia hipochondrii

tłum. Martyna Tomczak

Wydawnictwo Czarne

premiera: 27.08.2025

To zwykle wygląda podobnie. Kłucie za mostkiem, dziwna plamka na skórze, poczucie czegoś obcego we własnym ciele. Gorączkowe szukanie diagnozy w internecie, a potem paraliżujący lęk, że to już koniec. Nie ukoi go nawet lekarz, który mówi, że wszystko jest w porządku.

Caroline Crampton dobrze to zna. Gdy miała siedemnaście lat, stwierdzono u niej rzadki nowotwór krwi. Choć udało się go wyleczyć na wczesnym etapie, pozostał strach przed nawrotem choroby. Próbując zmierzyć się z własnymi demonami, Crampton kreśli fascynującą kulturową historię hipochondrii. Zmagali się z nią królowie, artyści i naukowcy: Immanuel Kant i Karol Darwin, Glenn Gould i Philip Larkin, Virginia Woolf i Marcel Proust. Źródeł hipochondrii przez wieki upatrywano w zaburzeniach trawiennych. Późniejsze jej dzieje związane są z rozwojem psychiatrii i diagnozowaniem stanów lękowych.

Ciało ze szkła to opowieść o historii medycyny, ale także o naszej kruchości i lęku przed śmiercią. Hipochondrycy, jak przekonuje autorka, mają większą świadomość tego, że granica między psychiką i ciałem jest płynna. Tylko czy w ogóle można rozpatrywać je osobno? To jedno z fundamentalnych pytań tej książki.

Beau Donelly, Nick Toscano

Kobieta, która oszukała świat. Historia Belle Gibson i największego skandalu wellness

tłum. Adrian Napieralski

Wydawnictwo Filia

premiera: 27.08.2025

Przedsiębiorczyni. Inspiracja. Guru.

Młoda Australijka, Belle Gibson, podbiła serca setek tysięcy ludzi, twierdząc, że pokonała raka mózgu dzięki zdrowej diecie i sile pozytywnego myślenia. Stała się gwiazdą Instagrama, ikoną ruchu wellness, autorką bestsellerowej książki i twarzą aplikacji promowanej przez samo Apple. A wszystko to zbudowane było na kłamstwie. Gibson nigdy nie chorowała na raka.

Kobieta, która oszukała świat to pasjonujący reportaż śledczy, który odsłania kulisy jednego z największych oszustw ery mediów społecznościowych. To opowieść o charyzmatycznej oszustce, ale też o nas – o tym, dlaczego tak łatwo uwierzyliśmy w jej historię.

Dziennikarze Beau Donelly i Nick Toscano prowadzą nas przez świat złudzeń, pseudonauki i potężnego przemysłu nadziei, który rozkwita na Instagramie i YouTube. To nie tylko historia jednej kobiety, ale też przestroga przed fałszywymi prorokami, którzy żerują na ludzkim cierpieniu.

Wojciech Harpula

Patoedukacja. Co nie działa w polskiej szkole i jak to zmienić. Rozmowy

Wydawnictwo Literackie

premiera: 27.08.2025

Co nie działa w polskiej szkole? Wszystko.

Czy można z tym coś zrobić? Tak, ale zupełnie inaczej, niż podchodzą do tego politycy.

Wojciech Harpula o absurdach polskiej szkoły. Tych, które wszyscy znamy, i tych, których istnienia nawet nie podejrzewamy. O systemie, który sprawia, że młodzi ludzie gubią naturalną ciekawość świata i tracą swój potencjał. O szkolnej rzeczywistości, którą naukowcy porównują do życia w systemie pełnym kontroli i ograniczeń. O tym, że nigdy nie odpowiedzieliśmy sobie na pytanie, czego i w jaki sposób chcemy uczyć nasze dzieci.

Autor w serii rozmów z osobami, które znają system od środka – nauczycielami, pedagogami, psychologami – udowadnia, że nasze szkoły wciąż działają jak w poprzednich epokach.

Ta książka to nie tylko analiza problemów, ale też konkretne pomysły na to, co można zmienić. Bez politycznych haseł i obietnic bez pokrycia. Po prostu rzetelna wiedza i spojrzenie na to, co w szkołach działa źle i co można z tym zrobić.

