Niezależnie od tego, czy szukacie lektury dla siebie na ciemne jesienne wieczory, czy myślicie już o świątecznych prezentach dla bliskich, na pewno chętnie się dowiecie, jakie premiery #nonfiction czekają na Was w listopadzie. 🍂 Warto zwrócić uwagę na reportaż o początkach epidemii HV w Polsce, historyczno-rodzinną opowieść o Kaszubach, spojrzenie na Chiny z perspektywy ich pograniczy oraz dzieje współczesnej Rumunii i jej „osobliwych” władców. Można będzie także poczytać o blaskach i cieniach polskiego milenium, zawiłych losach prekursorów i gwiazd grunge’u oraz o tym, jak pontyfikat Jana Pawła II był oceniany poza naszym krajem. Polecamy!
zebrała Agnieszka Pietrzak
Stasia Budzisz
Welewetka. Jak znikają Kaszuby
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 8.11.2023
Chciałam być Polką, czystą Polką i tylko Polką, ale z tą moją polskością wiecznie było coś nie tak. Wstydziłam się kaszubskiego akcentu i chłopskiego pochodzenia. Wstydziłam się, że moja rodzina nie kultywuje prawdziwych polskich tradycji.
Kompleks kaszubski nie jest niczym nowym. Dojrzewał w nas, Kaszubach, latami, żeby nie powiedzieć wiekami. Winę można rozłożyć na wszystkich. I na Niemców, i na Polaków, i na Kaszubów. Czasem myślę, że najbardziej na nas, Kaszubów. „Nas”. Mówię tak od niedawna, może od roku.
Stasia Budzisz, reporterka specjalizująca się w krajach byłego bloku radzieckiego, tym razem kieruje swoje bezkompromisowe spojrzenie na Kaszuby, krainę własnego dzieciństwa. Z zachowanych zdjęć, rodzinnych wspomnień i legend oraz rozmów ze świadkami burzliwych dziejów regionu buduje intrygujące połączenie reportażu historycznego i rodzinnej sagi. Welewetka to opowieść o losie kaszubskiej mniejszości, cały czas będącej w rozdarciu, traktowanej podejrzliwie, wciąż poszukującej własnej tożsamości.
Robin Gerber
Barbie i Ruth
tłum. Alicja Laskowska
Wydawnictwo Kobiece
premiera: 8.11.2023
Niezwykła biografia twórczyni najsłynniejszej lalki na świecie!
Znana wszystkim lalka Barbie to kwintesencja słodyczy, zmysłowości i wspaniałej zabawy. Jej pomysłodawczyni, Ruth Handler, na pewno nie spodziewała się, że tworzy ikonę zabawek. Barbie od powstania, czyli od 1959 roku, zjednała sobie rzesze wiernych fanek i fanów. W samej Ameryce bawiło się nią 90% dziewczynek, gościła także wśród zabawek w 150 krajach. Barbie to lalka, która robiła chyba wszystko: brała udział w igrzyskach olimpijskich, była pilotką sił powietrznych, pracowała jako właścicielka butiku, startowała w wyborach prezydenckich i niewątpliwie wywołała kulturowy przełom!
Ruth Handler to twórczyni najsławniejszej lalki świata. Książka Barbie i Ruth przedstawia losy tej fenomenalnej kobiety. Była dziesiątym dzieckiem rodziców polskiego pochodzenia, szalenie ambitną i kreatywną bizneswoman. Stworzyła markę, która zmieniła niejedno dzieciństwo. Zachorowała na raka piersi i pokonała go z charakterystyczną dla siebie zawziętością. Dzięki dorobkowi życiowemu i zawodowemu Ruth zyskała miano pionierki i mistrzyni przedsiębiorczości ceniącej wartości humanitarne.
Biografia opowiada fascynującą historię o tym, jak dwie kobiety na zawsze zmieniły amerykański świat biznesu i kultury. Książka bazuje na oryginalnych badaniach, obszernych wywiadach i wcześniej niedostępnych materiałach.
Marianne Hirsch, Leo Spitzer
Duchy domu. Czerniowce w żydowskiej pamięci
tłum. Adam Musiał
Wydawnictwo Czarne
premiera: 29.11.2023
Czerniowce były niegdyś prawdziwie kosmopolitycznym, tętniącym życiem miastem, zamieszkanym przez Żydów, Polaków, Niemców, Rusinów i Rumunów. Usytuowane na granicy imperiów, przechodziło z rąk do rąk. Jego złota epoka przypadła na czasy panowania Habsburgów, kres wielokulturowej historii położyła II wojna światowa. Dziś znajdują się w Ukrainie i choć są tylko bladym cieniem swojej dawnej świetności, ich wyidealizowana wersja żyje we wspomnieniach rozproszonych po świecie dawnych mieszkańców i ich dzieci.
