Pewien popularny muzyczny serwis streamingowy proponuje nam już świąteczną playlistę i być może zaczęliście sporządzać listę bożonarodzeniowych prezentów. Jeśli tak, mamy dla Was parę podpowiedzi, a jeśli nie, to też na pewno znajdziecie coś dla siebie wśród listopadowych premier #nonfiction. Polecamy biografie Marii Konopnickiej, Róży Luksemburg, Aleksandra Kwaśniewskiego czy… słynnego nowojorskiego czasopisma. Można zerknąć w przeszłość: do PRL-u z jego politycznymi zwierzętami lub drugiej połowy lat zerowych, o której jak nikt inny opowiadają twórcy Podcastexu. Poza tym mamy UFO, chłopskie chaty, hip hop, feminizm i wiele więcej.
zebrała Agnieszka Pietrzak
Sara Ahmed
Żyć feministycznym życiem
tłum. Magdalena Kunz
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 6.11.2024
Żyć feministycznym życiem to więcej niż książka o feminizmie; to książka o tym, co to znaczy być feministką w praktyce. W tym klasycznym już tekście współczesnej myśli feministycznej Sara Ahmed przypomina, że teoria feministyczna wypływa z codziennego doświadczenia. Autorka pokazuje, w jaki sposób bycie feministką i konfrontacja z seksizmem, rasizmem i innymi formami dyskryminacji i wykluczenia budzi w nas poczucie, że w świecie, który swobodnie zamieszkują inni, nie jesteśmy u siebie. Jednocześnie to właśnie to doświadczenie zderzenia ze światem oraz próba jego przekształcenia sprawiają, że jesteśmy w stanie tworzyć nowe idee i nowe sposoby bycia.
Łącząc refleksję teoretyczną z elementami autobiograficznymi, książka ta jest manifestem, który zachęca wszystkie osoby sprzeciwiające się nierównościom i niesprawiedliwości do wspólnego działania na rzecz budowy lepszego świata.
„Gdyby tak zebrać się w jednej przestrzeni, jakież pokłady wiedzy byśmy zgromadziły! Nic dziwnego, że feminizm wzbudza lęk: razem jesteśmy niebezpieczne”.
David Arrowsmith
Narcoball. Futbol, kartele i śmierć w Kolumbii Pablo Escobara
tłum. Bartosz Sałbut
Wydawnictwo SQN
premiera: 13.11.2024
Pablo Escobar kochał władzę.
Pablo Escobar kochał pieniądze.
Ale Pablo Escobar kochał też futbol.
Za każdym razem, gdy kopał na ulicach Medellín piłkę zrobioną ze szmat, a stróże prawa przepędzali go z ulicy, w młodym Pablo rosła nienawiść do policji.
Kiedy został baronem narkotykowym, zaczął wspierać futbol: budował boiska dla biedoty, finansował Atlético Nacional, dzięki czemu kolumbijski zespół sięgnął po upragniony triumf w Copa Libertadores. Ale piłkarska działalność Escobara miała też mroczną stronę: korumpowanie drużyn przeciwnych, zastraszanie sędziów, a nawet zabijanie arbitrów, gdy nie robili tego, czego oczekiwał El Patrón.
Poznaj kulisy największych sukcesów kolumbijskiego futbolu, za którymi stały pieniądze karteli narkotykowych. Dowiedz się, jak wykorzystywały one piłkę nożną do zdobywania serc kibiców, prania brudnych pieniędzy i walki z władzami. Poznaj tajemnicę zabójstwa Andrésa Escobara, piłkarza, który strzelił samobójczą bramkę na mundialu w USA i zginął z rąk bandytów.
Ta książka jest tak dobra jak serial Narcos. To mocna, dosadna lektura, po którą po prostu musisz sięgnąć. Niezależnie od tego, czy interesujesz się futbolem.
Omer Bartov
Opowieści z pogranicza. Pisanie i wymazywanie galicyjskiej przeszłości
tłum. Adam Musiał
Wydawnictwo Czarne
premiera: 27.11.2024
Czy w losach jednego miasta możemy zobaczyć jak w zwierciadle historię Europy, z jej tradycjami i religiami, z brzemieniem nacjonalizmów, wojen, faszyzmu, Zagłady?
Leżący dziś w Ukrainie Buczacz doświadczył pogromów, powstania Chmielnickiego, oblężenia i zniszczenia przez Turków w XVII wieku, odbudowy i rozkwitu w wiekach kolejnych. Był świadkiem rozbioru I Rzeczypospolitej, rozwoju chasydyzmu i żydowskiego oświecenia, wykluwania się syjonizmu oraz ukraińskich i polskich ruchów narodowych.
Wielka historia stanowiła tło, na którym toczyły się losy ludzi: mieszczan, chłopów i szlachty; Żydów, Polaków, Kozaków, Rusinów, Ukraińców. To oni, mieszkańcy pogranicza, interesują Bartova – bardziej niż władcy i generałowie. Chce zrozumieć ich dylematy, dążenia i przekonania. Szuka ich śladów w pamiętnikach, literaturze, poezji, wreszcie we wspomnieniach urodzonej w Buczaczu matki.
Miasto opisane na kartach tej książki już nie istnieje, zmieniła je na zawsze II wojna światowa. Można jednak je odnaleźć w dawnych galicyjskich opowieściach, które, jak przekonuje Bartov, potrafią się „wyrwać z ograniczeń wydarzeń i z logiki historii, pozwalając nam tym samym dowiedzieć się więcej o ludzkim duchu i o nieuchronnej utracie tego, co kiedyś istniało”.
Michał Choiński
The New Yorker. Biografia pisma, które zmieniło Amerykę
Miesięcznik Znak
premiera: 27.11.2024
Dokładnie sto lat temu przy kawiarnianym stoliku w Hotelu Algonquin na Manhattanie grupa inteligentnych i wygadanych przyjaciół wpadła na pomysł założenia gazety. Miała wyrażać wielkomiejskiego ducha Nowego Jorku, być wyrafinowana i dowcipna.
„The New Yorker” szybko stał się czymś znacznie więcej. Zmienił dziennikarstwo i Amerykę.