Jeśli podobnie jak my, uważasz, że szkoła kręci się w kółko, przeczytaj tę książkę i dowiedz się, co naprawdę trzeba zmienić. Edukacja dotyczy nas wszystkich, nie tylko naszych dzieci!

Maciej Hen

Tratwa z pomarańczami

Wydawnictwo Filtry

premiera: 27.08.2025

W tej autobiograficznej opowieści Maciej Hen wspomina epokę wczesnego PRL-u. Kreśli obraz życia codziennego widziany oczami dziecka. Chłopiec z warszawskiej inteligenckiej rodziny czyta książki, słucha Beatlesów, marzy o zostaniu artystą i przeżywa pierwsze miłości. Jednocześnie odkrywa swoją żydowską tożsamość i mierzy się z narastającym antysemityzmem, który zapowiada wypadki Marca ’68. Obserwujemy, jak do świata bohatera powoli wdzierają się nieufność i strach. Żydzi są zmuszeni „podawać na wyjazd”.

Tratwa z pomarańczami pozostaje jednak pochwałą życia. Autor nie godzi się złożyć swojego dzieciństwa w ofierze Historii, jego książkę rozświetlają sceny pełne humoru, ciepłe wspomnienia miejsc i ludzi, czuły portret matki. W dziejowych zawirowaniach najpewniejszym ratunkiem okazuje się, nie po raz pierwszy, darząca się nawzajem troską mała, ludzka wspólnota.

Katja Hoyer

Kraj za murem. Życie codzienne w NRD

tłum. Jan Szkudliński

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 27.08.2025

W 1990 roku z politycznej mapy świata zniknął kraj. Niemiecka Republika Demokratyczna przestała istnieć niemal z dnia na dzień. W zbiorowej pamięci ten okres historii Niemiec pozostaje białą plamą – a raczej szarą, bo w takiej barwie odmalowują życie w NRD typowe opowieści: nawiązując do dystopijnego Stasilandu oraz totalitarnej wizji z Roku 1984 Orwella.

Jednak to tylko część prawdy. Katja Hoyer, urodzona w NRD niemiecko-brytyjska historyczka, w swojej nagradzanej książce ukazuje znacznie bardziej złożony obraz życia w tym kraju. Łącząc wnikliwą analizę polityczną oraz pieczołowicie zebrane migawki z codziennego życia i relacje świadków, przedstawia nieoczywiste spojrzenie na „niemiecki eksperyment” w drodze do socjalizmu.

To zaskakująca opowieść o kraju wymazanym najpierw z mapy, a później z pamięci. Hoyer zabiera nas do miejsca, które mimo dyktatury przez ponad cztery dekady tętniło życiem – innym niż to zachodnie, ale nie mniej prawdziwym.

Maciej Jarkowiec

Rewolwer obok Biblii. W co wierzy Ameryka

Wydawnictwo Filia

premiera: 13.08.2025

W co wierzy Ameryka?
W wolność i sprawiedliwość. W marzenie i w przyszłość. W Biblię i w rewolwer. Ale najbardziej – w samą siebie.

Maciej Jarkowiec w książce Rewolwer obok Biblii odsłania drugą, mniej znaną twarz narodowej wiary Amerykanów. Przeszywa mit za mitem i zabiera nas w reporterską podróż przez historię i współczesność – widziane oczami tych, których głos zagłuszała oficjalna narracja: rdzennych mieszkańców, czarnych Amerykanów, weteranów.

Od kolonialnych wypraw po erę Trumpa, od plantacji Południa po drapacze chmur Doliny Krzemowej – to opowieść o kraju, który legalizuje marihuanę, inwestuje w nieśmiertelność i próbuje pogodzić swoje mity z rzeczywistością.

Ale to także osobista historia autora, rozdartego między dwoma kontynentami. Ameryka – jego druga ojczyzna – jest jednocześnie fascynacją i zmaganiem.

Abbott Kahler

Eden upadły. Prawdziwa historia zbrodni na rajskiej wyspie

tłum. Magdalena Kunz

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 27.08.2025

Lata 30. XX wieku, wybrzeże Ameryki Południowej. Członkowie wyprawy naukowej dobijają do brzegu bezludnej wyspy i znajdują dwa ciała. Wokół setki wypalonych zapałek, ślady stóp, robaki toczące zmumifikowane zwłoki. Co wydarzyło się na tym opuszczonym krańcu Ziemi?

