Premiery #nonfiction STYCZEŃ 2024

Na jakie książki #nonfiction czekacie w 2024 roku? Jeśli chcecie, możemy zacząć tworzyć tę listę wspólnie. Zacznijmy od tego, co najbliżej, czyli premier styczniowych. Warto zwrócić uwagę na książkę o aseksualności, która również osobom alloseksualnym może zaoferować nowe spojrzenie na kwestie erotyki i pożądania. Ciekawie zapowiada się historia wędrownych stomatologów w PRL na tle powojennej polskiej wsi. Na pewno sięgniemy po reportaż Davida Vanna, którego polscy czytelnicy znają jak dotąd wyłącznie z powieści, o zamachu na Northern Illinois University i przerażająco łatwym dostępie do broni w USA. No i nie możemy się doczekać wspomnień Lucii Berlin, bo mało kto potrafił tak zajmująco i pięknie opowiadać o codzienności.

zebrała Agnieszka Pietrzak

Lucia Berlin

Witaj w domu

tłum. Dobromiła Jankowska

Wydawnictwo Czarne

premiera: 17.01.2024

Nieustannie szukała domu – Alaska, Idaho, Kentucky, Nowy Jork, Nowy Meksyk. Niepewność i zmiany nadawały rytm jej życiu. Jednak pośród zamieszania zawsze znajdowała czas, żeby obserwować i nasłuchiwać. Wszystko po to, by wieczorem obrazy i wiadomości z danego dnia ułożyć w opowiadanie lub przejmujący list.

Witaj w domu to migawki z prywatnego życia jednej z najwybitniejszych amerykańskich pisarek. Dzięki nim możemy dostrzec źródło opowiadań, które przyniosły jej światową sławę, i wejść w świat Lucii Berlin – trzykrotnie wyjść za mąż, marznąć w nowojorskim mieszkaniu, zwiedzać z synkami wielkie muzea, dzielić się z poetą Edwardem Dornem rozterkami dotyczącymi własnej twórczości, zakochać się w Ringo Starze (mieć fryzurę na Beatlesa!), ponownie napełnić nadzieją zmęczone serce, w końcu zostać wyjątkowo popularną wykładowczynią Uniwersytetu Kolorado.

Witaj w domu to także fascynujący opis życia bohemy lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych na amerykańsko-meksykańskim pograniczu i zapis przyjaźni z artystami poznanymi na różnych etapach życia.

Angela Chen

Asy. Czego może nas nauczyć aseksualność

tłum. Aleksandra Kamińska

Wydawnictwo Czarne

premiera: 24.01.2024

„Witajcie w świecie asów” – pisze Angela Chen, rozpoczynając intrygującą opowieść o rozterkach i problemach ludzi, którzy nie odczuwają pociągu seksualnego. Swoje własne doświadczenia uzupełniła rozmowami z niemal setką osób, które podobnie jak ona identyfikują się jako aseksualne. Niektóre z nich czują obrzydzenie na myśl o seksie, inne regularnie współżyją z partnerem, by budować więź emocjonalną, jeszcze inne szukają ekstremalnych doznań erotycznych. Łączy je trudność związana z tym, jak wyjaśnić komuś z zewnątrz brak pociągu seksualnego. A często także ulga, jaką poczuły, gdy zrozumiały, że są aseksualne i mogą „tak po prostu” nie uprawiać seksu: że nie tracą ważnego doświadczenia, nie są oziębłe, zahamowane ani konserwatywne. I że ich wartość wcale nie musi być związana z aktywnością seksualną.

Asy to wielowarstwowa opowieść o współczesnej seksualności i budowaniu intymności na innych zasadach. Książka Angeli Chen pozwala zakwestionować wszystko, co do tej pory traktowaliśmy jako pewnik, i spojrzeć ze świeżej perspektywy na erotykę i pożądanie w społeczeństwie, w którym seks przeniknął już niemal do każdej dziedziny życia.

Mia Döring

Zwykła dziewczyna. Moja historia wykorzystania seksualnego i uleczenia traumy

tłum. Barbara Szelewa

Wydawnictwo Czarna Owca

premiera: 24.01.2024

Z zewnątrz życie Mii Döring nie wydawało się niczym niezwykłym – studiowała na renomowanej dublińskiej uczelni artystycznej zanurzonej w tętniącej życiem scenie społecznej.