Po publikacji reportażu Hiroszima, pokazującego ogrom zniszczeń wywołanych zrzuceniem bomby, Albert Einstein poprosił redakcję o 1000 egzemplarzy tego numeru.
Drukowany w odcinkach „Eichmann w Jerozolimie” Hanny Arendt stał się najgłośniejszym dziełem filozoficznym XX w.
Reportaż śledczy o przestępstwach seksualnych Harveya Weinsteina stał u początku ruchu #MeToo.
Okładki magazynu na życzenie Baracka Obamy zdobiły ściany Białego Domu. A komiksy i żarty Charlesa Addamsa dały początek słynnej Rodzinie Addamsów.
Michał Choiński opowiada o ekscentrycznych dziennikarzach, wielkich pisarzach i pisarkach, ikonicznych okładkach i przełomowych tekstach. A także pyta o przepis na sukces, czyli jak stworzyć ambitne pismo, które w dobie internetowej walki o klikalność zbudowało trwałą relację z milionami wiernych czytelników.
John Dickie
Włoska mafia
tłum. Maciej Potulny
Wydawnictwo Czarna Owca
premiera: 13.11.2024
W 1946 roku Włochy stały się republiką demokratyczną. Nad krajem ciążyła jednak pomijana milczeniem klątwa: trzy przestępcze organizacje, od stu lat doskonalące swoje metody działania. Mafie rosły w siłę wraz z rozwojem Włoch – w chwili narodzin państwa sycylijska cosa nostra, neapolitańska kamorra i tajemnicza ’ndrangheta z Kalabrii były w pełni gotowe do rozpoczęcia najkrwawszego i najbardziej intratnego etapu swojej długiej historii.
Włochy wzbogaciły się dzięki produkcji samochodów, skuterów i galanterii. Mafie wypracowały własną drogę do bogactwa poprzez przemyt tytoniu, budownictwo, porwania i handel narkotykami. Stawały się nie tylko coraz potężniejsze, lecz także coraz ściślej ze sobą powiązane.
W latach 80. XX w. niewiele brakowało, by południowa część Włoch przekształciła się w „narkopaństwo”. Obszar ten stał się sceną konfrontacji tytanów – bohaterskich przedstawicieli prawa – z mafiosami, którzy przestali tolerować wszelkie przeszkody stojące na ich drodze. Była to wojna o przyszłość Włoch jako cywilizowanego kraju. W okresie największego nasilenia walki członkowie ’ndranghety mordowali ludzi na ulicach, a mafia sycylijska usunęła swoich największych wrogów, prokuratorów Giovanniego Falcone i Paola Borsellino, po czym rozpoczęła brutalną serię zamachów bombowych w kontynentalnej części Włoch.
W dzisiejszych czasach cień mafii nadal kładzie się na państwo nękane wysokim długiem publicznym i wszechobecną korupcją. Policjanci codziennie narażają swoje życie, tymczasem jeden z ministrów Silvia Berlusconiego stwierdził, że Włochy muszą „nauczyć się współistnieć z mafią”. Część najpotężniejszych wpływowych polityków i potentatów medialnych w dalszym ciągu otaczają podejrzenia o konszachty z mafią.
Macki włoskich mafii sięgają zdumiewająco daleko – kontrolują większość hurtowego handlu kokainą w Europie, a gangsterzy z tak odległych krajów, jak Niemcy, Kanada i Australia, udają się do Kalabrii, by uzyskać pozwolenie na prowadzenie szemranych interesów.
W pewnej chwili mogło się zdawać, że we Włoszech wreszcie udało się powstrzymać zagrożenie ze strony mafii, lecz właśnie wtedy okazało się, że kraj ten stanowi schronienie dla sieci przestępczej o globalnym zasięgu.
Karolina Felberg
Osiecka. Rodzi się ptak. Tom 1
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 27.11.2024
Poszła do liceum jako 12-latka, maturę zdała w wieku 16 lat, ale do czasów studiów ojciec mył jej włosy. Wcześnie zaczęła życie miłosno-erotyczne. Starała się wszystko opisywać w dziennikach, choć wiedziała, że jej rodzice regularnie je czytają. Otoczenie wymusiło na niej przedwczesną dorosłość, ale na uniwersytet zabierała ze sobą pluszowe misie.
Panienka z Saskiej Kępy zawsze czuła się inna, ale robiła wszystko, by przynależeć. Najbardziej bała się zaufać.
Czy da się napisać biografię osoby, która od najwcześniejszych lat wymyślała i kreowała samą siebie?
Karolina Felberg, redaktorka dzienników Agnieszki Osieckiej, poznała całą jej twórczość i wszystkie sekretne zapiski. Stworzyła biografię absolutną, w której autorka Małgośki mówi własnym głosem, ale dostajemy także klucz do zrozumienia tego, co kryje się pod zewnętrzną warstwą jej twórczości. Felberg ukazuje zaskakujące prekursorstwo swojej bohaterki, choćby jako autorki pierwszej w Polsce autofikcji.
Urszula Glensk
Pinezka. Historie z granicy polsko-białoruskiej
Wydawnictwo Czarne
premiera: 27.11.2024
Urszula Glensk wyjechała na granicę polsko-białoruską jesienią 2021 roku i do jesieni 2022 obserwowała początek kryzysu – to, jak stopniowo narastało napięcie wokół migrantów, jak na obcych reagowali miejscowi, a jak państwo. Z rozmów z mieszkańcami Podlasia, relacji wolontariuszy i uchodźców stworzyła wielowymiarową opowieść: o braku pomysłu wśród polityków na rozwiązanie problemu, o utracie zaufania do władzy, o motywacjach do niesienia pomocy, o agresji i przemocy funkcjonariuszy Straży Granicznej. Pinezka to kronikarski zapis wydarzeń i refleksji, choć groza panująca w tym czasie na granicy wielokrotnie wykraczała poza słowa.