Zawiedzeni światem Friedrich i Dore postanawiają opuścić Niemcy. Floreana w archipelagu Galapagos ma zostać ich nowym domem – rajem, w którym w odosobnieniu będą wiedli spokojne życie. Ale świat ich odnajduje. Wkrótce na wyspie pojawiają się weteran pierwszej wojny z rodziną oraz ekscentryczna baronessa z dwoma kochankami. Otoczony oceanem skrawek lądu szybko okazuje się za mały dla nich wszystkich.

Kolejne kłótnie oraz dziwne wypadki naznaczają codzienność, która staje się nie do wytrzymania. Do czasu, gdy dwójka mieszkańców znika z wyspy. Kiedy w Europie nazistowski potwór podnosi łeb, na wyspie rodzą się inne demony. Czyją duszą zawładną?

Wojtek Kardyś

Homo digitalis. Jak internet pożera nasze życie?

Wydawnictwo Znak

premiera: 27.08.2025

Jaką cenę płacimy za postęp?

Kolejne dziecko popełnia samobójstwo po tym, jak padło ofiarą hejtu.
Filmik z uciętą głową rozlewa się w internecie kilka minut po morderstwie.
Kobieta zamarza na balkonie podczas streamingu swojego chłopaka, patoinfluencera.
Tymczasem robot przebiega półmaraton, a AI może zostać twoim wirtualnym kochankiem.

Wojtek Kardyś, ekspert od social mediów, przygląda się zagrożeniom cyberprzestrzeni i udowadnia, że nowych technologii nie należy się bać – trzeba z nich mądrze korzystać.

Ta książka nauczy cię:

• jak odnaleźć się w świecie AI i algorytmów,
• jak uchronić się przed scamem i phishingiem,
• jak nie złapać się na fake newsa i deepfake’a,
• jak ustrzec dziecko przed hejtem i patoinfluencerami.

Fali nie zatrzymasz, ale możesz nauczyć się surfować.

Agata Komosa-Styczeń

Wyspa niechcianych kobiet

Wydawnictwo Czarne

premiera: 13.08.2025

W połowie XIX wieku Dania rozpoczęła realizację ogromnego projektu: budowy państwa dobrobytu, velfærdsstaten. Ubogim zagwarantowano wsparcie, jednak każdy, kto korzystał z państwowej pomocy, był tymczasowo pozbawiony praw wyborczych – bo jeśli ktoś nie jest zdolny się utrzymać, nie powinien decydować o wspólnych sprawach. Aby system działał, większość obywateli musiała pracować. Osobom słabym – fizycznie, intelektualnie lub „moralnie” – trzeba było pomóc stać się produktywnymi członkami społeczeństwa. A jeżeli było to niemożliwe, należało je odizolować, by nie wywierały zgubnego wpływu na resztę.

W 1923 roku na wyspie Sprogø powstał ośrodek, w którym przez czterdzieści lat umieszczano „kłopotliwe” dla państwa kobiety: uznane za rozwiązłe czy opóźnione w rozwoju. Mogły tu żyć i pracować. Miały zapewnioną opiekę lekarską, dostęp do radia i projektora filmowego, wolno im było wybierać własne kosmetyki. Jeśli tak zadecydowała dyrekcja, były sterylizowane. Większości z nich nigdy nie udało się wrócić do normalnego życia.

Czy Sprogø było miejscem opresji i poniżenia – czy postępowym jak na swoje czasy eksperymentem? Agata Komosa-Styczeń nie feruje wyroków, nie potępia ani nie usprawiedliwia. Próbuje natomiast odpowiedzieć na pytanie, jakie wnioski duńskie państwo wyciągnęło ze swojej historii.

Tomasz Lada

Wszystko jak leci. Polski pop 1990–2000

Wydawnictwo Czarne

premiera: 27.08.2025

„Byliśmy trochę oszołomami: skoro mamy nowe czasy i wszystko jest możliwe, to robimy” – mówi jeden z bohaterów książki Wszystko jak leci. Z transformacyjnego oszołomienia można żartować, lecz problemy rynku muzycznego tamtych lat nie zawsze należały do zabawnych. To były wielkie zmiany, wielkie marzenia i – często – wielkie rozczarowania. Wszyscy szukali swojego miejsca w kapitalistycznym wyścigu, który właśnie wystartował.