Jednak otaczający ją ludzie nie wiedzieli, że życie Mii nie było zwyczajne. W wieku szesnastu lat dziewczyna została wykorzystana seksualnie przez starszego mężczyznę. To doświadczenie otworzyło jej bezpośrednią drogę do świata prostytucji. Pozostawała w nim przez kilka lat, spotykając się z nadużyciami, przemocą i poniżeniem; ostatecznie porzuciła go w wieku dwudziestu czterech lat.

W literackich wspomnieniach Mia z pasją i determinacją dzieli się swoją niezwykłą historią, by rzucić wyzwanie dominującemu dziś postrzeganiu prostytucji, które afirmuje i pochwala uprzemysłowione molestowanie seksualne kobiet i dziewcząt.

Zwykła dziewczyna to radykalnie szczera, odważna i pełna nadziei relacja z pierwszej ręki na temat tego, jak przetrwać wykorzystywanie w irlandzkim handlu usługami seksualnymi.

Michał Herer

Skąd ten faszyzm?

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 31.01.2024

Błyskotliwa książka o relacji faszyzmu z nowoczesnością, mieszczaństwem, historią i kapitalizmem jednego z najciekawszych współczesnych polskich filozofów.

Herer w zwięzły i erudycyjny sposób proponuje czytelnikowi nie tylko definicję faszyzmu, badając historyczne i współczesne formy tego zjawiska, ale i odczytanie go w relacji do najważniejszych zjawisk XXI historii, takich jak na przykład kapitalizm. Nie poprzestaje jednak na tym, bo w obliczu widma faszyzmu krążącego dziś nad Europą stawia pytanie o jego nowe formy, a także współczesne polityczne i społeczne przejawy.

Sam Knight

Biuro przeczuć. Historia psychiatry, który chciał przewidzieć przyszłość

tłum. Agnieszka Wilga

Wydawnictwo Czarne

premiera: 31.01.2024

21 października 1966 roku nauczycielkę z Londynu wyrwało ze snu silne przeczucie, że wkrótce wydarzy się coś strasznego. Godzinę później w walijskim Aberfan doszło do tragedii – na górnicze miasteczko osunęła się część hałdy węglowej, zabijając ponad sto czterdzieści osób, w większości dzieci. Wśród lekarzy, którzy pojawili się na miejscu, był psychiatra John Barker.

To on – dla jednych szarlatan, dla innych innowator łączący naukowe podejście z otwartością na ezoterykę – wpadł na pomysł niecodziennego badania: postanowił zebrać świadectwa osób, które w jakiś sposób przeczuły tragedię. By je odnaleźć, założył we współpracy z dziennikiem „The Evening Standard” Biuro Przeczuć, które z czasem przekształciło się w bazę danych zawierającą sny i wizje, mające posłużyć jako ostrzeżenia.

Sam Knight brawurowo opisuje historię Barkera, jego współpracowników i podopiecznych – „żywych sejsmografów”, „ludzkich sensorów katastrof”. Biuro Przeczuć to również fascynująca opowieść o meandrach nauki i tajemnicza podróż do najbardziej niepokojących zakątków ludzkiego umysłu.

Aleksandra Kozłowska

Ambulans jedzie na wieś. Śladami wędrownych wyrwizębów

Wydawnictwo Znak

premiera: 24.01.2024

Deszcz czy mróz, skwar czy roztopy nie było wyjścia, ojczyzna w potrzebie. Młodzi dentyści, najczęściej świeżo po studiach, pakowali narzędzia i ruszali w teren.

Plombowali, czym mogli, częściej rwali. Tłumaczyli, jak używać szczoteczki do zębów. Walczyli nie tylko z szalejącą próchnicą, ale z ludzką niewiedzą, bólem i strachem. Zdarzało się, że musieli przyszyć odcięty palec albo odebrać poród.

Niektórzy na ich widok uciekali, choć częściej ustawiały się kolejki. Nic dziwnego, uzębienie obywateli przypominało stolicę w ruinie. Dla wielu pacjentów był to pierwszy w życiu kontakt z lekarzem. Ból zębów leczyło się wódką i okładami z piasku.