„Książki powstają z wyobraźni, z literatury lub z życia. Pinezka należy do tych ostatnich – powstała z nagich faktów. Z obserwowania katastrofy humanitarnej na pograniczu polsko-białoruskim, gdy pojawiły się pierwsze informacje, że w lesie umierają ludzie. Chodziłam, oglądałam, słuchałam, notowałam i czułam, że nie rozumiem tego, co się wydarza wokół w pięknej, dzikiej, mroźnej puszczy. Dlaczego jedni zamarzają, a inni odwracają oczy? Jedni rzucają wszystko i próbują ratować „obcych”, a inni zwierają szeregi i karnie wykonują rozkazy? Starałam się w tej książce oddać głos uczestnikom podlaskiej katastrofy. Opowiadają o swoich racjach, doświadczeniach i cierpieniach.
Filozof Benjamin Barber mówił, że gdy jesteśmy na przyjęciu i do sadzawki wpada dziecko, wówczas nikt nie patrzy na swoje nowe lakierki za sto dolarów, tylko wszyscy rzucają się na pomoc. Jednak jeśli nie widzimy tonącego, nasze sto dolarów okazuje się ważniejsze. Czy ten model reakcji społecznej sprawdził się na Podlasiu? Nie wszyscy gapili się na lakierki”.
Autorka
Anna Goc
Biegnij, mała, biegnij
Wydawnictwo Dowody
premiera: 25.11.2024
To kameralne reportaże o intymnych tragediach, zmaganiach z systemem i doświadczeniach nie do zapomnienia. Także o walce o godność i przyszłości, która jest do wygrania.
Matka, która nie może zapomnieć uwag nauczycielki tańca: „Pani córka ma za krótkie ręce”. Odchodząca z zakonu dziewczyna, która wreszcie czuje się wolna, ale słyszy od przełożonej: „Tak się siostrze tylko wydaje”. Dorosła kobieta, którą prześladuje powtarzane przez matkę zdanie: „Jesteś gruba”. Egzorcyzmowana nastolatka, która pyta: „Dlaczego ja? Moglibyście zapukać do następnych drzwi. W co drugim domu w tym mieście są opętani”. Pacjentka, która z wizyty u ginekologa zapamiętała tylko jedno zdanie: „Laleczka się nie boi”.
Anna Goc, laureatka Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za książkę Głusza, pisze w Biegnij, mała, biegnij o kobietach. Nie są to historie z pierwszych stron gazet, raczej takie, w których wiele z nas może odnaleźć echa własnych. Reporterka wybrała swoje reportaże z lat 2013–2023 publikowane w „Tygodniku Powszechnym” i dopisała nowe.
Opowiada o współczesnej Polsce, która rzadko bywa kobietą.
Dawid Góra
Halny. Wiatr, który niesie obłęd
Wydawnictwo MUZA
premiera: 27.11.2024
Wiatr, który niesie obłęd, najczęściej przychodzi niespodziewanie
Przez Tatry przelewają się ciężkie białe chmury, nad Giewontem tworzą złowrogi wał. Wiatr spada z grani, tworząc w obłokach długie smugi. Górale przygotowują się na najgorsze. Turyści jeszcze nie wiedzą, co ich czeka – dopiero, kiedy widzą przechodnia rozmawiającego z samym sobą, błądzących ludzi oraz karetki coraz częściej jeżdżące na sygnałach, zdają sobie sprawę, że „coś” się dzieje.
Zaczyna się najbardziej tajemniczy i niepokojący czas na Podhalu. Zaraz uderzy halny!
Reportaż Dawida Góry to obiektywnie przedstawiony materiał na temat pewnego fenomenu. Zebrane fakty, przytoczone opowieści i wydarzenia nie dają jednoznacznej odpowiedzi na odwieczne pytania: jak, i czy w ogóle, halny wpływa na człowieka.
To opowieść o wypadkach, samobójstwach, przestępstwach, które prawdopodobnie nigdy by się nie wydarzyły, gdyby nie wiatr, który pcha ludzi w irracjonalne sytuacje. To również zapis wspomnień ludzi gór, m.in. ratowników TOPR-u i pracowników obserwatorium na Kasprowym Wierchu, którzy mierzyli się z siłą żywiołu, nieraz ponosząc klęskę.
Halny to tajemnica, coś niedopowiedzianego, coś, co niepokoi i budzi demony. Katalizator naszej wrażliwości.
Garrett M. Graff
UFO
tłum. Grzegorz Gajek
Wydawnictwo SQN
premiera: 13.11.2024
Od momentu, kiedy jako ludzkość spojrzeliśmy w niebo, zadawaliśmy sobie pytanie, czy życie na Ziemi jest jedynym, jakie istnieje. Pytanie to znalazło się w centrum naszych doświadczeń, napędzając debaty naukowe i odkrycia, kształtując wierzenia i skłaniając do rozważań egzystencjalnych nieograniczonych granicami państw ani czasem. Choć to jedno z ulubionych zagadnień naszej kultury, myśl o pozaziemskiej inteligencji została w dużej mierze sprowadzona do rangi fantazji i teorii spiskowych.
To porywająca opowieść o nauce, zimnej wojnie, nazistowskich badaniach, niepokojach atomowych, tajnych samolotach szpiegowskich i wyścigu kosmicznym. UFO przedstawia prawdziwą historię polowania rządu USA na „niezidentyfikowane zjawiska powietrzne” tutaj na Ziemi, od Roswell po Rendlesham Forest, a także historię małej grupy myślących przyszłościowo naukowców – astronomów takich jak J. Allen Hynek, Frank Drake, Carl Sagan i Jill Tarter – którzy rozpoczęli poszukiwania pozaziemskiej inteligencji z dala od naszej planety. Opierając się na oryginalnych badaniach archiwalnych, odtajnionych dokumentach i wywiadach z wysokimi rangą urzędnikami wywiadu i wojska, Garrett M. Graff śledzi nasze długotrwałe usiłowania, by odpowiedzieć na jedno z najgłębszych i najpopularniejszych pytań wszech czasów: czy jesteśmy sami?
Magdalena Grzebałkowska
Dezorientacje. Biografia Marii Konopnickiej
Wydawnictwo Znak
premiera: 13.11.2024
Matka ośmiorga dzieci opuszcza męża i przenosi się do Warszawy, by pisać poezję.
Autorka bajki O krasnoludkach i o sierotce Marysi chorą córkę zamyka w szpitalu psychiatrycznym.
Pochylająca się nad losem dzieci społeczniczka oddaje obcym ludziom własnego wnuka.