Autor oddaje głos ludziom tworzącym popowy rynek muzyczny lat dziewięćdziesiątych: założycielom firm fonograficznych, których entuzjazm miał przegrać z wielkimi zachodnimi korporacjami, dziennikarzom „Rock’n’Rolla”, „Gazety Wyborczej”, „Brumu” i „Machiny” czy twórcom pierwszych komercyjnych stacji radiowych. To również opowieść o największych ówczesnych gwiazdach, z których tylko nieliczne utrzymały się do dzisiaj na powierzchni, o ich sukcesach i porażkach, kuluarowych rozgrywkach.

Tomasz Lada stworzył wciągającą historię mówioną o czasach, kiedy – parafrazując Anitę Lipnicką – wszystko się mogło zdarzyć.

Benny Mer

Smocza. Biografia żydowskiej ulicy w Warszawie

tłum. Piotr Paziński

Wydawnictwo Czarne

premiera: 13.08.2025

W epoce między dwiema wojnami światowymi Smocza nie była na pewno ani najważniejszą, ani najpiękniejszą ulicą w Warszawie. Stanowiła za to mikrokosmos pełen życia – gwaru jidysz, sklepików, kiosków, fabryczek, zakładów szewskich i krawieckich, teatrów i domów publicznych. Mieszkali tu ortodoksi, bundyści, syjoniści, komuniści i wielka rzesza zwyczajnych ludzi.

Choć ulica wciąż istnieje i przebiega z grubsza tak samo jak przed wojną, nic nie jest na niej takie jak dawniej. Większość mieszkańców Smoczej zginęła w getcie lub w Treblince. Nie ma po nich śladu ani w archiwach, ani w zbiorowej pamięci. Czy aby na pewno?

Benny Mer uważa, że „tych, którzy przepadli, należy szukać”. Sięga po wiersze i opowiadania pisarzy jidysz: Icchoka Baszewisa Singera, Szolema Alejchema, Abrahama Rajzena czy Moszego Binema Justmana. Zagląda do roczników starych żydowskich gazet, przywołuje wspomnienia dzisiejszych dziewięćdziesięciolatków, którzy wychowali się w okolicach Smoczej, i drobiazgowo analizuje dawne fotografie. Zaprasza czytelników do literackiego spaceru od domu do domu, ale przede wszystkim – do podróży po utraconym czasie.

Marek Miller

3xK. Polska szkoła reportażu

Państwowy Instytut Wydawniczy

premiera: 21.08.2025

Jak poruszać się po „ziemi niczyjej” między publicystyką a literaturą? Tajemnice swojej „kuchni” zdradzają tytani polskiego reportażu: Krzysztof Kąkolewski, Ryszard Kapuściński i Hanna Krall. Książka została napisana autorską techniką kolażową, docenioną przez wykładowców dziennikarstwa Columbia University (oprócz wywiadów przeprowadzonych specjalnie do tej publikacji wykorzystano także inne rozmowy z bohaterami).

Grażyna Plebanek

Pola. Ukryte życie Apolonii Machczyńskiej-Świątek

Wydawnictwo Agora

premiera: 27.08.2025

Czy można dotrzeć do korzeni tak głęboko, że na powierzchni nie zostały już prawie żadne ślady? Czy można poskładać na nowo rodzinną i zbiorową historię?

Śmierć Apolonii Machczyńskiej-Świątek stała się częścią narodowego mitu. Rozstrzelana przez nazistów za ukrywanie Żydów, opisana w reportażu, w historii przeniesionej na deski teatru o jej życiu miał zdecydować rzekomy wybór ojca: zginie on albo córka.

Ale publiczna opowieść o śmierci Poli nie oddaje prawdy. Ani o jej ostatnich godzinach, ani o życiu okrytym rodzinnym milczeniem, będącym wyrwą w przekazie pokoleń.

Wnuczka Poli, pisarka Grażyna Plebanek, która o istnieniu babki dowiedziała się dopiero, gdy miała dziesięć lat, próbuje po dekadach zrekonstruować ten tajemniczy życiorys. Poszukiwania niespodziewanie łączą ją z rodziną, którą rozdzieliły wydarzenia z 1943 roku. Tam, gdzie faktów nie da się wiernie odzwierciedlić, autobiograficzny reportaż uzupełnia powieściowa narracja. Literacka wyobraźnia pomaga zbliżyć się do babci, inspirującej kobiety żyjącej na Plebankach, na przecięciu dwóch światów, której zabrakło w krajobrazie rodzinnego przekazu.

