Jeśli zastanawiacie się, co czytać we wrześniu, to nie ułatwimy Wam tego zadania. Mamy po prostu ZA DUŻO propozycji! 🤯 Wśród tematów najnowszych premier #nonfiction znajdziecie: DPS-y, podbój kosmosu, początki psychiatrii w Polsce, rosyjskich szpiegów, teorie spiskowe, pandę wielką, historię tatuaży, psychodeliki, Lasy Państwowe, samurajów, Świetlisty Szlak, sektę Wissariona, Górny Śląsk, Szkocję, Tajwan… i wiele, wiele innych. Sprawdźcie i koniecznie wybierzcie coś dla siebie na coraz dłuższe wieczory.
zebrała Agnieszka Pietrzak
Grażyna Bochenek
San. Rzeka, która łączy. Rzeka, która dzieli
Wydawnictwo Mando
premiera: 24.09.2025
Trzymasz przed sobą poruszającą opowieść o pięknie i bólu pogranicza. Grażyna Bochenek zabiera nas w podróż wzdłuż Sanu – jednej z najbardziej malowniczych rzek Polski. Wijąca się – na kształt błyskawicy – przez Bieszczady i Podkarpacie staje się bohaterką, świadkiem i milczącą uczestniczką dramatycznych dziejów ludzi, którzy przez wieki żyli na obu jej brzegach.
San. Rzeka, która łączy. Rzeka, która dzieli opowiada o pamięci zapisanej w krajobrazie: o cerkwiach, które milczą, o wsiach, które zniknęły z mapy, i o ranie, która do końca się nie zabliźniła. Podczas lektury ożywają wspomnienia o Polakach, Ukraińcach, Rusinach, Bojkach, Żydach i Grekach. Jest to opowieść o lękach i uprzedzeniach, ale także o nadziei i tęsknocie. Ponieważ ta rzeka – kapryśna i piękna – potrafi nie tylko dzielić, ale również łączyć.
Ta książka to nie tylko reportaż i esej historyczny. To przede wszystkim próba zrozumienia miejsca, gdzie każda wersja wydarzeń zasługuje na wysłuchanie – i każda z nich jest prawdziwa. W dolinie Sanu przeszłość nie odchodzi, lecz niczym małe źródełko po cichu wplata się w teraźniejszość.
Julia Boyd, Angelika Patel
Miasteczko w Trzeciej Rzeszy. Jak nazizm zmienił życie zwykłych ludzi
tłum. Anna Dzierzgowska
Wydawnictwo Port
premiera: 3.09.2025
Przez setki lat życie w małym miasteczku Oberstdorf toczyło się spokojnym rytmem, z dala od wielkiej historii. Do czasu objęcia władzy przez Hitlera, co już na zawsze zmieniło mieszkańców tego malowniczego bawarskiego uzdrowiska.
To przede wszystkim opowieść o ludziach – rolnikach, właścicielach zajazdów, nazistowskich urzędnikach, weteranach i członkach partii, turystach, alpinistach i robotnikach przymusowych. O Żydach, którym udało się przetrwać, i o tych, którym się to nie udało. O burmistrzu próbującym chronić prześladowanych przez reżim oraz o niewidomym chłopcu uznanym za człowieka „niewartego życia”.
Bazując na archiwach, listach, wywiadach i wspomnieniach, autorka ukazuje różne ludzkie postawy i zmagania z rzeczywistością. Okrucieństwo i miłość. Odwagę i strach. Działanie i bierność. Nadzieję i żałobę. Ból i radość. Przedstawia codzienność postawioną w obliczu zła.
To książka, która odpowiada na kluczowe pytania: z czego wziął się nazizm? Czy zło tkwiło w ludziach, czy zostało im zaszczepione? Jak starali się przed nim bronić?
Patrycja Bukalska
Ziemia jednorożca. Podróż po Szkocji
Wydawnictwo Czarne
premiera: 24.09.2025
Historia Szkocji – jednego z najrzadziej zaludnionych krajów europejskich – to historia znikania.
Najpierw z północnej części kraju, Highlands, zniknęli ludzie – wysiedlono ich na wybrzeże, by zrobić miejsce dla owiec. Po mieszkańcach zostały zręby budynków i dzikie kozy, potomkinie opuszczonych zwierząt domowych. Gdy hodowla owiec przestała być opłacalna, na wyjałowionej ziemi zamieszkały jelenie, które miały przysporzyć rozrywki zamożnym myśliwym. Zniknął dawny, zrównoważony ekosystem.
Wielu z wysiedlonych mieszkańców Highlands zostało rybakami. W sezonie za nimi i za ławicami śledzi podążały tysiące ludzi: herring lassies – dziewczęta pracujące przy obróbce ryb, bednarze i kupcy. Rozwijała się kolej, dzięki której to, co złowione, szybko docierało na londyńskie stoły. Po I wojnie światowej i to się zmieniło, a w końcu populację ryb przełowiono. Teraz do dawnych portów i nadmorskich osad zaczęli nadciągać turyści.
Patrycja Bukalska warstwa po warstwie odkrywa ślady dawnego życia Szkocji zapisane w kamieniach, zagrzebane w ziemi i w archiwach, ukryte w ludzkiej pamięci. Jej książka to wielowątkowa opowieść utkana z szumu fal, wiatru i głosów z przeszłości.
Heather Clark
Czerwona kometa. Krótkie życie i nieśmiertelna sztuka Sylvii Plath
tłum. Jarosław Mikos
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 24.09.2025
Sylvia Plath, jedna z najważniejszych poetek XX wieku, autorka Szklanego klosza, Dzienników i opowiadań, wytyczyła szlak, którym do dziś podążają pisarki na całym świecie. Heather Clark odmawia jednak odczytywania tekstów Plath przez pryzmat jej choroby i tragicznej śmierci. Na podstawie nieznanych dotąd materiałów stworzyła wielowymiarowy obraz poetki. Przedstawia wczesne relacje, które ją ukształtowały, lata spędzone w Cambridge oraz obrosły mitami związek z Tedem Hughesem – człowiekiem, z którym dokonała rewolucji w poezji – i pokazuje jej pasję do sztuki oraz determinację, aby połączyć trzy role: matki, żony i poetki. Wnikliwe portrety otaczających ją ludzi pozwalają zrozumieć znaczenie tych relacji w ostatnich dniach życia Plath.
Dzięki Czerwonej komecie lepiej niż kiedykolwiek wcześniej można zrozumieć pełną temperamentu kobietę i wizjonerską artystkę.
Biografia znalazła się na liście dziesięciu najlepszych książek roku według „New York Times Book Review”, „Guardiana”, „The Daily Telegraph” i „Timesa”, została finalistką National Book Critics Circle Award for Biography oraz Nagrody Pulitzera w kategorii biografia i autobiografia oraz zdobyła Truman Capote Award for Literary Criticism i Slightly Foxed Best First Biography Prize.
Emilio Cozzi
Władcy wszechświata. Wyścig o geopolityczny podbój kosmosu
tłum. Tomasz Kwiecień
Wydawnictwo Szczeliny
premiera: 24.09.2025
Bardzo rzadko zastanawiamy się nad tym, co dzieje się ponad atmosferą otaczającą Ziemię. Tymczasem nowi poszukiwacze złota spoglądają w górę, szukając bogactw w ramach rewolucji new space economy. Emilio Cozzi – dziennikarz, który zna kulisy współczesnych technologii i geopolityki – zabiera nas w podróż po nowym froncie rywalizacji, ukazując bezwzględny teatr globalnej gry o wpływy, interesy i wielkie pieniądze.
- Dlaczego niektóre państwa nie godzą się na międzynarodowe prawo księżycowe, które zabezpieczyłoby przestrzeń kosmiczną jako wspólne dziedzictwo ludzkości?
- W jaki sposób Elon Musk czy Jeff Bezos narzucają własne zasady eksploracji pozaziemskiej?
- Czy prywatne firmy, takie jak SpaceX, mogą zyskać większą władzę niż państwa?
- Jak wyglądały „operacje satelitarnego podglądu” podczas inwazji Rosji na Ukrainę?
To książka, która uczy patrzeć w górę z nową świadomością. Nie dlatego, że są tam romantyzowane przez nas gwiazdy. Dlatego, że właśnie tam rozgrywa się przyszłość.
József Debreczeni
Zimne krematorium. Reportaż ocalałego z Zagłady
tłum. Daniel Warmuz
Wydawnictwo Filia
premiera: 24.09.2025
József Debreczeni, węgierski dziennikarz i poeta, trafił do obozu Auschwitz w maju 1944 roku. Gdyby podczas selekcji na rampie został skierowany na lewo, miałby przed sobą jeszcze około czterdzieści pięć minut życia. Jako jeden ze „szczęśliwców” został wysłany na prawo, czego konsekwencją było dwanaście przerażających miesięcy niewoli i katorżniczej pracy w trzech podobozach KL Gross-Rosen, wchodzących w skład kompleksu AL Riese w Górach Sowich. Kalwaria pisarza zakończyła się w „zimnym krematorium”, jak nazywano obóz szpitalny Dörnhau, gdzie więźniowie – zbyt słabi, aby pracować – oczekiwali egzekucji.