Postać migotliwa, niejednoznaczna, nieuchwytna. Wybitna reporterka Magdalena Grzebałkowska mierzy się z legendą Konopnickiej. Odkrywa rysy na jej wizerunku i sprawia, że znana z czarno-białych portretów ponura matrona przeistacza się w barwną, pełną życia kobietę.
Decyzje, dylematy i rozterki Konopnickiej – buntowniczki, feministki, artystki – pokazują, że była postacią na wskroś współczesną, która wciąż może inspirować, zaskakiwać i szokować.
Beata Guczalska
Konrad Swinarski. Biografia ukryta
Wydawnictwo Literackie
premiera: 27.11.2024
Człowiek mit. Nadwrażliwiec i outsider. Wizjoner cierpiący na chroniczny brak zrozumienia. Geniusz teatru. Ubóstwiany i nienawidzony. Do jakiego stopnia potrafił wyreżyserować własny los?
Beata Guczalska zderza wciąż żywą legendę Konrada Swinarskiego (1929 –1975) z rzeczywistością. Wykopuje nieznane fakty, rozmawia ze świadkami jego życia. Nie boi się drażliwych tematów, zrzuca swojego bohatera z cokołu. Zadaje pytania o jego „niemieckość”, volklistę i Hitlerjugend. Bada powiązania z komunistyczną władzą. Jej śledztwo rzuca także nowe światło na tragiczną śmierć reżysera. Autorka nie buduje pomnika. Unika sensacji. Ocenę zostawia czytającym.
Yuval Noah Harari
Nexus. Krótka historia informacji od epoki kamienia do sztucznej inteligencji
tłum. Justyn Hunia
Wydawnictwo Literackie
premiera: 13.11.2024
Yuval Noah Harari o ludzkiej podróży od epoki kamienia do ery informacji i o wyborach, których musimy dokonać, by przetrwać.
W swej nowej książce Harari zachęca nas do zastanowienia się, w jaki sposób przepływ informacji stworzył nasz świat. I dlaczego obecnie mu zagraża. Przez ostatnie sto tysięcy lat my, Homo sapiens, osiągnęliśmy ogromną moc. Ale pomimo wszystkich tych odkryć, wynalazków i podbojów dziś tkwimy w głębokim kryzysie, który zagraża istnieniu naszego gatunku. Świat stoi na skraju zapaści ekologicznej. Rosną napięcia polityczne. Mnoży się dezinformacja. Pędzimy w erę sztucznej inteligencji – obcej sieci informacyjnej, która grozi nam unicestwieniem. Dlaczego chociaż tak wiele osiągnęliśmy, działamy aż tak destrukcyjnie?
„Przeżywamy najgłębszą rewolucję informacyjną w historii ludzkości, ale nie możemy jej zrozumieć, jeśli nie zrozumiemy tego, co było wcześniej – mówi Yuval Noah Harari. – Historia, ostatecznie, nie jest badaniem przeszłości – jest badaniem zmian. Uczy nas, co się zmienia, a co pozostaje takie samo. Moim celem jest pokazanie, że podejmując świadome wybory, nadal możemy zapobiec najgorszym skutkom. Bo jeśli nie możemy zmienić przyszłości, to po co tracić czas na jej omawianie?”
Harari proponuje, aby zanalizować, w jaki sposób systemy takie jak Cesarstwo Rzymskie, Kościół katolicki czy partia bolszewicka posługiwały się informacją, aby osiągnąć swoje cele. Dobre i złe. Odnosi się także do pilnych wyborów, przed którymi stoimy, ponieważ inteligencja nieludzka zagraża naszemu istnieniu.
Will Hermes
Lou Reed. Król Nowego Jorku
tłum. Andrzej Wojtasik
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 27.11.2024
Choć Lou Reed zmarł w 2013 roku, jego obecność w świecie popkultury jest coraz silniej odczuwalna. Był nie tylko wielkim rockowym poetą: to on połączył popowe brzmienie z europejską awangardą, co na zawsze odmieniło amerykańską kulturę.
Will Hermes wnikliwie opisuje błyskotliwy i kontrowersyjny dialog, jaki Reed przez długie lata prowadził z fanami, krytykami, innymi artystami, rozmaitymi postaciami nowojorskiego półświatka, a przede wszystkim z samym sobą. Dzięki książce poznajemy kulisy jego złożonych relacji z Davidem Bowiem, Andym Warholem, Johnem Cale’em i Laurie Anderson.
Spisując losy Lou Reeda – od dzieciństwa spędzonego na Long Island, przez pomieszkiwanie w nędznych klitkach bez ciepłej wody na Lower East Side, aż do osiągniecia upragnionego statusu gwiazdy – autor równolegle opowiada o drugim, nie mniej ważnym bohaterze książki, Nowym Jorku drugiej połowy XX wieku.
Will Hermes, jako pierwszy biograf mający dostęp do słynnego archiwum Reeda w Nowojorskiej Bibliotece Publicznej, łączy znalezione wśród bogatych zbiorów materiały i świadectwa z dziesiątkami przeprowadzonych wywiadów z ludźmi, którzy osobiście znali „króla Nowego Jorku”. W rezultacie otrzymujemy pełen obraz prawdziwego Lou Reeda: pioniera w pisaniu o seksualności, również tej ukrytej, zaangażowanego artysty, który z równym zapałem eksplorował hałas, jak i dążył do subtelnego piękna, i w końcu – niespokojnego i pełnego emocji człowieka, który dzięki swojej wytrwałości i uporowi na zawsze zapisał się w historii popkultury.
Kamil Janicki
Życie w chłopskiej chacie
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 13.11.2024
Jak wyglądał zwyczajny dzień w chłopskiej chacie?
Dlaczego nasi przodkowie nie używali łóżek?
Skąd na wsiach tysiącletnia awersja do wychodków?
Jak chłopi radzili sobie bez stołu i dlaczego nigdy nie otwierali okien?