Biografia Poli napisana przez jej wnuczkę nie tylko odkrywa na nowo bohaterkę opowieści o naszej historii, ale też przenosi nas do źródeł własnej pamięci.

Sue Prideaux

Gauguin. Biografia dzikusa

tłum. Kamila Jansen

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 27.08.2025

Wybitny artysta, którego kipiące kolorami obrazy wstrząsnęły światem sztuki, a którego nazwiska nie umie napisać prawie nikt. Sam siebie nazywał „dzikusem z Peru”. Przyjaciel van Gogha zamieszany w aferę z uchem.

Był marynarzem i maklerem giełdowym. Żył w wielkim bogactwie i skrajnej biedzie. Mieszkał na Tahiti i Markizach – swój dom nazwał „domem rozkoszy”, a jego polinezyjskie kobiety były w kategoriach zachodniego świata jeszcze dziećmi. Zmarł w wieku 55 lat na atak serca, a może na syfilis – różnie mówiono.

Gauguin. Biografia dzikusa obala wiele z tego, co myśleliśmy, że wiemy o Gauguinie – w tym mit o syfilisie. Nie stroniąc od tematów kontrowersyjnych, ukazuje ludzi, miejsca i idee, które go ukształtowały: od dzieciństwa w Peru, przez świat paryskiej awangardy, spotkania z van Goghiem i Strindbergiem oraz konflikt z kolonialną władzą, po kobiety z jego życia i obrazów.

Sue Prideaux sięgnęła do najnowszych badań, a także odnalezionego w 2020 roku rękopisu pamiętnika Gauguina, przez sto lat uznawanego za zaginiony. Dzięki temu powstała biografia ukazująca w nowym świetle postać artysty – równie barwną jak jego obrazy.

Anna Sawińska

Kraina jednej szansy. O edukacji w Korei Południowej

Wydawnictwo Czarne

premiera: 27.08.2025

Obywatele Korei Południowej należą do najlepiej wyedukowanych na świecie. „Do jakiej szkoły chodziłeś?” – to jedno z pierwszych pytań, które pada tam podczas spotkań na stopie prywatnej czy zawodowej. Odpowiedź pozwala umiejscowić rozmówcę w hierarchii społecznej. Ukończenie dobrego uniwersytetu wpływa nie tylko na rozwój kariery, ale także szanse matrymonialne. To sposób na lepsze życie i gwarancja szacunku.

Koreańscy rodzice przeznaczają ogromne sumy na naukę dzieci, a te mają w zasadzie cały dzień wypełniony zajęciami. Edukacja zapewniana przez państwo nie wystarczy, by wyprzedzić innych w wycieńczającym maratonie egzaminów. Dlatego prawie wszyscy uczniowie po lekcjach uczęszczają na korepetycje. I choć osiągane przez nich rezultaty stanowią dla wielu krajów niedościgniony wzór, psychiczne koszty, które ponoszą dzieci oraz całe rodziny, są ogromne.

Anna Sawińska stara się przeanalizować przyczyny i skutki tej gorączki edukacyjnej.

Hampton Sides

Na szerokim, szerokim morzu. Ostatnia wyprawa kapitana Cooka

tłum. Adam Olesiejuk

Wydawnictwo Port

premiera: 20.08.2025

Dwunastego lipca 1776 roku kapitan James Cook – już wtedy uznawany za największego odkrywcę w historii Wielkiej Brytanii – wyruszył w swoją trzecią podróż na pokładzie HMS Resolution. Dwa i pół roku później zginął w starciu z mieszkańcami jednej z wysp Hawajów. Jak doszło do tego, że Cook – wyjątkowy wśród kapitanów ze względu na szacunek dla lokalnych społeczności i ich kultur – poniósł tak dramatyczną klęskę?