Debreczeni swoje doświadczenia zawarł w Zimnym krematorium, jednym z najsurowszych, najbardziej bezlitosnych oskarżeń pod adresem nazizmu, jakie kiedykolwiek sporządzono.
Zimne krematorium po raz pierwszy opublikowano po węgiersku w Jugosławii w 1950 roku. W rodzinnym kraju autora książka ukazała się dopiero w 2024 roku. Po ponad 70 latach to arcydzieło, które niemal zaginęło w czasie, jest dostępne w osiemnastu językach i zajmuje należne miejsce wśród największych dzieł literatury Holokaustu.
Robert Douglas-Fairhurst
Lewis Carroll w Krainie Czarów. Prawdziwa historia Alicji
tłum. Magdalena Moltzan-Małkowska
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 9.09.2025
To jedna z najlepszych książek, jakie kiedykolwiek napisano o autorze Przygód Alicji w Krainie Czarów. Robert Douglas-Fairhurst opowiada o zawiłych losach Lewisa Carrolla i Alice Liddell (później Alice Hargreaves) oraz – do dziś budzącym wiele kontrowersji – związku pisarza z kilkuletnią wówczas dziewczynką.
Łatwiej jednak potępić Carrolla, niż z całkowitym przekonaniem postawić zarzuty. Historia tych dwojga jest bowiem równie zagmatwana i tajemnicza, jak świat Przygód Alicji w Krainie Czarów i Po drugiej stronie lustra. Nie ulega wątpliwości, że to właśnie Alice Liddell zawdzięczamy, iż szanowany matematyk, profesor Uniwersytetu Oksfordzkiego Charles Lutwidge Dodgson napisał jedną z najważniejszych książek w literaturze dziecięcej i przeszedł do historii jako Lewis Carroll.
Jędrzej Dudkiewicz
Inny dom. Ludzie, system i granice wsparcia w polskich DPS
Wydawnictwo Znak Horyzont
premiera: 10.09.2025
Polskie społeczeństwo starzeje się szybciej, niż chcemy to przyznać. Do 2060 roku osoby po 65. roku życia mogą stanowić nawet 40% populacji. Wiele z nich – z nas – nie uniknie długoterminowej opieki. Ale co tak naprawdę wiemy o miejscach, do których trafiają najciężej chorzy, niesamodzielni, zapomniani?
Domy Pomocy Społecznej rzadko bywają tematem publicznej debaty. Kojarzymy je z niedoborami, złą prasą i dramatycznymi historiami, które przebijają się do mediów. A to tylko część prawdy.
Jędrzej Dudkiewicz rozmawia z mieszkańcami DPS, ich bliskimi, personelem, kierownictwem i przedstawicielami organizacji społecznych. Pokazuje ten świat od środka: z empatią i bez uproszczeń. Analizuje system, który coraz trudniej utrzymać w obecnym kształcie, i pyta, jak długo jeszcze będziemy udawać, że nas to nie dotyczy.
To książka nie tylko o starości, ale też o tym, jak chcemy traktować się nawzajem jako społeczeństwo.
Joanna Gierak-Onoszko
Wolta. Opowieść o kobietach w zmianie
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 24.09.2025
Reporterska opowieść o kobietach w momencie zmiany i zapis wychodzenia z ciemności.
Nagradzana reporterka, autorka jednej z najgłośniejszych książek non-fiction ostatnich lat powraca z nową, wyjątkową książką. Tym razem Joanna Gierak-Onoszko oddaje w ręce czytelniczek i czytelników pogłębiony, narracyjny reportaż o kobietach, które stają w obliczu przełomu i podejmują decyzję o głębokiej zmianie.
Wolta to angażująca i inspirująca opowieść o odwadze, dojrzewaniu i wewnętrznej sile. Jej bohaterki łączy moment zatrzymania, przełomu, a potem: nowe życie. Zmagania, upadki i sukcesy, będące ich udziałem, Joanna Gierak-Onoszko przekuwa w uniwersalny przekaz o radzeniu sobie z wyzwaniami. Osobiste historie splata z szerszą perspektywą nauki i filozofii, tworząc tym samym wyjątkowy przewodnik po wychodzeniu z ciemności oraz pokonywaniu życiowych wiraży.
Wolta to opowieść o sile i odwadze, niegasnącej nadziei, wrażliwości i odporności – czasem wrodzonej, lecz częściej nabytej w wyniku trudnych doświadczeń. Dla wielu kobiet może stać się dziś ważnym wsparciem – wtedy, gdy wszystko się chwieje, ale też wtedy, gdy pojawia się impuls do życiowej zmiany.
Grzegorz Głuszak
Nie przyznam się, nie ja zabiłam. Beata Pasik i zbrodnia w butiku Ultimo
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 23.09.2025
Jedna z najgłośniejszych spraw polskiej kryminalistyki. Żyła nią cała Polska.
Grudzień 1997 roku. W warszawskim butiku Ultimo pada sześć strzałów. Mężczyzna ginie na miejscu, kobieta – kierowniczka sklepu – cudem przeżywa. Brak śladów sugeruje, że egzekucji mógł dokonać płatny zabójca, a tłem mogły być gangsterskie porachunki. A jednak to Beata Pasik, pracowniczka sklepu, zostaje oskarżona. Choć sąd dwukrotnie ją uniewinnia, za trzecim razem – na podstawie tych samych dowodów – zapada wyrok: dwadzieścia pięć lat więzienia.
W 2021 roku, po ponad dwóch dekadach, dzięki staraniom wielu osób, w tym autora książki, Beata zostaje warunkowo zwolniona z więzienia, ale nie uniewinniona.
„Nie przyznam się, nie ja zabiłam” – powtarza od ponad dwudziestu lat.
Grzegorz Głuszak, jedna z osób, które przyczyniły się do uniewinnienia Tomasza Komendy, bierze pod lupę także i tę sprawę. Czy doszło do tragicznej pomyłki? Zawiódł system czy ludzie? A może ktoś celowo pchnął śledztwo na fałszywy trop?
Poznaj kulisy wieloletniego dziennikarskiego śledztwa, rozmowy z ekspertami, na nowo wykonane eksperymenty, które dowodzą, że skazano niewinną osobę.
Czy prawda wreszcie wyjdzie na jaw?
Paul Ham
Dusza. Historia ludzkiego umysłu
tłum. Filip Godyń
Wydawnictwo Znak
premiera: 24.09.2025
Niemal każdy uważa, że ma duszę, ale nikt nie wie, czym ona jest.
Przez tysiące lat postrzegano ją jako „organ”, odrębny byt, część każdego z nas, która przetrwa śmierć ciała i trafi do otchłani, piekła lub nieba. Duszę można było zbawić, potępić, dręczyć, odkupić lub zaprzedać.
A potem w tajemniczy sposób dusza zniknęła. Oświecenie nazwało ją umysłem. Dziś neurobiolodzy dowodzą, że umysł jest „dzieckiem” mózgu. „Dusza religijna” żyje dalej w umysłach wiernych, podczas gdy „dusza świecka” może oznaczać cokolwiek.
Dusza to coś więcej niż tylko hipnotyzująca opowieść, wyjątkowo przystępnie wyjaśniająca naszą historię. Ceniony historyk Paul Ham – chcąc przywrócić historii ideę duszy ludzkiej i pokazać, w jaki sposób wiara w duszę/umysł oraz wynikające z niej przekonania ożywiały i napędzały historię ludzkości – wyrusza w podróż, której nikt dotąd się nie podjął.
Michał Karol Hasik
Wrogowie. Losy najsłynniejszej przedwojennej rywalizacji biegowej
Wydawnictwo Ringier Axel Springer Polska
premiera: 10.09.2025
Dzieliło ich wiele – wygląd, charakter, sposób bycia czy styl biegania. Łączyły – ambicja, ciężka praca oraz nieodparta chęć odniesienia sukcesu, która Janusza Kusocińskiego zaprowadziła na olimpijski szczyt, a łotewskiego emigranta Stanisława Petkiewicza strąciła w otchłań zapomnienia.
Opowieść o najsłynniejszej przedwojennej rywalizacji biegowej kreśli portrety psychologiczne najwybitniejszych polskich długodystansowców II RP, śledząc ich pełne wzlotów i upadków lekkoatletyczne kariery naznaczone pogonią za marzeniami, sławą oraz pokusą dominacji nad rywalem.
Pojedynki dwóch wielkich mistrzów bieżni były ozdobą wielu krajowych zawodów, zapełniając trybuny obiektów sportowych do ostatnich miejsc i rozgrzewając serca oraz umysły tysięcy polskich kibiców przed odbiornikami radiowymi.
Losy obu biegaczy, które po latach ponownie się splotły za sprawą tego „trzeciego” – Józefa Nojiego – tworzą historię o zdradzie, odkupieniu, walce z samym sobą, postępującej profesjonalizacji w sporcie oraz teście na patriotyzm.