Szum wiatru w polu, trzask palącego się w piecu drewna i swojski aromat świeżego chleba – tak było, to prawda, ale… nie jesteśmy w skansenie. Życie w autentycznej chłopskiej chacie przez długi czas oznaczało spanie z krowami, wodę zalewającą ściany, dławiący dym i zapachy, które dzisiaj nawet trudno sobie wyobrazić. Tamte wiejskie domy, nazywane „okopciałymi budami”, nie mogły być dziełami sztuki – najczęściej były raczej dziełem straszliwej biedy. Z klepiskiem zamiast podłogi, oknem zasłoniętym deską lub zapchanym szmatami i bez najprostszych nawet wygód – bo tak mieszkali pradziad, dziad i ojciec.
O tym, jak nasi przodkowie żyli w takich warunkach, jak wyglądała ich codzienność i jak w końcu udało się zmienić obraz wiejskiego życia, pisze w nowej książce Kamil Janicki. Autor zmusza do odrzucenia sielankowych obrazów z muzeów i zaprasza do przestąpienia progu prawdziwej włościańskiej chaty. Uwaga na głowę!
Weronika Kostyrko
Róża Luksemburg. Domem moim jest cały świat
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 13.11.2024
Róża Luksemburg jest po Marii Skłodowskiej-Curie najbardziej znaną na świecie Polką. Ikoną pacyfizmu, internacjonalizmu i demokratycznego socjalizmu. W Polsce niemal każdy kojarzy jej nazwisko, ale niewielu wie, kim była naprawdę.
Ostatnie lata XIX wieku. Po studiach w Zurychu Róża przeprowadza się do Berlina, gdzie bije serce ówczesnej socjaldemokracji. Jest młodą kobietą, Żydówką i osobą z niepełnosprawnością. Ale już kilka lat później stanie się jedną z głównych postaci największej na świecie partii socjalistycznej. Wszechstronnie wykształcona i uzdolniona retorycznie, nie obawia się krytykować tych, którzy wygodnie rozparli się w fotelach działaczy partyjnych i związkowych i nie dążą do rewolucyjnej zmiany.
Z burzliwej biografii Róży wyłania się portret osoby „myślącej w poprzek”, która nie pasowała ani do tradycyjnej żydowskiej rodziny, ani do ról społecznych wyznaczanych kobietom, ani do sztywnych ram ideologii. Która przekraczała wszelkie bariery w dążeniu do emancypacji i walczyła o zniesienie tych barier dla innych. Cała jej działalność wynikała z głęboko zakorzenionego poczucia sprawiedliwości, z wyczulenia na wszelkie formy opresji, dyskryminacji, wyzysku, na cudze cierpienie – nie tylko ludzkie, ale i zwierzęce.
W życiu Róży jest wszystko, czego można oczekiwać od porywającej opowieści: szlachetne pobudki i czarne charaktery, konflikt i wspólna sprawa, wielka historia, miłość i śmierć – i tajemnica.
Marcin Kościelniak
Aborcja i demokracja. Przeciw-historia Polski 1956–1993
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 20.11.2024
Historia powojennej Polski, jaką znamy, jest opowieścią o triumfalnym pochodzie od totalitaryzmu do demokracji. Marcin Kościelniak przeciwstawia się tej narracji, pokazując, że fundamentalną zasadą transformacji było wykluczenie praw kobiet. Dowodzi, że „polska droga do wolności” miała swoją mroczną stronę – podporządkowanie się władzy Kościoła katolickiego. Zarówno opozycja antykomunistyczna, jak i społeczeństwo przystały na sposób, w jaki Kościół zespolił tzw. wartości chrześcijańskie z polską tożsamością, a polskość z zakazem aborcji.
Aborcja i demokracja ukazuje złożony proces wnikania antyaborcyjnej katolickiej ideologii w krwiobieg polskiego porządku społecznego, politycznego, prawnego i symbolicznego, czego zwieńczeniem było uchwalenie zakazu aborcji w 1993 roku.
Fei-Fei Li
Moje światy sztuczne i realne. Jak narodziła się AI najnowszej generacji
tłum. Wojciech Pędzich
Wydawnictwo Prześwity
premiera: 22.11.2024
Dr Fei-Fei Li należy do wąskiej grupy naukowców, którzy dokonali niezwykłego postępu w dziedzinie sztucznej inteligencji. Twórczyni ImageNet, kluczowego katalizatora sztucznej inteligencji w znanej nam dzisiaj postaci, przez ponad dwie dekady była jedną z czołowych badaczek AI. Jako imigrantka ciężko pracowała, aby pomóc swojej rodzinie stanąć na nogi i rozwinąć skrzydła w nowym kraju, a jako utalentowana fizyczka i informatyczka wniosła wielki wkład w przełom naukowy, który nazywamy sztuczną inteligencją. W trakcie swojej kariery mierzyła się z niezwykłymi możliwościami – i zagrożeniami – technologii, która ją urzekła.
Książka stanowi pasjonującą opowieść o nauce z osobistej perspektywy uczonej, która przyczyniła się do jednego z najważniejszych odkryć naszych czasów. To porywająca historia jej pracy i klarowne wyjaśnienie, czym rzeczywiście jest i jak narodziła się sztuczna inteligencja. To świadectwo pasji i ciekawości.
Magda Mieśnik, Piotr Mieśnik
Kwaśne jabłka. O przemocy wobec dzieci
Wydawnictwo MUZA
premiera: 6.11.2024
Każdego roku w wyniku przemocy w polskich domach jest zabijanych 20–40 dzieci. To tak, jakby co roku ze szkoły znikała jedna klasa!
Kacper, żył lat 3. Klaudia, żyła lat 5. Leon, żył lat 4. Eliza, żyła lat 5. Marcel, żył lat 2. Nikodem, żył lat 3. Zuzia, żyła lat 3. Kamilek, żył lat 8. Michał, żył lat 6. Oskar, żył lat 4. Zginęli z rąk matek, ojców, opiekunów. Dorosłych.
To niewidzialni i niesłyszalni bohaterowie reportażu Magdy i Piotra. Zaledwie kilkoro spośród tysięcy dzieci, które stały się ofiarami przemocy we własnych domach. To oczywiście tylko część danych o przemocy, tej, która zyskała rozgłos medialny. Większość dzieci cierpi w milczeniu.