W 1998 roku Marianne Hirsch i Leo Spitzer wraz z pochodzącymi z Czerniowców rodzicami Marianne wybrali się w podróż do korzeni, w głąb rodzinnej przeszłości. Była to pierwsza z wielu wypraw autorów i początek swoistego dialogu między przeszłością a teraźniejszością. Starając się odtworzyć prawdziwą, często dramatyczną historię Czerniowców, opisali równocześnie fenomen pamięci – prywatnej i zbiorowej, rodzinnej i kulturowej, zaskakujący, gorzki splot nostalgii i traumy.
Piotr Jagielski
Grunge. Bękarty z Saettle
Wydawnictwo Czarne
premiera: 22.11.2023
Grunge. Brudny, chropawy rock and roll, wyrosły z miłości do punka i heavy metalu. Długie włosy, wojskowe buty i flanelowe koszule miały być symbolami buntu pokolenia, które w gazetach, telewizjach i stacjach radiowych uparcie nazywano straconym „pokoleniem X”. Szczycił się swoją odmiennością i sarkastycznym, mrocznym poczuciem humoru. Kapele nie stroiły się w szaty rockmanów i były dumne z tego, jak bardzo nie pasują do sławnych zespołów z MTV. Jednak z muzyki zwykłych dwudziestolatków i młodych buntowników grunge przerodził się w końcu w towar globalnego rynku, a nagły sukces okazał się dla niektórych śmiertelną pułapką.
Piotr Jagielski jest przewodnikiem po zawiłych losach grunge’u. Pisze nie tylko o największych gwiazdach sceny, jak Nirvana, Pearl Jam czy Soundgarden, ale z wnikliwością śledzi również losy jej prekursorów. Jego książka jest przede wszystkim opowieścią o grupie przyjaciół z miasta na końcu świata, którym udało się podbić rynek muzyczny. Jest też przestrogą, by uważać, czego się pragnie – spełnienie marzeń może okazać się przekleństwem.
Paul Kenyon
Dzieci nocy. Nadzwyczajna historia współczesnej Rumunii
tłum. Joanna Gilewicz
Wydawnictwo Bo.wiem
premiera: 15.11.2023
Dzieje Rumunii to jedna z wielkich, nieopowiedzianych historii współczesnej Europy. Ten nieustannie balansujący między Wschodem a Zachodem kraj doświadczył rządów kilku spośród najbardziej osobliwych przywódców XX wieku. Panowanie Ferdynanda I i charyzmatycznej królowej Marii było jedynym spokojnym okresem po I wojnie światowej. Kolejni międzywojenni rządzący to już plejada kuriozalnych postaci: skorumpowany Karol II, Corneliu Codreanu, z jego antysemicką Żelazną Gwardią, i wreszcie próżny generał Antonescu, który doprowadził do sojuszu z nazistowskimi Niemcami. Po II wojnie światowej, pod rządami maleńkiej partii komunistycznej, rozpoczął się okres surowych represji, czystek i kolektywizacji. Gdy w 1964 roku do władzy doszedł Nicolae Ceaușescu, rozpoczęła się trwająca niemal ćwierć wieku bezwzględna i krwawa dyktatura.
Książka Paula Kenyona to błyskotliwa, pełna czarnego humoru, ale i przerażająca historia narodu, którym przez dziesięciolecia rządzili despoci i kleptokraci, tytułowe dzieci nocy. To także zapis osobistej fascynacji autora i zaproszenie do odkrywania tajemnic tego niezwykłego kraju.
Michał Lubina
Chiński obwarzanek. Od Tajwanu po Tybet, czyli jak Chiny tworzą imperium
Wydawnictwo Szczeliny
premiera: 22.11.2023
Fenomenalny skok cywilizacyjny, pozycja drugiego supermocarstwa świata oraz jednego z najważniejszych graczy politycznych i gospodarczych – dla Chin to wciąż za mało. Na drodze do „wielkiego odrodzenia narodu chińskiego” stoi niezależny Tajwan. Odbudowując imperium, Chińska Republika Ludowa już wcześniej podporządkowała sobie Mandżurię, Mongolię Wewnętrzną, Ujgurię, Tybet, Hongkong i Makau. Czy opierające się jeszcze Tajwan i Mongolia podzielą ich losy? Skąd bierze się chiński pęd imperialny i co oznacza dla reszty świata?