Chris Horton
Tajwan. Naród widmo i jego walka o przetrwanie
tłum. Michał Lipa
Wydawnictwo Port
premiera: 24.09.2025
Tajwan – znajdujący się w centrum napiętych relacji między Chinami a USA, przez długi czas pomijany i nierozumiany – z impetem wkroczył na światową scenę polityczną i odgrywa na niej niezwykle istotną rolę.
Dlaczego Tajwan jest tak ważny dla Chin? Czy konfliktu w Cieśninie Tajwańskiej można uniknąć? Jak Tajwańczycy postrzegają swoją tożsamość i przyszłość?
Chris Horton stara się przybliżyć sytuację tego fascynującego kraju, będącego przykładem niezwykłej demokracji funkcjonującej w cieniu autorytarnego sąsiada. Wnikliwie przygląda się zarówno codziennemu życiu Tajwańczyków, jak i historii ich ojczyzny oraz politycznym zawirowaniom, z jakimi musi się ona zmagać. Pozwala dzięki temu zrozumieć dzisiejszą Azję i poznać źródła współczesnych konfliktów międzynarodowych. Zapewnia szeroką perspektywę na jedno z najważniejszych miejsc XXI wieku, w którym przecież lada chwila może się rozpocząć trzecia wojna światowa.
Kamil Janicki
Dziesięcina. Prawdziwa historia kleru w dawnej Polsce
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 10.09.2025
Czy Kościół rządził Rzeczpospolitą? Komu naprawdę służyli księża? I czy wiara naszych przodków była tym samym chrześcijaństwem, które znamy dzisiaj?
Na kazaniach w przedrozbiorowej Polsce księża opowiadali wiernym o niebie jak o rajskiej wersji Rzeczpospolitej – aniołowie i święci stawali się dworzanami ubranymi w kontusze, sąd boski przedstawiano na wzór sądów szlacheckich, Mojżesz był „hetmanem pospolitego ruszenia”, a Jezusa wybrano królem „na polu elekcyjnym”. Trudno o lepszy symbol wielowiekowego sojuszu tronu i ołtarza.
Jak bogaty był Kościół w dawnej Polsce? Na tyle, że przyćmiewał majątek króla, a poniekąd i szlachty. Co łączyło biskupów i świeckich magnatów? Bogactwo, przepych i niedostępna dla innych władza. Czym zatem był ówczesny Kościół – instytucją wiary czy gigantycznym folwarkiem? Co groziło za nieobecność na mszy świętej i dlaczego chrzcielnice zawsze zamykano na kłódkę? Dlaczego wprowadzono celibat i czy kiedykolwiek był on przestrzegany? Odpowiedzi, jakie daje na te pytania Kamil Janicki, mogą szokować.
Dziesięcina, ostatnia część trylogii bestsellerowych książek o historii pierwszej Rzeczpospolitej i zwieńczenie opowieści zaczętej w Pańszczyźnie i Warcholstwie, to wolny od tabu obraz duchowieństwa uwikłanego we władzę, zbytek i inne pokusy świata doczesnego. Historia rozpasania, wyzysku i niemalże boskiej pychy, ale też bogaty opis życia w sutannie, które rządziło się swoimi prawami – i którego nie można oceniać według współczesnych norm i oczekiwań. Jednak Kamil Janicki nie każe brać niczego na wiarę, jego książka oparta jest na solidnych źródłach, które czynią z niej lekturę nie tylko pasjonującą, ale i konieczną dla każdego, kto chce poznać prawdziwe oblicze przedrozbiorowego Kościoła.
Marek Józefiak
Polska Rzeczpospolita Leśna, czyli jak Lasy Państwowe stały się państwem w państwie
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 24.09.2025
Lasy Państwowe to zatrudniający tysiące ludzi hegemon, któremu – jak wynika z tego niepokojącego reportażu – nie zależy na dobru wspólnym i na przyrodzie, a jedynie na własnym interesie. Zarządzając niemal jedną czwartą powierzchni Polski, Lasy Państwowe rządzą i dzielą nie tylko na polskiej wsi, lecz także w sejmowych i ministerialnych korytarzach. Zarabiają krocie na sprzedaży drewna, płacą niskie podatki i cieszą się licznymi przywilejami. Wykorzystują pozycję monopolisty w relacjach z klientami, którzy kupują od nich drewno, i z drwalami, którzy wykonują za nich najcięższą i najniebezpieczniejszą pracę. Są największą organizacją tego typu w Europie i trzydziestą siódmą w rankingu największych przedsiębiorstw w Polsce.
Książka Marka Józefiaka to historia wzrostu potęgi finansowej i politycznej oraz spektakularnego upadku wizerunkowego Lasów Państwowych. Bohaterami Polskiej Rzeczpospolitej Leśnej są m.in. leśnicy, aktywiści, drwale, naukowcy i zwykli ludzie, którzy mieli dość wycinek w swojej okolicy. O bojach z Lasami Państwowymi opowiadają nawet ministrowie środowiska i dyrektorzy parków narodowych, którym leśnicy skutecznie psuli szyki.
Jo Jurga
Hotel Ziemia. Żyć i mieszkać dobrze
Wydawnictwo Powergraph
premiera: 26.09.2025
Mamy fenomenalne możliwości techniczne i wszelką wiedzę. Wciąż jednak nie chcemy zrozumieć, jak wpływa na nas najbliższe otoczenie.
Tak niewiele trzeba, żeby żyć lepiej. Swobodniej. A nawet… ładniej.
- Dlaczego tysiące lat temu budowniczy miast lepiej rozumieli harmonię świata niż my dzisiaj?
- Kto poświęca dziennie więcej czasu zabawie na zewnątrz – współczesne dzieci czy osadzeni w więzieniach?
- Jak empatycznie zaprojektować dwudziestopięciometrowy „apartament”?
Projektantka synestetyczna dr Joanna Jurga rozpętuje rewolucję w myśleniu o przestrzeni. Przyłącz się.
Iza Klementowska
Nomadzi. Długa podróż do domu
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 3.09.2025
Czym jest dom? Co się dzieje, kiedy się go nagle traci? Czym jest skrawek własnej ziemi? Gdzie i kiedy rodzi się tęsknota za domem? I czy dom da się w ogóle znaleźć?
Iza Klementowska przemierzyła prawie dwanaście tysięcy kilometrów Ameryki, dla wielu ziemi obiecanej, i po drodze spotkała ludzi ze wszystkich warstw społecznych. Powstała poruszająca opowieść o skutkach społecznej destabilizacji: ksenofobii, wykluczeniu, przemocy symbolicznej i instytucjonalnej, imigracji ekonomicznej, rasizmie, traumie międzypokoleniowej, ubóstwie, bezrobociu, pracy tymczasowej, rozpadzie wspólnot i poczuciu osamotnienia. To także opowieść o potrzebie czynienia dobra i szukaniu go w spotkaniu z obcym. O znajdowaniu radości w najprostszych czynnościach oraz najzwyklejszych chwilach.
Autorka prowadzi również własną narrację o poczuciu tymczasowości i nomadyzmie, o szukaniu odpowiedzi na pytanie, co sprawia, że dom jest domem – nie jako fizyczna przestrzeń, lecz stan ducha.
To z jednej strony porywający reportaż, z drugiej – bardzo osobista historia, w której splatają się wielkie dzieje Ameryki z intymnymi losami zwykłych ludzi.
Hanna Krall, Wojciech Tochman
Pożegnanie z Narwią
Wydawnictwo Literackie
premiera: 24.09.2025
Opowieść Hanny Krall o XX i XXI wieku, które przepływają przez jej życie i książki.
Historia zaczyna się od miejsca, w którym „nastał najgorszy czas”, i kończy w miejscu najlepszym, nad Narwią. Dom volksdeutscha w Milanówku, sierociniec w Otwocku, brama przy Targowej 32, redakcja na Dubois, mieszkanie Marii na Szwedzkiej, bezpieczny adres przy Narbutta 48, cmentarz w Pyrach i kuchnia na Ursynowie, gdzie ludzie sprzeczali się o ważne sprawy.
Każde z tych miejsc istnieje w pamięci Reporterki i w dzisiejszej rzeczywistości. Bywa, że odmienione, tętniące życiem albo zupełnie zapomniane, porośnięte samosiejkami. Odwiedzając je, odwiedzamy życie Hanny Krall. Poznajemy świat z jej punktu widzenia. I wiele „szczegółów znaczących”, o których nigdy wcześniej nikomu nie mówiła i które zostają z nami na zawsze.
Monika Ksieniewicz-Mil
Mira. Kobieta światowa. Opowieść o Mirze Michałowskiej
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 24.09.2025
Mira Michałowska, z domu Zandel (1914–2007) – polska pisarka, dziennikarka, satyryczka i tłumaczka literatury amerykańskiej, m.in. Ernesta Hemingwaya, Sylvii Plath, George’a Bernarda Shawa czy Joan Didion. Na podstawie jej książki powstał kultowy dla kilku pokoleń serial Wojna domowa. Pisała powieści, książki dla dzieci, felietony, opowiadania oraz sztuki teatralne, po polsku i po angielsku. Wprowadziła do Telewizji Polskiej program „Tele-Echo”. Zaczynała pisać w latach pięćdziesiątych dla „Przekroju”, a kończyła na publikowaniu w „Twoim Stylu”. Żona ambasadora, intelektualistka mówiąca kilkoma językami, zaprzyjaźniona z pisarzami, politykami, krótko mówiąc: kobieta światowa.