Autorzy w swoim reportażu oddają głos również ekspertom i specjalistom, którzy na co dzień stykają się z przypadkami przemocy wobec dzieci. Z ich rozmów wyłania się schemat funkcjonowania, który prowadzi do tragedii.
Brak kompetencji, bieda, zaburzenia, uzależnienia, traumy wyniesione z dzieciństwa. Do tego niedziałające przepisy, zaniechania ze strony urzędników, pracowników socjalnych i służb, które mają obowiązek chronić dzieci.
Powtarzalność i schematyczność przypadków pozwalają na to, żeby wyprzedzić ruch. I tylko od nas zależy, czy go wykonamy.
Reportaż Magdy i Piotra to ważny głos w dyskusji na temat przemocy.
Skrzywdzone dzieci nigdy nie zapominają tego, co się stało. Trauma wraca, ciało pamięta. Na zawsze.
Monika Milewska
I rak ryba. Stworzenia polityczne PRL-u
Wydawnictwo Czarne
premiera: 6.11.2024
W PRL-u wszystko miało wymiar polityczny – od czerwonych krawatów po coca-colę i szynkę. Nic dziwnego, że władze Polski Ludowej do swej polityki i propagandy postanowiły wprząc również zwierzęta.
Stonka, żubroń i kryl – z pozoru dzieli je wszystko: wielkość, tryb życia, pochodzenie, środowisko naturalne, a nawet rola, jaką odgrywają w gospodarce i ludzkiej wyobraźni. Żerujący na kartofliskach żuk, krzyżówka krowy z żubrem i mały antarktyczny raczek zostały jednak sprytnie wykorzystane do zbudowania mitycznej opowieści o sile i dobrobycie – stonką straszono i mobilizowano społeczeństwo, żubroń i kryl miały być nadzieją na półki pełne taniej i zdrowej żywności. Apogeum popularności każdego przypadło na inną dekadę: stonka kojarzy się dziś ze stalinowskimi kronikami filmowymi, o eksperymentach nad żubroniem mówiło się entuzjastycznie już za czasów Gomułki, kryl to ukochane dziecko gierkowskiej propagandy sukcesu. Lata osiemdziesiąte zaś to stopniowy schyłek iluzji związanych z socjalistyczną „superżywnością”.
PRL coraz częściej staje się przestrzenią nowych interpretacji i kulturowych rozrachunków. Monika Milewska proponuje nowatorskie odczytanie historii powojennej Polski. I rak ryba to nie tylko fascynująca podróż przez kolejne polityczne ekosystemy: od pola kartofli przez Puszczę Białowieską aż po lody Antarktyki. To także opowieść o całej epoce – jej absurdach, paradoksach i niespełnionych obietnicach.
Siddhartha Mukherjee
Pieśń komórek. Nowa epoka medycyny
tłum. Jan Dzierzgowski
Wydawnictwo Czarne
premiera: 20.11.2024
W XVII wieku Robert Hooke, wybitny angielski uczony, i Holender Antonie van Leeuwenhoek, najpierw kupiec bławatny, potem przyrodnik, spoglądając przez własnoręcznie wykonane mikroskopy, dostrzegli coś, co radykalnie zmieniło biologię i medycynę. Komórkę. Potrzeba było jednak dużo czasu, żebyśmy w pełni zrozumieli konsekwencje tego odkrycia – to, że wszystkie organizmy, w tym człowiek, składają się z maleńkich bytów zdolnych do samoregulacji, które ze sobą współpracują, tworzą tkanki i narządy, a także umożliwiają wykształcenie się niezwykle skomplikowanych cech i funkcji: świadomości, zdolności do odczuwania, reprodukcji, regeneracji, walki z patogenami. Jeśli nie działają prawidłowo, chorujemy. Czy to znaczy, że terapia komórkowa jest odpowiedzią na wszystkie nasze bolączki?
Siddhartha Mukherjee dzieli się swoją fascynacją tymi „cząstkami elementarnymi”, ich złożonością i prostotą zarazem. Opisuje kolejne odkrycia, dzięki którym coraz lepiej rozumiemy pracę komórek. Pisze też o nowej epoce w medycynie, towarzyszących jej nadziejach i rozczarowaniach, kontrowersyjnych eksperymentach i rewolucyjnych terapiach. Jesteśmy właśnie świadkami przełomu, który może zmienić nasze życie.
Bartek Przybyszewski, Mateusz Witkowski
Podcastex 2. Polskie milenium. Co zapamiętaliśmy z lat 2005–2010
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 13.11.2024
Dlaczego Blog 27 się rozpadł?
Co łączy Jana Pawła II i „Taniec z gwiazdami”?
Czy Roman Giertych był faszystą?
Skąd wziął się Pudelek i ile subów mieli pierwsi polscy youtuberzy?
Jak Donalda Tuska nazywał Jarosław Kaczyński (i vice versa)?
Kto bronił Romana Polańskiego?
Wreszcie: czy to był zamach? (Nie, nie był).
Autorzy „Podcastexu”, podcastu o latach 90. i 00., tym razem przyglądają się drugiej połowie lat zerowych w Polsce – latom 2005–2010. Czasom, w których premier RP brzydził się swoimi koalicjantami, ojciec Mateusz rozwiązywał pierwsze sprawy kryminalne, a Polacy próbowali pozbyć się śledzika.
Wojciech Przylipiak
Kelnerki, barmani, wodzireje. Jak obsługiwaliśmy klienta w PRL
Wydawnictwo MUZA
premiera: 13.11.2024
To, co najciekawsze, zazwyczaj dzieje się na zapleczu.
Kim była kalkulatorka? Do jakiego warszawskiego lokalu można było się dostać tylko windą? Jak wyglądały dancingi i jak wodzirej „podkręcał” zabawę? Gdzie odbyła się pierwsza dyskoteka, a gdzie striptiz? Czy w barach mlecznych sztućce – jak u Barei – były na łańcuchach? Jak można było zostać dyskdżokejem i skąd brało się płyty? Kto w Maximie w Gdyni „sypał zielonymi”? Jak można było dorobić do pensji w WARS-ie i co serwowano w barach dworcowych? Gdzie po raz pierwszy i z czym podano pizzę, a gdzie można było zjeść homara lub żółwia?