Michał Lubina odwiedził wszystkie opisywane miejsca, a w tej książce ukazuje Państwo Środka widziane nie z centrum, lecz z pograniczy. Ta rzadka perspektywa oraz wielość opisanych tu procesów tworzą nieznany obraz współczesnych Chin.
Evelyn McDonnell
Świat według Joan Didion
tłum. Anna Dzierzgowska
Grupa Wydawnicza Relacja
premiera: 22.11.2023
Intymna eksploracja życia i twórczości Joan Didion, jednej z najbardziej wpływowych pisarek i dziennikarek XX wieku. Ilustrowana zdjęciami opowieść o miejscach, ludziach i przedmiotach, które ją inspirowały.
Zmarła w 2021 roku Joan Didion była pisarką, przełomową dziennikarką, eseistką, powieściopisarką i scenarzystką, ale także wnikliwą obserwatorką, która skupiała się na wymownych szczegółach życia. Jej spostrzeżenia w dalszym ciągu wpływają na twórców, zachęcając ich do zostania uważnymi obserwatorami świata i pozbawionymi sentymentów krytykami. Świat według Joan Didion to medytacja na temat ludzi, miejsc i przedmiotów, które napędzały prozę tej wybitnej kobiety.
Evelyn McDonnell, uznana dziennikarka, eseistka, krytyczka, feministka, interpretuje wizje Didion. Odkrywa świat widziany jej oczami i bada jej twórczość w rozdziałach poświęconych konkretnym fizycznym motywom pisarstwa Didion. To literacka towarzyszka wyruszających w nowe podróże i przewodnik po innym widzeniu świata. Radykalnie zmieni sposób, w jaki poznajesz świat i pomoże ci odpowiedzieć na pytanie, kiedy siedzisz w kawiarni, w samolocie czy pociągu i rozmyślasz o przyszłości: Co widziałaby Joan Didion?
Elliot Page
Pageboy. Autobiografia
tłum. Adam Pluszka
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 8.11.2023
Pageboy nie tylko skrzy się od intymnych historii – od sekretnych romansów po walkę z wizerunkiem ciała i zmagania z konfliktami rodzinnymi – to także afirmacja siły, jaka płynie z bycia widzianym. W tym sugestywnym i lirycznym debiucie nominowany do Oscara Elliot Page uchwycił uniwersalne ludzkie doświadczenie poszukiwania siebie i swojego miejsca w tym skomplikowanym świecie.
„Mogę cię pocałować?” Do światowej premiery Juno zostały dwa miesiące, a Elliot Page po raz pierwszy znalazł się w queerowym barze. Było lato, upał, powietrze aż się lepiło, kiedy na nią patrzył. A potem to się stało. Na oczach wszystkich. Przeżycie bez precedensu. Tu wykonał krok do odkrycia siebie jako osoby queer, osoby trans. Krok do odkrycia swoich pragnień, marzeń, swojego „ja”, bez nieznośnego ciężaru wstrętu do samego siebie, który nosił w sobie od tak dawna. Ale dla Elliota dwa kroki do przodu zawsze wiązały się z jednym krokiem w tył.
Dzięki ogromnemu sukcesowi Juno Elliot stał się jednym z najbardziej uwielbianych aktorów na świecie. Jego marzenia się spełniały, ale presja kolejnych ról go dusiła. Zdarzały się role, która przyprawiały go o dreszcze na planie i poza nim. Kariera, która była ucieczką od rzeczywistości do świata wyobraźni, nagle stała się koszmarem.
Kiedy radził sobie z krytyką i nadużyciami ze strony niektórych z najpotężniejszych ludzi w Hollywood, z przeszłością, która deptała mu po piętach, i społeczeństwem, które chciało zmusić go do binarności, Elliot często milczał, niepewny, co robić. Aż przelała się czara.
Nominowany do Oscara gwiazdor, który urzekł świat swoimi rolami, w końcu dzieli się historią w przełomowym i inspirującym pamiętniku o miłości, rodzinie, sławie – i z siłą, radością i przekonaniem odkrywa to, kim naprawdę jest.
Agnieszka Pajączkowska
Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii
Wydawnictwo Czarne
premiera: 8.11.2023
Chłopska fotografia – ta rodzinna, prywatna – nie ma zwykle odrębnego miejsca w archiwach czy instytucjach. Przez wiele dekad mało kto się nią interesował, nie była traktowana jako część „narodowego dziedzictwa”, a śladowa liczba zachowanych zbiorów pozwala sobie wyobrazić, ilu zdjęć i historii nie da się nigdy odzyskać, ile fotografii zostało spalonych, wyrzuconych, nieodnalezionych.