Mało kto wiedział, że jednocześnie przez całe życie cierpiała na depresję i PTSD, ponieważ cała jej rodzina zginęła w Zagładzie. Monika Ksieniewicz-Mil kreśli wnikliwy portret tej niezwykłej postaci, wyraźnie zaznaczając tło epoki, okresu wojny i czasów komunizmu w Polsce, i pokazując, że historia nigdy nie jest czarno-biała.
Patrycja Kupiec
Szkocja. Wędrówka przez krainę mitów i mgły
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 24.09.2025
Co to jest hurkle durkle i dlaczego na pewno je polubisz?
Jak należy jeść haggisa?
Czemu Szkoci muszą wymieniać pieniądze, kiedy jadą do Anglii?
Mówi się, że szkockość to nie krew, ale przywiązanie do ziemi. W kraju, który przez wieki walczył o swoje granice i wciąż marzy o niepodległości, nikogo to nie dziwi. Co więcej, poczucie wolności obejmuje też relację z naturą i zostało uznane przez rząd jako… prawo do włóczenia się.
Autorka zabiera nas w podróż po kraju, który dał nam telefon, lodówkę, rower, penicylinę i zapałki. Gdzie na ulicy coraz częściej słychać nie tylko dowcipy o Anglikach, ale i język gaelicki. Nowy Rok świętuje się tu lodowatą kąpielą, a celtyckie rytuały i święta z czasów Wikingów wciąż są celebrowane. Szkoci wierzą w legendy nie tylko o potworze z Loch Ness. Wstrzymali nawet budowę osiedla, aby chronić kamień, pod którym miały mieszkać (lub wciąż mieszkają) wróżki.
Od stromych gór i wrzosowisk po puste plaże, monumentalne klify i zielone doliny z owcami – Szkocja zachwyca swoją różnorodnością i zaprasza na wędrówkę szlakami pełnymi słodkich malin.
Nicola Lagioia
Ciao amore, ciao. Morderstwo w Rzymie
tłum. Tomasz Kwiecień
Wydawnictwo Czarne
premiera: 17.09.2025
La grande bellezza Rzymu znamy wszyscy: antyczna architektura, wyborna kuchnia, jedna z najpiękniejszych metropolii świata. Jednak poza turystycznymi szlakami, w podglebiu miasta kryje się Rzym nieoczywisty i niepokojący – szturmowany przez szczury, pustoszony korupcją i narkotykami – przestrzeń nieograniczonej wolności i zarazem głębokiego zepsucia.
To w tej scenerii w marcu 2016 roku zostaje brutalnie zamordowany młody rzymianin Luca Varani. Sprawcami są dwaj dwudziestokilkulatkowie z dobrych rodzin, którzy przez wiele godzin bezwzględnie torturowali swoją ofiarę. I właśnie natura tej zbrodni rodzi najbardziej niepokojące pytania. Czy to przypadek nieuzasadnionej przemocy? Czy zabójcy są zdeprawowani? Uzależnieni od kokainy? Czy naprawdę byli świadomi tego, co robią?
Nicola Lagioia śledzi tę historię od samego początku: przeprowadza wywiady, zbiera dokumenty i zeznania. Jego podróż tropem sprawców i ofiary oznacza również zejście w mrok Rzymu. Z dziennikarskiego śledztwa wyłania się uniwersalny obraz naszych czasów: epoki zawiedzionych oczekiwań, dezorientacji seksualnej i nierówności społecznych. Lagioia, próbując odkryć istotę zła, zadaje również pytanie, jak cienka jest granica między byciem pokrzywdzonym a katem.
Aline Laurent-Mayard
Postromantyczność. Jak uratować miłość
tłum. Juliette Solska
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 17.09.2025
Jako nastolatka Aline Laurent-Mayard czekała na ten moment, w którym poczuje motyle w brzuchu na myśl o innej osobie. Ona dorastała, jednak zakochanie nie przychodziło. Gdy w końcu zaakceptowała życie singielki, zdała sobie sprawę, że czuje się szczęśliwa i spełniona. Zaczęła więc zastanawiać się, dlaczego miłość romantyczną postrzega się jako naturalną i uniwersalną, gdy w rzeczywistości jest ona wynalazkiem XIX wieku.
W eseju Postromantyczność autorka sięga do genezy mitu romantycznej miłości, by zbadać społeczne oczekiwania dotyczące tworzenia związków. Rozmawia też z osobami, które z różnych powodów zdecydowały się nie organizować swojego życia wokół relacji miłosnej. Prezentuje zarówno pozytywne strony, jak i trudności związane z alternatywnymi sposobami funkcjonowania w świecie. Książka wychodzi poza krytykę miłości romantycznej i zachęca do przyjrzenia się wszystkim naszym relacjom, zwłaszcza przyjaźni, oraz dowartościowania innych, nowych sposobów tworzenia rodziny oraz wspólnoty.
Matt Lodder
Ludzie malowani. Historia ludzkości w 21 tatuażach
tłum. Michał Jóźwiak
Wydawnictwo Insignis
premiera: 24.09.2025
W 1881 roku „Saturday Review” pisał: „Tatuowanie jest sztuką pozbawioną historii. Nikt, o ile nam wiadomo, nie poświęcił życia zgłębianiu drogi, jaką przebyło”.
Aż do teraz.
Ludzie malowani Matta Loddera to urzekające i intymne spojrzenie na nieopowiedzianą jak dotąd część historii ludzkości.
Najstarsze znane tatuaże odnaleziono na skórze Ötziego, „człowieka lodu”. Jego odkryte w 1991 roku zmumifikowane ciało dostarczyło badaczom bezcennych informacji o prehistorii tatuatorskiej tradycji.
Przez ponad pięć tysięcy lat, które upłynęły od momentu wykonania tatuażu Ötziego, przedstawiciele niezliczonych kultur uprawiali tę starożytną sztukę, a ludzie we wszystkich zakątkach globu nosili tatuaże.
Zwykle jednak ich fascynujące historie pozostawały nieopowiedziane, a sekrety syberyjskich księżniczek, chińskich generałów i wiktoriańskich arystokratek były zakryte kolejnymi warstwami odzieży i gęstniejącymi mrokami historii.
Dziś, dzięki dostępowi do nowych, niepublikowanych dotąd materiałów, dr Matt Lodder – światowy ekspert w dziedzinie tatuażu – zakasuje rękawy, by odkryć przed nami te autentyczne dzieła sztuki.
Arnaq została wytatuowana zgodnie z tradycjami kulturowymi i religijnymi XVI-wiecznej Kanady. Horace Ridler wytatuował się dla zarobku w Londynie lat trzydziestych XX wieku. Tatuowano się z miłości, lojalności, by wywołać bunt lub… w celach szpiegowskich. Tatuaże są sposobem na wyrażenie siebie, ale były i takie, które wykluczały ze społeczności.
Opisane w tej książce 21 tatuaży to niesamowity portret ludzkości: artystów i płócien zarazem.
Maciej Lorenc
Czy psychodeliki uratują Polskę?
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 3.09.2025
Czy psychodeliki mogą pomóc Polakom?
Maciej Lorenc – autor głośnej książki Czy psychodeliki uratują świat? – wraca z reportażem o polskiej scenie psychodelicznej. To opowieść o naukowcach, lekarzach i aktywistach, którzy badają i testują potencjał substancji takich jak LSD, psylocybina czy MDMA – nie tylko w kontekście leczenia depresji i PTSD, ale też w szerszym wymiarze społecznym, kulturowym i politycznym.
Lorenc pokazuje, jak psychodeliki wracają do polskiej debaty publicznej i naukowej po dekadach zapomnienia. Przemierza historię badań prowadzonych w PRL, eksploruje współczesne inicjatywy akademickie, terapeutyczne i komercyjne, a także zadaje niewygodne pytania o granice wolności, medykalizacji i zmianę świadomości.
To książka ważna, aktualna i odważna – dla wszystkich, którzy chcą zrozumieć, jak bardzo psychodeliczna rewolucja może zmienić Polskę.
Paweł Machcewicz
Narodowy komunizm po polsku. „Partyzanci” Moczara
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 10.09.2025
W książce poświęconej działaniom „partyzantów” skupionych wokół Mieczysława Moczara, prof. Paweł Machcewicz rekonstruuje próbę stworzenia przez nich nośnej społecznie propozycji ideowej, która łączyła nacjonalizm i antysemityzm, a także eksploatowała polską historię i tradycję narodową.
Autor śledzi, na ile typ patriotyzmu propagowany przez Moczarowców wpisywał się w zakorzenione społecznie wcześniejsze wzory mentalne i ideowe (antysemityzm, tradycję endecką), przygląda się recepcji ich działań i zastanawia, jak mocno dziedzictwo tego ruchu ma wpływ na kształt współczesnej debaty publicznej w Polsce.