Reportaż Aleksandry Kozłowskiej to nie tylko fascynujący, chwilami mrożący krew w żyłach kawałek historii polskiej medycyny. To także barwny portret powojennej wsi, obyczajów, przesądów, warunków, w jakich żyli ludzie. Wreszcie wyjątkowa opowieść drogi, w którą autorka rusza śladami swojej mamy i innych wędrownych stomatologów z czasów PRL.

Mike Rinder

Spowiedź scjentologa. Były lider sekty przerywa milczenie

tłum. Jan Halbersztat

Wydawnictwo Znak Literanova

premiera: 24.01.2024

Pod pozorem walki o uratowanie świata manipulują ludźmi.
Korumpują i zastraszają władze.
Sprzeciwiają się psychiatrii, nękają lekarzy i walczą o delegalizację leków.
Oficjalnie są kościołem, ale funkcjonują jak mafia.
Scjentolodzy działają w bezwzględny i precyzyjnie zaplanowany sposób.

Jeden z ich byłych liderów, Mike Rinder, przez lata piął się po szczeblach skomplikowanej hierarchii tej organizacji. Gdy był niemal na szczycie – postanowił odejść. Po latach nadużyć, niewolniczej pracy i ciągłej kontroli znalazł w sobie odwagę, by uciec. Wciąż próbuje namówić do tego samego swoje dzieci.

Ta książka to wstrząsające wyznania i rozpaczliwa próba odzyskania rodziny, którą – jak niemal wszystko – odebrała mu sekta.

W jakich luksusach pławi się scjentologiczna elita?
Dlaczego udało im się zwerbować Toma Cruise’a i Johna Travoltę, a Michaela Jacksona i Davida Beckhama już nie?
Po co członkowie sekty podpisują kontrakt na miliard lat?
I jak się wyrwać, gdy ucieczka jest niemal niemożliwa?

Maciej Szopa, Michał Bruszewski, Marek Kozubel

Wojna rosyjsko-ukraińska. Pierwsza faza

Wydawnictwo Bellona

premiera: 24.01.2024

W książce ukazany został pierwszy okres inwazji rosyjskiej na Ukrainę od 24 lutego do 11 listopada 2022 roku. Na jego początku nad Kijowem zawisła śmiertelna groźba utraty niepodległości. Udało się ją zlikwidować. W następnych tygodniach siły ukraińskie rozpoczęły operacje wyzwalania okupowanych terytoriów.

W końcu opisywanego okresu, po dwóch skutecznych ofensywach, na Izjum oraz na obwód chersoński, Siły Zbrojne Ukrainy wyzwoliły Chersoń. 11 listopada 2022 roku świat zobaczył, że to Kijów ma inicjatywę operacyjną na wojnie, a Rosjanie muszą się wycofać za Dniepr. Jednocześnie zakończył się etap manewrowy i rozpoczęła się jej druga faza: wojna na wyniszczenie i wyczerpanie.

Pierwsze miesiące konfliktu były dotkliwe zwłaszcza dla ludności cywilnej. Na okupowanych terytoriach dochodziło do licznych rosyjskich zbrodni wojennych. Federalna Służba Bezpieczeństwa utworzyła tzw. obozy filtracyjne, przez które zsyłano na terytorium Rosji cywilów. Kobiety były gwałcone, domy okradane, a mężczyźni torturowani i mordowani. Relacje Ukraińców, którzy przeżyli okupację, mrożą krew w żyłach.

Emily Tamkin

Źli Żydzi. O żydowskiej tożsamości w Ameryce

tłum. Hanna Pasierska

Wydawnictwo Czarne

premiera: 31.01.2024

Co to znaczy być „złym Żydem”?

Wielu Żydów używa tego określenia jako broni przeciwko innym członkom własnej społeczności. Jesteś złym Żydem, jeśli nie prowadzisz koszernej kuchni, nie dość często chodzisz do synagogi, nie posyłasz dzieci do szkoły hebrajskiej, lubisz przeboje bożonarodzeniowe, zbyt rzadko dzwonisz do matki. Jeśli krytykujesz politykę prowadzoną przez Izrael. Lista jest długa. Co w takim razie oznacza być „dobrym Żydem”? A może lepiej zapytać, co znaczy być Żydem w Ameryce i kropka?