Cook słynął z tego, że interesował się ludami, które spotykał podczas swoich wypraw. W wielu przypadkach był pierwszym Europejczykiem, który nawiązał z nimi kontakt. Dbał o swoją załogę i otaczał jej członków opieką. Jednak podczas tej ostatniej wyprawy coś się zmieniło. Stał się kapryśny, brutalny, sięgał po przemoc wobec współtowarzyszy i rdzennej ludności. Lekkomyślnie kierował swoje statki na niebezpieczne wody. Co było tego przyczyną? Choroba? Presja wywołana koniecznością odkrycia legendarnego Przejścia Północno-Zachodniego? Tajne rozkazy o konieczności nanoszenia na mapę i przejmowania dla Wielkiej Brytanii nowych ziem, zanim zrobią to imperialni rywale?

Pełna rozmachu opowieść Hamptona Sidesa o ostatniej wyprawie kapitana Cooka mierzy się z jego dziedzictwem, którego konsekwencją był kolonializm niosący ze sobą katastrofalne skutki. Dostarcza również porywającej narracji o tytanicznym wysiłku oraz nieustannym zagrożeniu, jakie towarzyszyły eksploracji w końcówce epoki wielkich odkryć geograficznych.

Jason Stanley

Wymazywanie historii. Jak faszyści manipulują przeszłością, by kontrolować przyszłość

tłum. Dawid Krawczyk

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 20.08.2025

Nowa książka Jasona Stanleya, autora bestsellerowego Jak działa faszyzm, to poruszająca analiza prawicowej cenzury i wezwanie do obrony demokracji i prawdy.

Wymazywanie historii demaskuje niebezpieczne strategie, którymi współczesne ruchy autorytarne posługują się w dążeniu do przejęcia kontroli nad edukacją i zbiorową pamięcią. Stanley pokazuje, jak faszyści oraz ich współcześni naśladowcy – od Donalda Trumpa, przez Władimira Putina, aż po Jarosława Kaczyńskiego – próbują wymazywać niewygodne dla nich momenty historii. Upraszczają przeszłość, promują teorie spiskowe, mitologizują zbrodniarzy, atakują uniwersytety, zaprzęgają szkoły do szerzenia propagandy i pogłębiania podziałów społecznych. Próbują cofnąć ostatnie sto lat postępu.

Walka o historię to w istocie walka o przyszłość. To, jak – i czy w ogóle – uczymy o prawach człowieka, równości, sprawiedliwości społecznej czy mniejszościach, decyduje o kształcie demokracji jutra. Autor przybliża techniki, takie jak cenzura, manipulacja programami nauczania i eliminowanie krytycznego myślenia, które wykorzystuje się do podważania fundamentów wolnego społeczeństwa. Łącząc przykłady historyczne ze współczesną polityką, Stanley ostrzega przed skutkami manipulowania historią i wzywa do obrony edukacji i krytycznego myślenia jako kluczowych pól walki o demokrację i prawa człowieka. Wymazywanie historii to inspirujący apel o odwagę w obronie prawdy.

Magdalena Stopa

Eleonora Plutyńska. Wielka dama polskiej tkaniny

Wydawnictwo Marginesy

premiera: 27.08.2025

Eleonora Plutyńska życie oddała dziedzinie sztuki wymagającej pokory i cierpliwości: tkaninie. Córka „króla polskiej nafty”, uczennica Olgi Boznańskiej, artystka, nauczycielka, społeczniczka. O sobie mówiła, że „żyła za murem chińskim zaczarowanego ogrodu”, a w oczach bliskich i uczniów emanowała aurą spokoju i tajemnicy.

Dorastała w cieniu legendy ojca, pioniera galicyjskiego przemysłu naftowego, wybrała jednak własną drogę. Studiowała w Paryżu i w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych, w słynnych pracowniach Czajkowskiego i Jastrzębowskiego, ale prawdziwe spełnienie odnalazła na wsiach Polesia i Podlasia. Tam współpracowała z lokalnymi tkaczkami, ocalając od zapomnienia dawne techniki i tajniki roślinnego barwienia. Jako współtwórczyni spółdzielni „Ład” i wykładowczyni Pracowni Tkactwa Ręcznego na warszawskiej ASP wychowała całe pokolenia artystów – studiowały u niej między innymi Magdalena Abakanowicz, Jolanta Owidzka i Krystyna Wojtyna-Drouet. Jej własne tkaniny – takie jak Zwierza, Rycerze czy Trójkąty – zdobywały uznanie w kraju i za granicą.