Anna Mateja
Psychiatria w Polsce. Nieznane historie
Wydawnictwo Znak
premiera: 24.09.2025
Eksperymenty, które nie zawsze kończyły się sukcesem.
Lekarze, którzy nie tracili wiary.
Pacjenci, którzy musieli zachować nadzieję.
Jan Piltz leczył żołnierzy z histerii specjalną gimnastyką.
Ludwig Jekels, uczeń Freuda, „szperał tygodniami w duszy chorego”.
Witold Chodźko nie bał się zatrudniać kobiet na oddziałach psychiatrycznych.
Maria Grzywo-Dąbrowska słyszała od pacjentek w masowej psychozie, że „nie chcą trupich zębów”.
W dziejach polskiej opieki nad chorymi psychicznie brakowało nowoczesnych szpitali, które mogłyby przyjąć wszystkich potrzebujących. Zdarzały się procedury medyczne budzące dzisiaj nasz sprzeciw. Do połowy lat pięćdziesiątych, nim pojawił się pierwszy lek przeciwpsychotyczny, nie istniała skuteczna farmakoterapia.
Zawsze jednak znajdowali się ludzie, którzy przekraczali ograniczenia swoich czasów i ludzkich przyzwyczajeń, pomagając najbardziej wykluczonym: osobom chorującym psychicznie.
Jakub Medek
Dobrý den. Chmiel, tożsamość i luz. Polskie mity o Czechach
Wydawnictwo Mando
premiera: 24.09.2025
Czy Czesi naprawdę nie wierzą w nic poza piwem i hokejem?
Czy śmieją się z Polaków, czy raczej z całego świata, w tym z samych siebie?
Czy faktycznie wybrali komunizm z własnej woli?
Książka Dobrý den to błyskotliwa, zaskakująca podróż przez najbardziej rozpowszechnione stereotypy, jakie Polacy mają na temat Czechów. Jakub Medek – autor, Czech z urodzenia, polski dziennikarz z wyboru, twórca popularnego podcastu Czechostacja – z humorem i historyczną precyzją bierze pod lupę uproszczone sądy, odsłaniając ich źródła w przeszłości, kulturze i codziennym życiu naszych sąsiadów.
Z barwnych anegdot, osobistych doświadczeń i obserwacji tworzy „słownik czeskich mitów”, by następnie skonfrontować je z faktami, tworząc portret narodu, który zamiast wielkich słów wybiera uśmiech spod wąsa, a zamiast patosu – kufel złocistego napoju w dobrym towarzystwie.
To nie tylko przewodnik po czeskiej mentalności, historii i społeczeństwie, ale też zaproszenie do spojrzenia w swoiste zwierciadło, bo wiele z opisanych zjawisk mówi równie dużo o nas samych, co o Czechach.
Dla miłośników Czech, podróżników i ciekawskich… Po prostu czeski film!
Jędrzej Morawiecki
Szykuj sanie latem. Syberyjski mesjasz i podróż do kresu rosyjskiego snu o zbawieniu
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 24.09.2025
Co łączy syberyjskiego Chrystusa, a zarazem byłego milicjanta, który doznał objawienia w trolejbusie, z reżimem Władimira Putina? Jak to możliwe, że sekta głosząca pokój i miłość przekształciła się w strukturę przypominającą autorytarne państwo? I dlaczego Rosjanie, szukając alternatywy dla opresyjnego systemu, dali się pochłonąć innemu – równie bezwzględnemu?
Jędrzej Morawiecki – reporter, rusycysta i znawca Rosji – przez ponad dwie dekady śledził losy Wissariona i jego wyznawców. Autor z niezwykłą wrażliwością rekonstruuje losy ludzi zagubionych w czasie i przestrzeni – byłych funkcjonariuszy, artystów, idealistów i uciekinierów od codzienności – którzy podążając za wizją lepszego świata, stali się częścią niepokojącego eksperymentu. Ich historie splatają się z dziejami upadku nadziei na odnowę Rosji i pokazują, jak cienka jest granica między wiarą a uleganiem manipulacji, wspólnotą a systemem opresji.
Szykuj sanie latem to opowieść o wspólnocie, która miała być duchową alternatywą dla putinowskiej Rosji, a stała się jej lustrzanym odbiciem. To również wnikliwy portret kraju, w którym nadzieja na zmianę jest brutalnie tłumiona zniewoleniem.
Szykuj sanie latem to reportaż totalny – gęsty od emocji, przejmujący i boleśnie aktualny. To także poruszająca refleksja nad tym, co dzieje się z człowiekiem, gdy rozpada się jego świat. I nad tym, czy z ruin może powstać coś nowego.
Clare Mulley
Agentka Zo. Historia Elżbiety Zawackiej, bohaterki drugiej wojny światowej
tłum. Dorota Konowrocka-Sawa
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 24.09.2025
Niesamowita historia Elżbiety Zawackiej, ps. „Zo”, żołnierki Armii Krajowej, która podczas drugiej wojny światowej przemierzała Europę jako łączniczka Polskiego Państwa Podziemnego, wielokrotnie cudem unikając schwytania przez Niemców. Wypełniła ponad sto niebywale trudnych misji kurierskich. Do legendy przeszedł jej najsłynniejszy rajd przez Niemcy, Austrię, Francję i Hiszpanię z mikrofilmami dla Rządu RP w Londynie.
Jako jedyna kobieta dołączyła do polskich elitarnych sił specjalnych, cichociemnych. Po wojnie została zdemobilizowana jako jedna z najbardziej odznaczonych kobiet w historii Polski. Jednak powojenne komunistyczne władze nie potraktowały jej łaskawie. Nie tylko została na dziesięć lat uwięziona za działalność antykomunistyczną, lecz także w zapomnienie poszły jej heroiczne dokonania.
Dzięki nowym badaniom archiwalnym i rozmowom z ludźmi, którzy znali Zo i walczyli u jej boku, Clare Mulley przywraca tę zapomnianą bohaterkę do życia.
Artur Nowak, Stanisław Obirek
Gehenna. Kościelna okupacja Polski
Wydawnictwo Agora
premiera: 24.09.2025
Ile wspólnego z rzeczywistością mają tezy liderów Kościoła, że odejście od religii to odejście od polskiej tradycji, zaprzeczenie własnej tożsamości, uleganie obcym wpływom?
Jak głębokie jest przekonanie, że ciągłe cierpienie i ślepe podążanie za naukami Kościoła katolickiego są zgodne z naszym duchem narodowym? Dlaczego prawa człowieka wciąż definiuje dla nas Kościół? Gdzie leży źródło podziału widocznego dziś w naszym społeczeństwie jak nigdy wcześniej?
Artur Nowak i Stanisław Obirek, autorzy głośnych Babilonu czy Gomory, w swojej najnowszej książce rozprawiają się z narzuconą przez Kościół narracją, która urosła do rangi bezdyskusyjnych faktów. Dialogują z polską historią i współczesnością, by rozszerzyć perspektywę myślenia o tym, jakie miejsce zajmują religia i kler w debacie publicznej.
Autorzy przywołują historyczne źródła świadczące o tym, że mit o zbawiennym wpływie Kościoła na Polskę został zbudowany na kłamstwach, zdradzie i aferach. Otwierają nas na dyskusję, która nikogo – inaczej niż to, co często możemy usłyszeć w przestrzeni publicznej – nie wyklucza.
David Nutt
Psychodeliki. Rewolucyjne substancje, które mogą zmienić twoje życie – przewodnik od eksperta
tłum. Maciej Lorenc
Wydawnictwo Insignis
premiera: 24.09.2025
Stajemy właśnie u progu rewolucji w psychiatrii i neuronauce. Po pięćdziesięciu latach zakazów, kryminalizacji i obaw nauka wreszcie pokazuje nam, że psychodeliki nie muszą być ani niebezpieczne, ani szkodliwe. Wręcz przeciwnie: stosowane zgodnie z przetestowanymi, bezpiecznymi i etycznymi zaleceniami stanowią najskuteczniejszy i najbardziej innowacyjny środek leczenia zaburzeń zdrowia psychicznego, od depresji, przez zespół stresu pourazowego, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, po problemy z odżywianiem, uzależnienia i przewlekły ból.
Profesor David Nutt, jeden z najważniejszych dziś neuropsychofarmakologów, poświęcił piętnaście lat na badania substancji psychodelicznych, a także stworzył pierwszy ośrodek naukowy zajmujący się tą tematyką. W swojej przełomowej książce wyjaśnia, że odpowiednio stosowane psychodeliki – ze względu na swoje niezwykłe właściwości – powinny funkcjonować jako substancje lecznicze.
Psychodeliki to książka, z której dowiesz się, czym tak naprawdę są magiczne grzyby, ayahuasca czy ketamina; w jaki sposób wpływają one na działanie ludzkiego mózgu i jak przełomowe mogą się stać w medycynie XXI wieku. To również fascynująca podróż w czasie, która ukazuje, jak substancje psychodeliczne wykorzystywali nasi przodkowie – zarówno ci sprzed tysiącleci, jak i ci, których najbardziej z psychodelikami kojarzymy: z szalonych lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku.