Fotografia nie jest przezroczysta – nie pokazuje „po prostu”, neutralnie ani obiektywnie. Podobnie jak historia, gdy pisana jest z jednej tylko perspektywy. Wiele w interpretacji fotografii i historii zależy od kąta patrzenia, od zachowanej materii i zauważania tego, co dotychczas pomijane.
Agnieszka Pajączkowska opisuje wybrane chłopskie zdjęcia, a swoje spostrzeżenia uzupełnia o rozmowy, zapisy historii mówionej, dokumenty, mikroreportaże, rozważania teoretyczne, cytaty z esejów o fotografii i nowe refleksje dotyczące historii ludowej. Rdzeniem książki pozostaje pytanie, czym właściwie jest to, co widzimy. Czego fotografia nie pokazuje i nie rozstrzyga? To nie tyle opowieść o osobach widocznych na zdjęciach, ile o samych zdjęciach i tych, którzy je wykonywali – fotografach i fotografkach, o ich motywacjach, warsztacie pracy, miejscu w wiejskiej społeczności. Tak oglądane chłopskie fotografie pozwalają spojrzeć z mniej oczywistej perspektywy na polską historię XX wieku.
Nieprzezroczyste to próba zwrócenia spojrzenia na to, co dotychczas było zauważane zbyt rzadko – na trzeci plan, na tło, rzeczy i ludzi poza kadrem.
Grzegorz Przebinda
Ostatnia wojna Putina. Rozprawa filologa z Rosją
Wydawnictwo Znak Wizerunkowe
premiera: 20.11.2023
Jedyna taka dokumentacja inwazji Rosji na Ukrainę – żywy komentarz przeplatany wspomnieniami o miejscach, ludziach i książkach na Wschodzie i Zachodzie. Najbardziej aktualne informacje z rosyjskich i ukraińskich mediów zostały dopełnione refleksją wytrawnego filologa i historyka idei, znawcy dziejów i kultury Rosji oraz jej związków z Ukrainą i Polską.
Przeczuwając nadciągającą katastrofę, Grzegorz Przebinda zaczął spisywać antywojenny dziennik kilkanaście dni przed rozpoczęciem „specjalnej operacji wojskowej”. Autor dekonstruuje Putinowski świat na opak, dokumentuje zbrodnie Rosji w Ukrainie i pokazuje dylematy ludzi związanych z rosyjską kulturą. Z kart książki wyłania się obraz trzech Rosji: pierwszej – akceptującej inwazję, drugiej – otwarcie występującej przeciw Putinowi, oraz najbardziej licznego „nieskażonego narodu”, poddanego skutecznym manipulacjom władzy.
Bartek Przybyszewski, Mateusz Witkowski
Podcastex. Polskie milenium
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 8.11.2023
Po co usuwaliśmy drabinki z basenów w Simsach? Kto zrozumiał historię słynnego swetra z gruszką? Czy bracia Mroczkowie pomogli Polsce wejść do Unii Europejskiej? Dlaczego smok z Wiedźmina wyglądał jak wyglądał? Jakiej muzyki słuchał w samochodzie Andrzej Lepper? Jak żegnali się hiphopowcy występujący w Rowerze Błażeja? Czy Nokia 3310 rzeczywiście była niezniszczalna? I czy Leszek Miller wiedział o [tu wstawcie dowolny skandal z początku XXI wieku]?
Autorzy „Podcastexu”, podcastu o latach 90. i 00., przyglądają się polskiemu przełomowi wieków – latom 1999–2005. Czasom, w których w Polsce raczkował internet, muzyczne tryumfy święcił facet z czerwonymi włosami, a afery były w stanie rozłożyć partię rządzącą.
Wojciech Przylipiak
Zakupy w PRL. W kolejce po wszystko
Wydawnictwo MUZA
premiera: 8.11.2023
Czy stojący na wystawie orzeł z kalesonów naprawdę zachęcał do kupowania? Jak można było w zimie przetrwać dwa dni w kolejce po kredens? Od kiedy w sklepach była Coca-cola? Czy naprawdę kioskarki dziurawiły prezerwatywy? Więcej kupowało się książek czy wódki? Jaki ciuch kosztował tyle, co połowa Syrenki i czym pachniało w sklepach Baltony? Gdzie kupujących witały postaci z baśni Ali Baba i czterdziestu rozbójników? Gdzie można było usłyszeć: „czeńcz many”, a gdzie: „E, cwany gapa, nie bądź pan taki specjalista z miodem w uszach, pan tu nie stał!”?