Została zapamiętana jako bezinteresowna, szlachetna i oddana sztuce, ujmowała prostotą i cichą mądrością. Choć życie Eleonory nie było pozbawione cierpienia – dotknęły ją wczesna śmierć ojca, dwie wojny światowe, wieloletnia rozłąka z mężem i zniszczenie międzywojennego dorobku – nie zatraciła wiary w sens pracy. Dzięki sile charakteru i poczuciu misji umiała zaczynać od nowa, za każdym razem.

Tomasz Szarota, Emil Marat, Michał Wójcik

Duma i wstyd. O historii i potrzebie pamiętania

Wydawnictwo Agora

premiera: 13.08.2025

Wywiad rzeka z jednym z najwybitniejszych historyków zajmujących się II wojną światową, niemiecką okupacją Polski i ruchem oporu, relacjami polsko-niemieckimi.

W opowieści prof. Szaroty historia Europy XX wieku przenika się z historią jego rodziny, związanej przed wojną z Berlinem, Paryżem i Warszawą. Tomasz Szarota urodził się kilka tygodni po tym, jak Niemcy zamordowali jego ojca, katolickiego publicystę o żydowskich korzeniach. Matka, wychowana w kulturze niemieckiej i francuskiej, była profesorką i autorką licznych podręczników.

„Miejsce Polski jest w Europie i nie powinno to być miejsce na widowni” – przekonuje prof. Szarota.

Rozmowa wiedzie również przez historię PRL-u i relacje polsko-niemieckie, oglądane także z perspektywy narodowych stereotypów. Bodaj najgorętsza dyskusja dotyczy zbrodni w Jedwabnem.

Bohaterami tej książki są postaci najważniejsze dla historii naszego kraju w XX wieku – od Stefana Starzyńskiego, przez Irenę Sendlerową, Stefana „Grota” Roweckiego, Mariana Turskiego, po aktorów polskiej polityki najnowszej.

Duma i wstyd. O historii i potrzebie pamiętania – wywiad przeprowadzony przez Emila Marata i Michała Wójcika dowodzi, że możemy rozmawiać w zgodzie, a historia jest dziedziną, która powinna nas łączyć, a nie dzielić.

Tomasz Szlendak

Miłość nie istnieje. Związki, randki i życie solo w XXI wieku

Wydawnictwo Znak Literanova

premiera: 27.08.2025

Miłość przypomina jednorożca – wszyscy o niej słyszeli, ale niewielu twierdzi, że ją spotkało.
A do tego są poważne wątpliwości, czy istnieje.

W XXI wieku trudno znaleźć nam kogoś do pary. Choć robimy wszystko, co sugerują książki o samorozwoju, aplikacje randkowe i instagramowi coache, nasze związki są nietrwałe i mało satysfakcjonujące. Namiętność, bliskość, intymność, przyjaźń, wsparcie – coraz rzadziej znajdujemy je w relacji romantycznej. Tylko że wciąż nie widzimy dla niej alternatywy.

Tomasz Szlendak, profesor socjologii i autor licznych publikacji, w swojej najnowszej książce opisuje rozpad mitu romantycznej miłości, który przez wieki kształtował zachodnie społeczeństwa. Sięga zarówno do badań naukowych, jak i tekstów kultury popularnej, by postawić pytania o to, jak późny kapitalizm, rozwój technologii i pogłębiające się podziały społeczne wpłynęły na nas i nasze związki.

• Co sprawia, że dla kobiet miłość przestała być synonimem szczęścia, a dla wielu mężczyzn stała się nieosiągalna?
• Dlaczego uprawiamy coraz mniej seksu, a prawie połowa z nas decyduje się na życie solo?
• Czy wszystkiemu są winne algorytmy Tindera i czeka nas powrót instytucji swatki?
• A wreszcie – czy koniec miłości to początek czegoś nowego?

Tiziano Terzani

Koniec jest moim początkiem

tłum. Iwona Banach

Wydawnictwo Zysk i S-ka

premiera: 26.08.2025

„Jeżeli mnie zapytasz, co zostawiam po sobie, odpowiem, że książkę, która może komuś pomóc ujrzeć świat w lepszym świetle, cieszyć się bardziej własnym życiem, zobaczyć je w szerszym kontekście, w takim, jaki ja teraz czuję tak mocno”.