Piotr Parzymies
Historia pandy wielkiej, czyli z bambusowego lasu na dyplomatyczne salony
Wydawnictwo Akademickie Dialog
Premiera: 9.09.2025
Panda wielka należy dziś do najważniejszych skojarzeń związanych z Chinami, jest także symbolem międzynarodowej ochrony przyrody. Jak to więc możliwe, że zwierzę to jeszcze 80 lat temu było w Państwie Środka praktycznie nieznane?
W towarzystwie biologa, Piotra Parzymiesa, korzystającego z licznych źródeł angielskich, francuskich, ale również chińskich czy japońskich, udamy się w fascynującą podróż śladami pandy wielkiej, ukazując jej zawrotną wręcz karierę. Pełne emocji podróże w głąb dziewiczych obszarów zachodnich Chin, legendarne zwierzęta ze starożytnych tekstów, zadziwiające zwyczaje pandy wielkiej, burzliwe historie miłosne czy decyzje polityczne zawierane na najwyższym szczeblu państwowym – to tylko kilka z elementów poruszonych w tej nowatorskiej w skali nie tylko polskiej, ale i międzynarodowej pracy. Autor w przenikliwy sposób łączy swoją rozległą wiedzę biologiczną z dokładną znajomością Państwa Środka, przez co omawiana historia ma charakter niezwykle wielowątkowy.
Ernst Pawel
Franz Kafka. Koszmar rozumu
tłum. Irena Stąpor
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 17.09.2025
Życie Franza Kafki obrosło wieloma mitami. Wpłynęła na to nie tylko jego sugestywna twórczość, ale także przekłamania, mające swoje źródła w najbliższym przyjacielu Kafki, Maxie Brodzie.
Ernstowi Pawlowi udało się sportretować Kafkę jako człowieka, którego losy były bardziej poruszające niż powstałe wokół nich mistyfikacje. Tworzy obraz kogoś, kto sprawnie obracał się w świecie, niezwykle cenionego pracownika, którego kompetencje i zaangażowanie nagradzano awansami i podwyżkami. A także bardzo świadomego pisarza. Autor wychodzi poza legendę Kafki – bezbronnego, znerwicowanego urzędnika. Nie pomija jego twórczości, ale skupia się na życiu, korzystając z wielu źródeł, nie tylko dzienników i listów.
Pawel niczego nie osądza, rzetelnie omawia wiele trudnych spraw: stosunek Kafki do judaizmu, jego relacje z rodzicami, zwłaszcza z ojcem, burzliwy związek z Felicją Bauer czy romans z Mileną Jesenską. Oto kronika życia pisarza, a jednocześnie portret środowiska i epoki.
Misty Pratt
To tylko w jej głowie. Jak uprzedzenia płciowe szkodzą zdrowiu psychicznemu kobiet
tłum. Katarzyna Byłów
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 24.09.2025
Śmiała i głęboko osobista analiza tego, w jaki sposób opieka psychiatryczna zawodzi kobiety, oraz co zrobić, by ją zmienić.
Dlaczego tak wiele kobiet przeżywa wypalenie, stres, niezrozumienie? Kiedy zwykłe emocje stały się symptomami? Dlaczego system nie działa – i co musi się zmienić? U kobiet dwa razy częściej niż u mężczyzn rozpoznaje się zaburzenia nastroju, a mimo to ich cierpienie jest bagatelizowane, ich emocje – patologizowane, a leczenie nie przynosi oczekiwanych rezultatów. W książce To tylko w jej głowieMisty Pratt, kanadyjska popularyzatorka nauki i badaczka, przygląda się relacji zdrowia psychicznego i uwarunkowań społecznych, kulturowych oraz ekonomicznych, by ujawnić systemowe zaniedbania w opiece zdrowotnej skierowanej do kobiet zmagających się z problemami psychicznymi. Autorka dokonuje rzetelnego przeglądu badań, ale opiera się również na osobistych historiach kobiet, w tym na własnym doświadczeniu depresji.
Książka stanowi wezwanie do tego, by zdefiniować na nowo nasze zdrowie psychiczne i zadbać o nie na własnych warunkach.
Santiago Roncagliolo
Czwarty miecz. Historia Abimaela Guzmána i Świetlistego Szlaku
tłum. Tomasz Pindel
Wydawnictwo ArtRage
premiera: 15.09.2025
Dwie ostatnie dekady XX wieku to w Peru czas dramatycznego konfliktu, który tak naprawdę nazwać należy wojną domową. Z jednej strony Świetlisty Szlak, maoistyczna organizacja, która postanowiła podpalić kraj, przeorać społeczeństwo i bez oglądania się na ofiary wprowadzić nowy ład. Z drugiej państwo, które najpierw nie umiało rozpoznać zagrożenia, a potem odpowiedziało na nie terroryzmem. Efekt: około 70 tysięcy ofiar, głównie mieszkańców Andów, za które odpowiedzialność spada niemal po równo na wywrotowców i służby mundurowe.
Twórcą i przywódcą Świetlistego Szlaku był Abimael Guzmán, przez lata zwykły pracownik akademicki i radykalny komunista, jakich w tamtym czasie było niemało. Guzmán jednak konsekwentnie realizował plan i w końcu przeszedł do działań, czyniąc z ludobójstwa narzędzie do osiągnięcia celu. Santiago Roncagliolo, ceniony powieściopisarz od dekad parający się także dziennikarstwem, kreśli tu portret być może najbardziej przerażającego człowieka w historii Peru i całego regionu. To opowieść o dziejach Guzmána i całego kraju, a przy okazji fascynująca rozprawa o tym, jak pisać i co począć z jednostkami, które jawią się nam jako potwory, a przecież przede wszystkim są ludźmi.
Polskie wydanie poszerzone zostało o dodatki dotyczące głównych bohaterów opisywanych wydarzeń.
Zbigniew Rokita
Aglo. Banką po Śląsku
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 24.09.2025
Czy podróż tramwajem może być jednocześnie wyprawą w kosmos?
Tak, gdy kosmosem jest Śląsk, a pasażerem-kosmonautą Zbigniew Rokita.
Laureat Nagrody Nike, autor Kajsia i Odrzani podróżuje słynną Siódemką – tramwajem, którego trasa wije się między Katowicami, Chorzowem, Świętochłowicami i Bytomiem – spajając te miejsca w Aglo, jedyną taką aglomerację.
Tu pomniki są inne, murale wyznaczają granice dzielnic, a aktualności wypisuje się na garażach przy przystanku Wiśniowa. Autor prowadzi nas przez zakamarki skomplikowanej historii i tożsamości regionu, zabiera do pracowni malarza-mistyka Erwina Sówki, na śląskie stadiony, w głąb kopalni Wujek i do osób, które pamiętają jej krwawe dzieje. Pomiędzy widocznymi z okien tramwaju familokami, wilhelmińskimi kamienicami i kikutami przemysłu można dostrzec nie tylko teraźniejszość i przeszłość Śląska, ale również jego niepewną przyszłość.
Jak bardzo różnią się polska i śląska pamięć tych samych wydarzeń i czy te różnice muszą dzielić?
Dlaczego Ślązacy są uwierającym kamykiem w polskim bucie?
Czym skończy się rozgrywająca się na naszych oczach górnośląska rewolucja?
Becca Rothfeld
Wszystko to zbyt małe. Eseje ku chwale nadmiaru
tłum. Piotr Siemion
Wydawnictwo Filtry
premiera: 17.09.2025
Gdy świat coraz bardziej nakłania nas do umiaru, zbiór esejów Bekki Rothfeld działa jak balsam na duszę wszelkich maksymalistów. W brawurowym stylu amerykańska eseistka broni: łakomstwa, zbieractwa, chaosu, karnawału, ekstazy, retorycznej przesady, a nade wszystko niczym nieskrępowanego zachwytu. Sprzeciwia się współczesnym kodeksom postepowania, według których kluczem do szczęścia jest minimalizm. Bez pardonu dworuje sobie z Marie Kondo i współczesnych odgracaczy wnętrz, którzy nie tylko zamieniają indywidualne mieszkania w zimne, nijakie przestrzenie, lecz również zubożają nas duchowo, czyniąc nasze życie tak nieważkim, że bez żalu będziemy mogli je porzucić. Obrywa się w tej książce współczesnym purytanom, dla których akt seksualny bez dosłownie zwerbalizowanej zgody jest czymś nagannym. Zgody na co? – pyta autorka. Czyż prawdziwie udany seks nie jest zawsze transgresją i transformacją? Nigdy nie wiemy, jakie pragnienia w nas obudzi i w jaki sposób nas przemieni. Wreszcie Rothfeld nie zostawia suchej nitki na modnej praktyce uważności. Mindfulness jest przecież niczym innym jak sprzątaniem własnego umysłu z osądów i ocen. Czy z tak wypranym mózgiem będziemy chcieli zmieniać świat na lepsze? Czy raczej staniemy się sprawnymi trybikami w machinie kapitalizmu?