Reportaż Wojciecha Przylipiaka to barwna opowieść o zakupowej rzeczywistości okresu 1945–1989. To świat wiejskich GS-ów i przeszklonych domów handlowych, prywatny handel i państwowe molochy. Pewex, Moda Polska i towary spod lady.
Autor oddaje głos ludziom po obu stronach lady: kupującym i sprzedawcom. Nie powiela mitów o epoce wiecznego niedoboru, ale buduje z fragmentów zasłyszanych historii świat rzeczywisty, niepozbawiony oryginalności, społecznej inicjatywy, codziennej ekscytacji. To także świat ponadczasowego polskiego designu, mody, która wciąż zachwyca, fantastycznych haseł reklamowych czy neonów.
Bywa sentymentalnie, często zabawnie, nieraz przerażająco. Zawsze za to – prawdziwie.
Piotr Pytlakowski
Strefa niepamięci
Wydawnictwo Agora
premiera: 22.11.2023
W lutym 2021 roku jeden z najwybitniejszych polskich reporterów, Piotr Pytlakowski wyrusza na wyprawę po wschodnim Mazowszu i Podlasiu, miastach i miasteczkach „szlaku śmierci”, gdzie w 1941 roku doszło do rzezi mieszkańców, tych żydowskich przez tych polskich. Gnali swoich sąsiadów uliczkami, gwałcili kobiety, zdzierali suknie, swetry i buty, aby nic się nie zmarnowało.
Bo zbrodni towarzyszył rabunek. Sprawcy wyrywali sobie z rąk co cenniejsze dobra. Przykrywali się pierzynami jeszcze ciepłymi po poprzednich właścicielach, wzuwali zdobyczne obuwie, stroili się w futra. Żydowskie połowy miasteczek, place, domy, sklepy i warsztaty nagle straciły właścicieli. Opuszczone posesje, przeważnie w centrach, przy głównych rynkach, atrakcyjnie zlokalizowane, szybko przejęli Polacy.
Jak dzisiaj wygląda życie w miejscach mordu i grabieży? Jak cudze stało się nasze? Jak działają mechanizmy pamięci, które pozwoliły wyprzeć w niepamięć żydowską przeszłość?
Piotr Pytlakowski w swojej reporterskiej podróży nie szuka i nie udziela łatwych ani pocieszających odpowiedzi. Za to przywraca zbiorowej pamięci historie, które nigdy nie powinny zostać zapomniane.
Michał Szułdrzyński
Prawica dla opornych
Wydawnictwo RM
premiera: 2.11.2023
Czy istnieje związek między wprowadzeniem na rynek smartfonów w 2007 roku, upadkiem banku Lehman Brothers rok później, kłopotami klasy średniej, wirusem z Wuhan i szturmem na Kapitol 6 stycznia 2021 roku?
Tym pytaniem o współczesność i związane z nią niepokoje Michał Szułdrzyński rozpoczyna swoje rozważania poświęcone myśli prawicowej. Opartą na tradycji i więzi z przeszłością ideę osadza więc w dynamicznych realiach nowoczesnego świata. Zastanawiając się, czy w tak zmiennych warunkach wartości konserwatywne są nam jeszcze do czegoś potrzebne, odnosi się do aktualnych zjawisk społecznych – takich jak zanik religijności, dyskusje dotyczące zmian klimatycznych czy wokeizm – które w ostatnich latach organizują debatę polityczną zarówno w Europie, jak i w Stanach Zjednoczonych. Pomimo ideowego kryzysu prawicy autor dostrzega rozwiązania, które pozwolą jej stać się atrakcyjną odpowiedzią na nową rzeczywistość i jednocześnie uchronią ją przed radykalizmem oraz fanatyzmem.
Clarissa Ward
Na wszystkich frontach. Edukacja reporterki
tłum. Kaja Gucio
OsnoVa
premiera: 8.11.2023
Na wszystkich frontach to pełna emocji historia wyjątkowej dziennikarki i portret zmieniającego się świata, który autorka miała możność opisywać w swoich relacjach.