W Stanach Zjednoczonych kilka milionów osób identyfikuje się jako Żydzi, ale ich tożsamość nie jest jednorodna. Emily Tamkin opisuje, jak w ciągu ostatniego stulecia kształtowała się żydowskość w Ameryce, jak ewoluowały i ścierały się różne podejścia do asymilacji, jak Żydzi walczyli z rasizmem i przejawiali postawy rasistowskie, jak powstawały i wzrastały w siłę stereotypy o żydowskim bogactwie i rzekomej władzy nad światem. W tym skomplikowanym świecie wykluczanych i wykluczających od stu lat jak mantra powtarzają się pytania: kto jest Żydem? Jak być Żydem? I co to w ogóle znaczy?

David Vann

Ostatni dzień na Ziemi

Wydawnictwo Pauza

tłum. Dobromiła Jankowska

premiera: 31.01.2024

W walentynki 2008 roku na Northern Illinois University Steve Kazmierczak zabił i ranił kilkadziesiąt osób, po czym popełnił samobójstwo. A przecież był bardzo dobrym studentem, nagrodzonym przez dziekana. Jak to się mogło stać?

David Vann, autor czterech wydanych po polsku i mających swoich wiernych czytelników powieści Legenda o samobójstwie, Brud, Halibut na Księżycu i Komodo, otrzymał pełen dostęp do obejmujących półtora tysiąca stron akt policyjnych, e-maili, wyników badań, intymnych zwierzeń i historii rodziny zamachowca z NIU, by przeprowadzić dziennikarskie śledztwo dla pisma „Esquire”. Dzięki temu udało mu się dotrzeć do informacji o człowieku, który, jak się wydawało, przez pięć lat studiów prowadził niemal zupełnie anonimowe życie, ponieważ nie zapisał się w pamięci kolegów czy wykładowców niczym szczególnym. Okazało się jednak, że to, które wiódł wcześniej, było przygotowaniem do dokonania zamachu terrorystycznego. Tak powstał jeden z najlepiej udokumentowanych portretów masowych zabójców, jaki do tej pory opublikowano w formie książkowej.

Ostatni dzień na Ziemi to nie tylko historia zamachowca z NIU, to również opowieść o broni obecnej w rodzinie autora od jego wczesnego dzieciństwa. O przerażającej i prawdziwej Ameryce, w której dostęp do broni palnej wciąż pozostaje zaskakująco łatwy. Książka – laureatka AWP Nonfiction Award – to niełatwa, ale wciągająca lektura, napisana z typową dla Vanna swadą i fabularnym zacięciem, będąca jednocześnie przykładem najwyższej klasy literatury niefikcjonalnej.

Brock Yates

Ferrari. Człowiek i maszyna

tłum. Michał Kubiak

Wydawnictwo SQN

premiera: 10.01.2024

Ferrari to czerwień. To wyścigi. Doskonałość, luksus i osiągnięcia.

Mniej znany jest człowiek stojący za tą marką. Przez prawie siedemdziesiąt lat Enzo Ferrari dominował w imperium motorsportu, które zdefiniowało świat szybkich samochodów.

Obok papieża Ferrari był najbardziej szanowanym człowiekiem we Włoszech. Ale czy był łagodnym padrone przedstawianym przez uwielbiającą go światową prasę, czy też bezwzględnym despotą, który doprowadzał swoich pracowników na skraj szaleństwa, a kierowców wyścigowych jeszcze dalej?

Dlaczego zrezygnował z kariery kierowcy wyścigowego? Jak wyglądało jego spotkanie z Mussolinim? Z jakich powodów krytykował go Watykan? Jak wpłynęła na niego śmierć syna? Biografia napisana przez Brocka Yatesa przenika przez misternie skonstruowaną powłokę Ferrariego i odkrywa prawdę kryjącą się za jego dziwacznymi relacjami z kobietami, współpracą z faszystami oraz fanatyczną obsesją na punkcie prędkości.

Od wielkiej pasji po genialny marketing, który wykreował słynny wizerunek motoryzacyjnego giganta, od nadzwyczajnych marzeń po często brutalne, ale niezwykle skuteczne metody zarządzania – ta historia jest równie szybka, skandaliczna i efektowna jak historia stajni Ferrari.