Wszystko to zbyt małe. Eseje ku chwale nadmiaru zrywają z polityczną poprawnością, ukazując nam, że lewicowa obsesja egalitaryzmu w życiu prywatnym i sztuce jest kompensacją braku społecznej oraz ekonomicznej równości. Rothfeld potrafi połączyć Simone Weil z Davidem Cronebergiem, Georgesa Bataille’a z ruchem Me Too, Ottessę Moshfegh z IKEĄ, a Sally Rooney z Pięćdziesięcioma twarzami Greya – wszystko po to, by utwierdzić nas w przekonaniu, że jak długo mamy pragnienia oraz wydajemy miłosne i estetyczne osądy, tak długo żyjemy.
Arlie Russell Hochschild
Skradziona duma. Strata, wstyd i triumf prawicy
tłum. Hanna Pustuła-Lewicka
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 10.09.2025
Poruszające i niepokojące studium społeczno-politycznych resentymentów w zapomnianym sercu Ameryki.
Autorka bestsellerowego Obcego we własnym kraju ponownie daje nam wgląd w przyczyny rosnących sukcesów konserwatywnych polityków. Rozmawia z ludźmi z jednych najbiedniejszych regionów i okręgów wyborczych, często niepytanymi i pomijanymi w dyskusjach o polityce. Poprzez wieloletnie rozmowy i badania, Hochschild odkrywa „paradoks dumy” – jak przekonanie o zasługiwaniu na sukces dzięki ciężkiej pracy zderza się z realiami upadku przemysłu, bezrobociem i kryzysem narkotykowym.
Książka ukazuje, jak te emocje – strata, wstyd i gniew – stały się paliwem dla wzrostu prawicowych nastrojów i białego nacjonalizmu. Skradziona duma to nie tylko diagnoza współczesnych podziałów w Ameryce, ale także empatyczna próba zrozumienia mechanizmów, które kształtują polityczne wybory ludzi żyjących na peryferiach swoich krajów, oferująca jednocześnie refleksję nad drogą wyjścia z kryzysu społecznego i politycznego.
David E. Sanger, Mary K. Brooks
Nowe zimne wojny. Chiny, Rosja i wyzwanie rzucone Ameryce
tłum. Grzegorz Kulesza, Gabor Chodkowski-Gyurics
Wydawnictwo Prześwity
premiera: 5.09.2025
David E. Sanger, zdobywca Nagrody Pulitzera, ujawnia, w jaki sposób Stany Zjednoczone zaangażowały się w rywalizację z dwoma głównymi rywalami. Przez lata USA były przekonane, że Rosja i Chiny dołączą kiedyś do zachodniego świata. Okazało się, że były to mrzonki.
Dziś te trzy mocarstwa biorą udział w rywalizacji o dominację militarną, gospodarczą, polityczną i technologiczną. Stawka jest wysoka, a państwa na całym świecie zmuszone są opowiedzieć się po jednej ze stron.
Opierając się na ogromnej liczbie wywiadów z wysoko postawionymi przedstawicielami administracji pięciu różnych prezydentów, amerykańskich agencji wywiadowczych, zagranicznych rządów i firm technologicznych, Sanger przedstawia pasjonującą opowieść skupioną wokół kluczowych pytań tej epoki:
- Czy błędy popełnione przez Putina podczas inwazji na Ukrainę będą oznaczać jego koniec i zmuszą go do sięgnięcia po arsenał jądrowy?
- Czy bezprecedensowo krótki czas uwagi Zachodu poświęcony wojnie w Ukrainie przełoży się na porażkę Kijowa?
- Czy Xi dokona inwazji na Tajwan?
- Czy przywódcy Chin i Rosji zacieśnią więzi, by wspólnie przełamać amerykańską dominację?
- I czy politycznie podzielona Ameryka wciąż jest w stanie przewodzić światu?
To podróż od pól bitew w Ukrainie do siedzib tajwańskich przedsiębiorstw produkujących najbardziej zaawansowane układy scalone, tworząca wyjątkowy obraz powrotu Stanów Zjednoczonych do konfliktu między supermocarstwami i konsekwencji, jakie ten konflikt ze sobą niesie.
Antonio Scurati
Faszyzm i populizm. Mussolini dzisiaj
tłum. Alina Pawłowska-Zampino
Wydawnictwo Post Factum
premiera: 17.09.2025
Głęboka i wielowymiarowa analiza dwóch kluczowych zjawisk politycznych, które wywarły ogromny wpływ na kształt współczesnej sceny politycznej
Antonio Scurati w eseju podejmuje próbę zrozumienia zarówno historycznych korzeni, jak i współczesnych przejawów ideologii faszyzmu i populizmu. Zarazem w sposób jasny i precyzyjny przedstawia machinacje oraz reguły rządzące polityką i pomaga nam zrozumieć niespokojne czasy, w których żyjemy. Istotną częścią publikacji jest porównanie faszyzmu i populizmu – autor wskazuje ich podobieństwa, takie jak silny nacisk na emocje, antyelitarną narrację czy autokratyczne tendencje. Jednocześnie podkreśla różnice między faszyzmem – totalitarną ideologią o jasno określonych celach i strukturze hierarchicznej – a bardziej elastycznym i często demokratycznym charakterem populizmu.
Faszyzm i populizm to nie tylko historia i analiza teoretyczna tych zjawisk. To również ważny głos w debacie o przyszłości demokracji w obliczu rosnącej popularności autorytarnych i ekstremistycznych tendencji.
Pierre-François Souyri
Wojownicy z pól ryżowych. Historia samurajów
tłum. Eliza Kasprzak-Kozikowska
Wydawnictwo Znak Horyzont
premiera: 24.09.2025
Pierre-François Souyri rozprawia się z mitem samuraja i pokazuje, co naprawdę kryło się za maską bushidō: przemoc, zdrada, polityka i paradoksy. A kiedy brutalni feudałowie stali się poetami, urzędnikami i ideologami, Japonia wykorzystała ich wyidealizowany wizerunek do zbudowania narodowej tożsamości – także na eksport.
Autor dowodzi, że samuraje to nie tylko miecz, ale też kaligrafia, poezja, ceremonia parzenia herbaty i sztuka mądrego rządzenia. Przez wieki byli oni nie tylko żołnierzami, ale też intelektualną i administracyjną elitą – strażnikami porządku, etykiety i wiedzy. Souyri przywraca im tę wieloznaczność, pokazując, jak wojownik z czasem stawał się urzędnikiem, a pole bitwy zamieniał na dworskie rytuały i polityczne gry.
Wojownicy z pól ryżowych. Historia samurajów to fascynująca, przenikliwa opowieść, która zostawia ślad jak cięcie miecza.
Nula Stankiewicz
Nie pójdziesz tam ze mną. Życie po stracie
Wydawnictwo Wielka Litera
premiera: 10.09.2025
Historie rodzin, które przetrwały najtrudniejsze doświadczenie w życiu – odejście dziecka w wyniku śmierci samobójczej.
Jak nauczyć się̨ żyć po nieodwracalnym? Opowieści w tej książce pomagają uśmierzyć ból, upamiętnić utraconych najbliższych, złagodzić poczucie winy, które niemal zawsze towarzyszy rodzinie, zdjąć z niej piętno.
Niektóre pytania zadawane sobie przez rodziców po stracie dziecka pozostają bez odpowiedzi, ale zastanawianie się nad nimi to dla nas cenna lekcja uważności na drugiego człowieka. Każdy ma w sobie potencjał, aby pomóc osobie w kryzysie.
Nie pójdziesz tam ze mną to historie rodziców, którzy wiedzą, że żałoba to życie, bo bierze się z więzi, bliskości, uczuć.
Z miłości.
Agnieszka Stapkiewicz
Świrszczyńska. Genialna i nieznana
Wydawnictwo Mando
premiera: 17.09.2025
Portret Anny Świrszczyńskiej – poetki, która wyprzedziła swoją epokę.
To nie było łatwe życie. Jako córka niespełnionego artysty szybko poznała smak biedy. Jako sanitariuszka w czasie Powstania Warszawskiego doświadczyła grozy zagłady miasta. Po wojnie zamieszkała pod tym samym adresem, co Szymborska, Mrożek czy Różewicz – w legendarnym domu literatów na Krupniczej w Krakowie – ale nie stała się bohaterką anegdot, bo przez wiele lat ciężko pracowała, żeby utrzymać z pisania rodzinę. Jak się okazało, nie mogła liczyć na wierność męża, który zainteresował się sąsiadką – Haliną Poświatowską.
Pełną wolność poczuła po sześćdziesiątce. Wtedy też nastąpiła prawdziwa eksplozja jej talentu – zupełnie zaskakującego na tle polskiej literatury. Zbiór wierszy Budowałam barykadę to zapis traumy Powstania, któremu dorównywać może tylko Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego. Mimo tego, że tomem Jestem baba wyprzedziła swój czas o kilka dekad, a wśród jej wielbicieli znalazł się noblista Czesław Miłosz, nigdy nie została w pełni doceniona.