Clarissa Ward – obecnie szefowa korespondentów CNN (zastąpiła na tym stanowisku słynną Christiane Amanpour), laureatka wielu nagród dziennikarskich (Peabody, Murrow, Emmy i in.), jest czołową reporterką zajmującą się konfliktami i kryzysami na całym świecie. Rosja, Chiny, Afganistan, Irak, Egipt, Libia, Syria, Izrael, Jemen, Republika Środkowoafrykańska i Ukraina – to życiowe i zawodowe przystanki korespondentki wojennej kolejnych telewizyjnych stacji informacyjnych (Fox News, CBS, CNN). Jest wszędzie tam, gdzie pęka dawny porządek, a świat podlega gwałtownym, brutalnym przemianom rujnującym życie zwykłych ludzi. Z którymi – na równi z przywódcami świata, dyktatorami, zbrojnymi talibami czy syryjskimi rebeliantami – Ward potrafi rozmawiać, zawsze znajdując właściwy język i ton. Ze szczególną uwagą mierzy się z historiami kobiet, które spotyka w krajach ogarniętych wojną, i ich zmaganiami z wstrząsaną politycznymi katastrofami rzeczywistością. Na zbliżenie do ludzi na krańcach świata pozwala jej znajomość wielu języków (od francuskiego i rosyjskiego po arabski i chiński) oraz właściwa jej naturze umiejętność słuchania i empatia.
Lech Wilczek
Moje życie z Simoną Kossak
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 29.11.2023
Magiczny świat Puszczy Białowieskiej i Dziedzinki na ponad 460 zdjęciach.
W starej leśniczówce w samym sercu Europy – z początku bez prądu i wody – ponad trzydzieści pięć lat mieszkała niezwykła para: Simona Kossak i Lech Wilczek. Oboje byli przyrodnikami – do szaleństwa rozkochanymi w dzikiej naturze.
Nie byli tam jednak sami. Stworzyli bardzo głębokie więzi z wieloma dużymi i małymi domownikami Dziedzinki: krukiem Koraskiem, lochą Żabką, lisicą Dusią, łosiami Pepsim i Kolą, borsukami Synkiem i Szczoteczką, rysicą Agatą, a także z bocianami, popielicą i mnóstwem innych zwierząt. Były też pawie, owce, sarny, łanie, wilki i niezwykle głośna oślica Hepunia.
Moje życie z Simoną Kossak to piękna i szczera opowieść Lecha Wilczka o fascynującym życiu na łonie przyrody – napisana i sfotografowana przez człowieka, który poznał Simonę jak nikt inny.
Maria Wilczek-Krupa
Żuan Don. Biografia Jeremiego Przybory
Wydawnictwo Znak
premiera: 22.11.2023
Twórca legendarnego Kabaretu Starszych Panów. Niekwestionowany geniusz słowa o wyrafinowanym poczuciu humoru, poeta (choć sam wolał określenie: lirycysta). Mistrz.
Wychował się w nietypowej rodzinie, w latach 30. był guwernerem rosyjskiego hrabiego, w czasie wojny prowadził sklep, a w czasie powstania warszawskiego był głosem Polskiego Radia. Choć jego radiowa kariera rozpoczęła się przez przypadek, całe życie był związany właśnie z nim.
Przedwojenny dżentelmen, przystojny i szarmancki, uroczy i kochliwy. Jego sercem rządziły kobiety, niekwestionowaną królową była Agnieszka Osiecka. Prawdziwą miłość i szczęście znalazł dopiero w trzecim małżeństwie, z Alicją Wirth.
Żuan Don to nakreślony z niespotykanym rozmachem barwny, wielowymiarowy i nieoczywisty portret jednego z najciekawszych artystów powojennej Polski. Historia Jeremiego Przybory, rozpięta na tle trzech epok, to również opowieść o ludziach (Jerzym Wasowskim, Kalinie Jędrusik, Irenie Kwiatkowskiej, Edwardzie Dziewońskim, Magdzie Umer, Grzegorzu Turnale i wielu innych). Opowieść o ponadczasowej konstelacji gwiazd, która fascynuje do dziś.
Isabel Wilkerson
Kasta. Korzenie naszej goryczy
tłum. Rafał Lisowski
Wydawnictwo Literackie
premiera: 8.11.2023
Odwiedzający Indie w 1959 roku Martin Luther King był wstrząśnięty podobieństwami systemu kastowego do amerykańskiej segregacji rasowej. W USA każdy Afroamerykanin jest „niedotykalnym” – stwierdził wtedy. Po sześćdziesięciu latach Isabel Wilkerson, uznana amerykańska dziennikarka, zdobywczyni Nagrody Pulitzera, udowadnia, że intuicja Kinga była trafna, a jego słowa to coś więcej niż efektowne porównanie.