Ta pośmiertna książka, przygotowana do druku przez syna autora, jest doskonałym sprawdzianem szczerości. To podróż niezmordowanego globtrotera, który starał się doprowadzić do końca swoje ostatnie dziennikarskie śledztwo. Chciał odnaleźć sens choroby, śmierci, cierpienia. Aby tego dokonać, trzeba było wielkiego dziennikarza. Jednego z największych na świecie.

Anna Wacławik, Maria Ciesielska

Fleck. Ocalony przez naukę

Wydawnictwo Agora

premiera: 27.08.2025

Urodzony we Lwowie Ludwik Fleck (1896–1961) – lekarz, mikrobiolog i filozof nauki doświadczył międzywojennego antysemityzmu. Po wybuchu wojny w getcie lwowskim pracował nad innowacyjną szczepionką na tyfus. Był więźniem Auschwitz i Buchenwaldu. Jego wiedza i mądrość pozwoliły mu ocalić życie własne i wielu innych.

Po wojnie odbudowywał polską naukę i edukację medyczną w Lublinie i Warszawie. Jego wybitne osiągnięcia nie zostały jednak docenione, padł ofiarą antyżydowskiej nagonki, a ostatnie lata spędził w Izraelu. Dorobek filozoficzny Flecka wyprzedzał swoją epokę, został odkryty i doceniony na świecie w latach 60.

Książka powstała na bazie wieloletnich badań autorek w Polsce, Ukrainie, Niemczech i Izraelu.

Marcin Wilk

Jedyna. Biografia Karoliny Lanckorońskiej

Wydawnictwo Znak

premiera: 13.08.2025

Kolekcjonerka sztuki, podróżniczka, arystokratka. A to tylko część prawdy.

Dwunastoletnia Karla kupuje z ojcem we Florencji fotografię Dawida. Michał Anioł staje się wtedy jej pierwszą prawdziwą miłością. Sztuka pozwala jej przetrwać najgorsze.

Od dzieciństwa niczym posąg wykuwana przez ojca. Zawsze wiedziała, co należy robić, potrzebowała działać. Żyła w trzech stuleciach, w centrum burzliwego XX wieku. Hartu ducha ani ironicznego humoru nie pozbawił jej nawet pobyt w obozie Ravensbrück. Jej losy to jednak nie tylko opowieść o odwadze i poświęceniu dla innych, ale też wyjątkowa historia uprzywilejowania.

Sześć lat pracy, tysiące godzin w archiwach, niezliczone kilometry w drodze. Marcin Wilk odmalowuje portret obywatelki świata, bezkompromisowej patriotki, kobiety, która żyła z godnością – tak jak chciała. Przywraca historii Karolinę Lanckorońską. Nieugiętą. Tajemniczą. Jedyną.

Agata Wróbel, Mateusz Skwierawski

Agata Wróbel. Ciężar życia. Autobiografia

Wydawnictwo SQN

premiera: 20.08.2025

W dzieciństwie przeżyła rzeczy, o których chciałaby zapomnieć. „Będziesz nikim” – słyszała wielokrotnie, nawet w domu rodzinnym. Te doświadczenia naznaczyły ją na zawsze. Mimo to już jako nastolatka stanęła na podium olimpijskim. Minęło ponad dwadzieścia lat od jej największych sukcesów i wciąż jest najbardziej utytułowaną polską sztangistką.

Agata Wróbel pojawiła się w polskim sporcie nagle, wyważyła drzwi, momentalnie stała się zawodniczką światowej klasy, mimo że wcześniej przerzucała tylko kamienie w rzece. Równie nieoczekiwanie zeszła ze sceny. Na swoich zasadach, po angielsku. Po prostu zniknęła.

Śmierć matki wywróciła jej życie do góry nogami. Straciła zapał, podupadła na zdrowiu. A sport wystawił jej ogromny rachunek: traci wzrok, czucie w rękach i nogach. Do tego wpadła w długi i depresję. Po latach życia w biedzie stara się wszystko uporządkować.

W spisanej przez Mateusza Skwierawskiego autobiografii wraca do pięknych sportowych chwil, szczerze rozlicza się ze sobą i opowiada otwarcie o rzeczach, które dotąd trzymała w ścisłej tajemnicy. Chce, by czytelnicy zrozumieli, co doprowadziło ją do obecnego stanu. Dźwiga życiowe ciężary, znacznie większe niż w czasie kariery. I walczy. Jeszcze nie upadła.