Reportaż Wojciecha Przylipiaka to odkrywanie barwnego świata gastronomii i życia rozrywkowego sprzed lat. Swoimi wspomnieniami dzielą się dawni barmani, kelnerki i kucharki, dyskdżokeje i kabareciarze, pracownicy zarówno kultowych klubów, ekskluzywnych hoteli, restauracji, jak i barów mlecznych, barów szybkiej obsługi czy wagonów restauracyjnych.
Dzięki ich pasji i odrobinie szaleństwa świat obsługi klienta w PRL miał wiele odcieni. To właśnie jego niejednoznaczność i nieprzystawalność do tamtej rzeczywistości potrafią dziś najbardziej zaskoczyć.
To także sentymentalna i pełna uroku podróż po ulicach miast i miasteczek, gdzie znajdowały się lub nadal istnieją wspominane lokale gastronomiczne.
Jak pisze autor: odkrywanie tego świata sprzed lat było jak otwieranie szufladek w sekretarzyku, w każdej inny skarb, a czasami pustka i brud.
Questlove, Ben Greenman
Hip hop jest historią
tłum. Jacek Żuławnik, Natalia Mętrak-Ruda, Jakub Michalski, Marcin Wróbel
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 13.11.2024
Niezwykła opowieść o narodzinach i ewolucji jednego z najpopularniejszych gatunków muzyki opowiedziana przez Questlove’a – kultową postać świata hip hopu, współzałożyciela zespołu The Roots, szcześciokrotnego zdobywcę nagrody Grammy.
Hip hop jest historią to fascynująca opowieść, która przedstawia historię rapu, ukazując jego wpływ na kulturę i społeczeństwo na przestrzeni dekad. Questlove, producent muzyczny i wszechstronny twórca, opisuje narodziny gatunku w biednych dzielnicach Nowego Jorku lat 70., przełomowe momenty oraz ikoniczne postacie. Analizuje twórcze i kulturowe siły, które przyczyniły się do narodzin hip hopu oraz wpłynęły na jego kształt. To także głęboko osobisty obraz rewolucji kulturalnej i bardzo szeroka, rozległa teoria ewolucji niezwykłego ruchu artystycznego naszych czasów. Lektura obowiązkowa dla każdego, kto chce zrozumieć, jak muzyka może zmieniać świat i kształtować tożsamość pokoleń.
Marek Sekielski
Polska na odwyku
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 26.11.2024
Wybitny aktor, Borys Szyc, który przestał pić i zaczął się leczyć.
Lekarz, który w piciu dotknął dna.
Kobieta, która w alkohol uciekała od samej siebie.
Sportowiec, którego alkohol doprowadził do bezdomności.
Dwanaście szczerych i intymnych rozmów o piekle, z którego można wrócić.
Najpierw był cykl wywiadów w internecie. A teraz książka. Na początku jednak była potrzeba wysłuchania drugiego człowieka – poznania jego emocji, historii uzależnienia i drogi wyjścia z alkoholizmu. Te rozmowy mają pomóc znaleźć motywację do walki o siebie i dać nadzieję.
„Chciałem odczarować stereotyp alkoholika jako osoby z nizin społecznych, często bezdomnego, leżącego na ławce przed blokiem albo żebrzącego o pięć złotych pod sklepem monopolowym. Stereotyp, który jest przekłamany, bo w Polsce osób uzależnionych może być nawet kilka milionów, a znakomita większość z nich rano wstaje, bierze prysznic, perfumuje się i idzie do pracy. Ich alkoholizmu często na zewnątrz w ogóle nie widać”.
Marek Sekielski
Sławomir Sochaj
Niedopolska. Nowe spojrzenie na Ziemie Odzyskane
Wydawnictwo Filtry
premiera: 6.11.2024
Od zakończenia II wojny światowej wkrótce minie osiemdziesiąt lat. A jednak przesunięcie granic państwa polskiego na zachód, skutkujące jedną z największych migracji w dziejach Europy, ciągle kładzie się cieniem na kontynent. Przede wszystkim, co zrozumiałe, na Polskę. Integracja nowych ziem ze starymi, teoretycznie dawno już zakończona, stale napotyka u nas przeszkody. W popkulturze Ziemie Odzyskane do dziś bywają egzotyczne albo anonimowe. W kulturze oficjalnej – przemilczane albo traktowane z góry. Psychospołeczny profil ich mieszkańców jak ulał pasuje do postkolonialnych diagnoz.
Sławomir Sochaj, potomek przesiedleńców, tropi różnice pomiędzy Polską poniemiecką a popolską. Podróżuje, wczytuje się w mapy i statystyki, ogląda filmy. Śledzi losy dzieł sztuki wywiezionych po wojnie z „odzyskanych” kościołów. Rozmawia z Joanną Kuciel-Frydryszak, Piotrem Siemionem i innymi ludźmi kultury, których los związał z „Niedopolską”.
Wpisując historię Ziem Odzyskanych w globalne procesy, autor zastanawia się także, w jakim stopniu ten wielki eksperyment, którym było powołanie ich do życia w 1945 roku, może stanowić dziś lekcję dla Europy stojącej w obliczu nowych masowych migracji.
Fascynujące połączenie eseju, reportażu i prozy wspomnieniowej. Książka wnikliwa, empatyczna i napisana z troską o przyszłość Polski oraz kontynentu.
Michał Sutowski
Aleksander Kwaśniewski. Biografia polityczna. Tom 1 1954–1995
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 20.11.2024
To była najbardziej spektakularna kariera dwóch systemów – późnej PRL i wczesnej III RP. Cudowne dziecko z Białogardu, błyskotliwy działacz studencki, zdolny redaktor naczelny i najmłodszy minister, a potem polityk, który przeprowadził postkomunistów przez Morze Czerwone pierwszych lat transformacji – aż do pełni władzy w 1995 roku.
Michał Sutowski w pierwszym tomie biografii politycznej Aleksandra Kwaśniewskiego śledzi jego karierę od dzieciństwa do wygranych wyborów prezydenckich, czerpiąc z ówczesnych mediów, opracowań naukowych, akt archiwalnych, wspomnień (także tych niepublikowanych), niezliczonych wywiadów prasowych i książkowych, przede wszystkich jednak z licznych rozmów z jego przyjaciółmi, znajomymi, współpracownikami i przeciwnikami politycznymi.