Rasa to skóra, kasta to kości – mówi w nowej książce Wilkerson – a kastowość zdefiniowała Amerykę, zanim jeszcze wykształciła się koncepcja rasy. Autorka przystępnie wyjaśnia mechanizmy działania tego ukrytego w społecznej tkance zjawiska. Na konkretnych, często szokujących przykładach, opisuje historię potężnego, niewypowiedzianego systemu podziałów, który w Ameryce zrodził ekstremalną, niespotykaną nigdzie na świecie formę niewolnictwa. Porównując go z porządkiem kastowym w Indiach oraz nazistowskimi Niemcami, autorka odkrywa osiem filarów łączących systemy kastowe w różnych kulturach.
Wilkerson w mistrzowski sposób udowadnia, że arbitralne hierarchie znakomicie funkcjonują nadal – nie tylko w USA. Pokazuje, jak wpływają one na większość sfer życia codziennego: od opieki zdrowotnej przez kulturę po politykę. Wyjaśnia, dlaczego tak szkodliwe dla dzisiejszego świata jest ich istnienie. Nie stroni od osobistych historii, pisząc o sobie jako o „żywym okazie eksperymentu kastowego”. Formułuje też pozytywne pomysły na to, jak wyjścia poza sztuczne i destrukcyjne podziały.
Kasta wyprowadza czytelnika z utartych kolein myślenia o amerykańskim rasizmie. Ta pięknie napisana i oryginalna książka otwiera oczy na to, co kryje się pod powierzchnią zwykłego życia.
Mirosław Wlekły
Nie nasz papież. Pontyfikat Jana Pawła II na świecie
Wydawnictwo Filtry
premiery: 22.11.2023
Wbrew temu, co się powszechnie sądzi nad Wisłą, wielu katolików na świecie surowo ocenia pontyfikat Jana Pawła II. Ich zdaniem Wojtyła powstrzymał reformy zapoczątkowane Soborem Watykańskim II, tym samym niwecząc wysiłki poprzednich papieży zamierzających zmodernizować Kościół. Odciął się od ważkich problemów współczesnego świata i obwarował w twierdzy dogmatów, by umocnić ziemskie imperium, któremu przewodził. Jego krytyczny stosunek do teologii wyzwolenia, kapłaństwa kobiet, antykoncepcji, przymykanie oczu na przestępstwa seksualne hierarchów i uwikłanie w geopolityczne interesy Stanów Zjednoczonych – to główne zarzuty formułowane wobec Wojtyły przez postępowych katolików.
Mirosław Wlekły, jeden z najpopularniejszych polskich reporterów, odbył podróże do wielu krajów Europy i Ameryki Łacińskiej, by porozmawiać z uczestnikami i świadkami najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń pontyfikatu papieża Polaka. Jego wstrząsający, znakomicie udokumentowany i świetnie napisany reportaż ma szansę rozpocząć merytoryczną dyskusję na temat roli Kościoła w czasach, gdy najważniejszą osobą w Watykanie był Jan Paweł II.
Peter Zeihan
Koniec świata to dopiero początek. Scenariusz upadku globalizacji
tłum. Tomasz Bieroń
Wydawnictwo Zysk i S-ka
premiera: 21.11.2023
Obraz nadchodzącego świata, w którym o żywność czy energię toczyć się będą prawdziwe bitwy…
Rok 2019 był ostatnim bardzo pomyślnym rokiem dla światowej gospodarki. Od pokoleń wszystko staje się coraz szybsze, lepsze i tańsze. Światowe łańcuchy dostaw, zintegrowane międzynarodowe rynki energetyczne i finansowe, innowacyjne branże gospodarki – wszystko to umożliwiły przede wszystkim Stany Zjednoczone. Dzięki globalnemu systemowi handlowemu pod kierunkiem Amerykanów miliardy ludzi mają co jeść i mogą uzyskać wykształcenie. Jednak wszystko to było sztuczne i tymczasowe. Ameryka straciła właśnie zainteresowanie podtrzymywaniem tego systemu przy życiu.
W naszym oplecionym siecią wzajemnych powiązań świecie niedługo zmieni się wszystko – jak produkujemy towary, jak uprawiamy ziemię, jak pozyskujemy elektryczność, jak przewozimy kupowane dobra i jak za nie płacimy. Jakiś świat się kończy. Jakiś świat się zaczyna. Autor, posługując się geografią jako analitycznym punktem wyjścia, wyjaśnia, dlaczego narody zachowują się dzisiaj tak, a nie inaczej, i ze zdumiewającą dokładnością przewiduje, jak będą się zachowywały jutro.