To jedyny w swoim rodzaju portret polityka, który jak nikt inny w Polsce ucieleśnił ducha końcówki XX wieku. Lektura obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych polskim życiem politycznym .
Patrycja Volny
Niewygodna. Autobiografia
Wydawnictwo Agora
premiera: 27.11.2024
Odważna, przejmująca i piękna opowieść o wyzwoleniu z przemocy.
Jest dzieckiem, dziewczyną, kobietą. Córką twórcy, którego nazwisko zna w kraju każdy. O dorastaniu w cieniu przemocowego, uzależnionego od alkoholu ojca i trudnych rodzinnych doświadczeniach mówić nie może.
Jest Niewygodna.
Patrycja Volny w autobiograficznej prozie przełamuje tabu nie tylko jako kobieta wychodząca z roli „córki Jacka Kaczmarskiego”. Jej historia to opowieść o poczuciu braku bezpieczeństwa, którego fundamentem powinna być rodzina. O mechanizmach, które powodują, że ukrywamy prawdę o tym, o czym należy mówić głośno. O relacjach z mężczyznami, które nierzadko przynosiły powtórzenie patriarchalnego wzorca znanego z dzieciństwa. O popełnianiu błędów i ich naprawianiu. O próbie bycia sobą w kontekście artystycznej kariery i budowaniu siebie od nowa.
O byciu wolną.
Thierry Wolton
Powrót barbarzyńskich czasów. O zaślepieniu Zachodu i nieodrobionych lekcjach z przeszłości
tłum. Justyna Nowakowska
Wydawnictwo Literackie
premiera: 27.11.2024
Skąd na Zachodzie to zdziwienie w momencie inwazji Rosji na Ukrainę? Skąd oburzenie, gdy wyszło na jaw barbarzyńskie postępowanie najeźdźców, skoro sekwencja zdarzeń była nie tylko prawdopodobna, ale wręcz przewidziana przez tych, którzy zwracali uwagę na charakter władzy zainstalowanej w Rosji przed ćwierć wieku?
Takie pytania stawia w swej krótkiej i błyskotliwej książce francuski pisarz, dziennikarz i wykładowca Thierry Wolton. Analizuje kolejne etapy relacji z Rosją, potępia obłudę polityków i ślepotę mediów, bez ogródek oskarża Zachód – zwłaszcza Francję – o współudział w katastrofie.
Reżim, który uciska swój naród, zawsze stanowi zagrożenie dla najbliższej zagranicy – mówi autor. To nie rozszerzenie NATO przeraża rosyjskiego dyktatora, ale bliskość wolnych społeczeństw, których powodzenie może podsuwać rządzonym autokratycznie poddanym wywrotowe pomysły. Podobny strach odczuwają przywódcy Chin, postrzegający tajwańską demokrację jako swojego największego wroga.
W pełnej polemicznej pasji książce Wolton przekonuje, że 24 lutego 2022 roku świat popadł w konflikt o globalnej skali. Konfrontują się ze sobą dwie koncepcje rządzenia, dwa zestawy wartości, dwa sposoby pojmowania stosunków międzynarodowych. Autor wzywa do tego, aby odrobić lekcje z przeszłości, zrozumieć nadchodzące zagrożenie i stawić mu czoło – tym razem bez strachu i naiwności.
Bartłomiej Wypartowicz, Wojciech Kozioł
Między Bugiem a prawdą. Czy Polska może odbudować swoje wpływy na Wschodzie
Wydawnictwo Prześwity
premiera: 8.11.2024
Czy można zbudować silny sojusz z państwami Europy Wschodniej, który byłby przeciwwagą dla neoimperialnych ambicji Federacji Rosyjskiej? Między Bugiem a prawdą jest analizą polskiej strategii wobec wschodnich sąsiadów po 1989 roku. Autorzy badają porażki i sukcesy rodzimej dyplomacji, ukazując, jak decyzje podjęte w Warszawie kształtowały rzeczywistość za naszą wschodnią granicą.
Dlaczego Białoruś, zamiast skierować swoje oczy ku Zachodowi, wpadła w sidła Moskwy? Jakie błędy popełniła Polska w swojej polityce wobec Ukrainy, kraju zdominowanego przez wewnętrzne podziały polityczne i konflikty? Czy Polska, Ukraina i Białoruś będą w stanie połączyć siły, by stworzyć nową jakość w regionie?
Adam Zadworny
Heweliusz. Tajemnica katastrofy na Bałtyku
Wydawnictwo Czarne
premiera: 13.11.2024
„Mayday, mayday! Jan Heweliusz” – kapitan nadaje komunikat, który na całym świecie oznacza wezwanie pomocy na morzu. Jest 14 stycznia 1993 roku, godzina 4:36. Prom coraz bardziej pogrąża się w wodzie i staje się jasne, że to ostatnie chwile na ucieczkę. Pasażerowie skaczą do lodowatego Bałtyku, choć na pokładzie nie ma dla nich kombinezonów termicznych. Wkrótce do statku zaczynają się wlewać setki ton wody, odcinając drogę pozostałym.
Adam Zadworny opowiada historię największej katastrofy morskiej w powojennej Polsce: z ponad sześćdziesięciu osób, które były na promie, przeżyło zaledwie dziewięć – wyłącznie załoga. Próbując ustalić, co się stało, przegląda stare akta, szuka ocalałych marynarzy, rozmawia z rodzinami ofiar i ekspertami, dociera nawet do ówczesnych decydentów. Interesuje go nie tylko przebieg katastrofy, którą odtwarza niemal minuta po minucie, ale także mozolne śledztwo w tej sprawie i skrywana historia promu. Zawinił wiatr, zły stan techniczny, błędy załogi, a może coś innego? Dlaczego kapitan zadecydował, że pójdzie na dno ze swoim statkiem? Komu najbardziej zależało na ukryciu prawdy? I dlaczego nawet dzisiaj tak trudno się do niej zbliżyć?
Inne artykuły
Premiery #nonfiction PAŹDZIERNIK 2024