Sylwia Zientek
Tylko one. Polska sztuka bez mężczyzn
Wydawnictwo Agora
premiera: 8.11.2023
Wybitne i podziwiane, ale też nieodkryte i zapomniane. Artystki, bez których nie byłoby polskiej sztuki.
Kobiety są przywódczyniami krajów, architektkami, pracują naukowo, prowadzą ciężarówki i latają w kosmos. Jednak ich dzieła stanowią ledwie ułamek zbiorów najważniejszych muzeów. Tymczasem kobiety zajmują się sztuką co najmniej od antyku. Od początku było ich znacznie mniej niż artystów mężczyzn, deprecjonowano ich działalność, prawo kazało im podporządkować się ojcu czy mężowi. Ale tworzyły równolegle z mężczyznami. Przełom nastąpił pod koniec XIX wieku, gdy kobietom dano dostęp do edukacji artystycznej. Do dziś każda musi utorować sobie drogę w zdominowanym przez mężczyzn świecie. Ich upór i wytrwałość mogą być inspiracją dla innych.
Dimitri Zufferey, Lou Osborn
Grupa Wagnera. Tajemnice armii Prigożyna
tłum. Oskar Hedemann, Agnieszka Rasińska-Bóbr
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 22.11.2023
Świat na chwilę wstrzymał oddech, gdy Jewgienij Prigożyn prowadził Grupę Wagnera na Moskwę. Co planował? Czy chciał objąć dowództwo wojskowe na Kremlu, pozbyć się Putina? Prywatna firma wojskowa Grupa Wagnera została wykorzystana przez Rosję do okupacji Krymu w 2014 roku. Wagnerowcy walczyli w Syrii, aby utrzymać na stanowisku dyktatora Baszara al-Asada, a także w Libii, Republice Środkowoafrykańskiej, Mali i Sudanie. Szybko stali się znani ze swojego niezwykle brutalnego działania, a jego skala w pełni ujawniła się podczas wojny w Ukrainie rozpoczętej w 2022 roku.
Choć pogłoski o tym, że Wagner jest finansowany przez Rosję, krążyły od dawna, Putin przez długi czas mógł sprawiać wrażenie, że nie jest zaangażowany w działalność Prigożyna.
Lou Osborn i Dimitri Zufferey, członkowie zespołu All Eyes on Wagner, przeprowadzili szeroko zakrojone śledztwo i opisali fascynującą, a zarazem przerażającą historię armii najemników i jej kontrowersyjnego szefa.
Książka stanowi wielką, uporządkowaną bazę faktograficzną, która pozwala czytelnikowi zrozumieć mechanizmy działania Grupy Wagnera.
Bartosz Żurawiecki
Ojczyzna moralnie czysta, Początki HIV w Polsce
Wydawnictwo Czarne
premiera: 8.11.2023
Początki epidemii HIV w Polsce przypominają thriller: pełne napięcia oczekiwanie na pojawianie się „zarazy”, pierwsze przypadki w drugiej połowie lat osiemdziesiątych, a potem gwałtowny rozwój epidemii i brutalna reakcja społeczeństwa na zakażonych.
Chorobę kojarzono ze środowiskiem homoseksualnych mężczyzn i narkomanów. Dla PRL-owskich władz były to wygodne cele ataku. To sprawa „zgniłego Zachodu”, dotyczy jedynie podejrzanych mniejszości, „nasza ojczyzna jest w zasadzie moralnie czysta” – pisano.
Po przełomie ustrojowym stygmatyzacja nadal obowiązywała, choć tym razem ufundowana na katolickiej normie obyczajowej. W myśl zasady „sami sobie winni” pielęgnowano ideał wstrzemięźliwości, który miał być rozwiązaniem problemu.
To wielowymiarowy reportaż, który opisuje epidemię w historycznym ujęciu, nie stroniąc jednocześnie od głębokiej refleksji nad tym, jak Polska zareagowała na kryzys. Na książkę składają się poruszające opowieści chorych, ich bliskich, relacje lekarzy i osób zaangażowanych w pomoc tym, od których większość się odwróciła. Ojczyzna moralnie czysta to wnikliwa analiza zjawiska masowej histerii i uniwersalna opowieść o zbiorowym wyparciu śmiertelnie poważnego problemu.
Inne artykuły
Premiery #nonfiction PAŹDZIERNIK 2023