„Dziś jest czas Świrszczyńskiej, bo nastał czas kobiet – ich emancypacji, budowania siły i samoświadomości” – pisze Agnieszka Stapkiewicz. Autorka kreśli fascynujący obraz kobiety, która nie bała się mówić własnym głosem. Odkrywa wyjątkowość poetki, piszącej szczerze o kobiecych doświadczeniach – cielesności, macierzyństwie, seksualnej wolności i starzeniu się. Właśnie teraz twórczość Świrszczyńskiej wybrzmiewa z jeszcze większą siłą.
Piotr Tarczyński
Oślizgłe macki, wiadome siły. Historia Ameryki w teoriach spiskowych
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 24.09.2025
„Chcę, żebyś znalazł mi odpowiedzi na dwa pytania. Po pierwsze: kto zabił JFK? Po drugie: czy UFO istnieje?” – prezydent Bill Clinton do zastępcy prokuratora generalnego Webstera Hubbella
Kto stał za zatopieniem Titanica?
W jakim celu CIA podawała LSD wojskowym i więźniom?
Dlaczego Jackie Kennedy tylko w Dallas dostała czerwone róże, choć wszędzie indziej otrzymywała żółte?
Przypadek? Nie sądzę!
Jedyna w swoim rodzaju, pasjonująca podróż przez historię Stanów Zjednoczonych ukazaną przez pryzmat teorii spiskowych, na których został zbudowany ten kraj. Amerykanista i historyk, współtwórca popularnego i nagradzanego Podkastu amerykańskiego Piotr Tarczyński wnikliwie analizuje bardziej i mniej popularne teorie spiskowe – od Illuminatów, przez Watergate, po QAnon – i pokazuje, jak nierozłącznie związane są z nimi kultura i popkultura. Z erudycją i humorem opowiada o tym, jak przy pomocy nierealnych scenariuszy Amerykanie tłumaczą sobie rzeczywistość.
Sarah Thorton
Rzecz o cyckach. W stronę wolności
tłum. Joanna Jagiełło
Wydawnictwo Harde
premiera: 10.09.2025
Sarah Thronton, uznana socjolożka i autorka bestsellerów, zabiera nas w osobistą podróż do świata symboliki i znaczenia kobiecego ciała. Doświadczyła go w pełni, gdy będąc w grupie ryzyka, najpierw zdecydowała się na podwójną mastektomię, a następnie rekonstrukcję piersi. Po tych wydarzeniach postanowiła zbadać temat społecznego i kulturowego znaczenia kobiecego biustu.
Rozmawia ze striptizerkami, konsultantkami laktacyjnymi, projektantkami biustonoszy, modelkami bielizny, chirurżkami plastycznymi i aktywistkami.
Zdradza, dlaczego kobiece atrybuty stały się biznesem wartym miliardy dolarów, a jednocześnie tematem publicznych debat o braku równości płci. I ofiarowuje nam lekki w stylu i dowcipny reportaż socjologiczny, który wyzwala kobiety i ich piersi z patriarchalnych uprzedzeń.
Tulia Topa
Jak rozbiłam szkło. Moje dorastanie wśród Świadków Jehowy
Wydawnictwo Znak JednymSłowem
premiera: 10.09.2025
Tulia przez prawie 30 lat nie dostała prezentu urodzinowego.
Nie mogła nosić krótkich spódnic. Wyrażać głośno swojego zdania. Nie było jej wolno spotykać się z ukochanym chłopakiem. Bo nie należał do Świadków Jehowy.
Wiedziała, że ktoś od razu doniesie o jej „grzechach” i godzinami będzie musiała opisywać je przed komitetem sądowniczym. Wierzyła, że tak właśnie powinno być. Bo powinna być posłuszna Jehowie. Bo tak mówili jej wszyscy, którym ufała.
Czemu więc zaczęła wątpić? Co sprawiło, że w kloszu, pod którym żyła, pojawiły się pierwsze pęknięcia?
Osobista historia o życiu w świecie, gdzie radość jest grzechem, prywatność jest sprawą zboru, a odejście – zerwaniem ze wszystkimi, których się kocha. Opowieść o dziewczynie, która wybrała wolność.
Shaun Walker
Nielegałowie. Jak szpieguje nas Rosja
tłum. Katarzyna Bażyńska-Chojnacka
Wydawnictwo Port
premiera: 10.09.2025
Życie Ann Foley i Donalda Heathfielda – spokojnego małżeństwa z Cambridge w stanie Massachusetts – zostaje brutalnie zakłócone, kiedy pewnego ranka agenci FBI wyważają drzwi i wdzierają się do ich domu, ku ogromnemu zaskoczeniu synów pary. Wkrótce media ujawniają prawdziwe personalia tych dwojga. Jelena Wawiłowa i Andriej Biezrukow – nielegałowie, czyli szpiedzy działający w ramach tajnego programu, który rozpoczął się niemal sto lat wcześniej, kiedy to bolszewicki rząd zaczął wysyłać za granicę swoich agentów.
Rosyjscy nielegałowie mieli wtapiać się w społeczeństwo i udawać zwykłych obywateli, ukrywając swoją tożsamość przed przyjaciółmi, sąsiadami, a nawet własnymi dziećmi. Te ściśle tajne misje – niektóre zakończone spektakularnymi sukcesami, inne zaś poważnymi porażkami – trwały całe długie dziesięciolecia.
Opierając się na setkach godzin wywiadów, a także nowo odkrytych materiałach archiwalnych, Shaun Walker w pasjonujący sposób odsłania kulisy eksperymentu szpiegowskiego i pozwala czytelnikom zrozumieć jego sedno. Rzuca nowe światło na tę długofalową operację wywiadowczą i jej szerokie następstwa – przede wszystkim rolę, jaką odegrała w kształtowaniu dzisiejszego świata. I ostrzega: cicha wojna, bez czołgów i wystrzałów, trwa już od dawna, a każda osoba z twojego otoczenia, nawet najbliższy sąsiad, może okazać się rosyjskim szpiegiem.
Benjamin Wallace
Tajemniczy pan Nakamoto. Kim jest genialny twórca kryptowaluty?
tłum. Sławomir Kupisz
Wydawnictwo Znak
premiera: 24.09.2025
Sądowe pozwy, pościgi samochodowe, groźby śmierci.
Oddział SWAT, samobójstwo i zbiegły handlarz bronią.
Bunkier przeciwatomowy w Europie, zamrożone ciała na pustyni w Arizonie i brytyjski szpieg w torbie turystycznej.
We wciągającym śledztwie Benjamina Wallace’a nie brak adrenaliny. Pytanie: kim jest Satoshi Nakamoto, twórca bitcoinów, rozpala wyobraźnię. Gdyby tylko wyszedł z cienia, zyskałby sławę i bajeczny majątek – w portfelu zgromadził 1,1 miliona BTC, czyli prawie 450 miliardów złotych!
Dlaczego się ukrywa?
Wallace przedstawia wyniki piętnastoletniego śledztwa mającego ustalić tożsamość człowieka, który zrewolucjonizował myślenie o pieniądzu. Czy rozwikłanie tej zagadki wstrząsnęłoby światowymi rynkami?
Nakamoto jest jak Dawid, który wymierzył procę w Goliata – banki i rządy.
Ilona Wiśniewska
Hjem. Na północnych wyspach
Wydawnictwo Czarne
premiera: 10.09.2025
Hjem to dom, siedlisko, bezpieczna przystań. Czasem to miejsce, w którym się urodziliśmy. Innym razem nie starcza życia, by je znaleźć. Wybraliśmy je sami albo to ono wybrało nas. Bywa schronieniem, którego szukamy, gdy musieliśmy porzucić swój stary świat. To gniazdo, w którym wychowujemy pisklęta. Punkt odniesienia.
Dla Ilony Wiśniewskiej od lat domem jest Tromsø: niegdyś zasypana śniegiem mieścina na dalekiej północy Norwegii, dziś szybko rozwijające się miasto, trzecie co do wielkości w Arktyce. Sto czterdzieści narodowości, tygiel kultur, ośrodek życia naukowego i popularny kierunek turystyczny – milion osób rocznie przybywa tu, by obserwować zorzę. Miasto, które wchłania albo izoluje, daje perspektywy albo nie daje wyboru. I to dotyczy nie tylko ludzi, ale także zwierząt.
Wiśniewska opowiada o Tromsø wielogłosem ludzi i ptaków, znajduje w ich losie podobne doświadczenia i potrzeby. Chodząc ulicami, w końcu spotyka samą siebie i nieoczekiwanie staje się bohaterką tej historii. Jej Hjem to intymna opowieść o przyjaźni, zapuszczaniu korzeni i o tym, że wszystkie żywe istoty potrzebują domu.
Halszka Witkowska, Monika Tadra
Przywróceni do życia. Pokonać samobójstwo
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 9.09.2025
Co wpływa na decyzję o samobójstwie? Jak wyglądają minuty przed jej podjęciem? Czym jest życie po przeżyciu? Co decyduje, że po jednej próbie człowiek podejmuje następną?
Trzynaście poruszających rozmów z osobami, które z cierpienia, samotności i bezsilności były o krok od odebrania sobie życia.
Monika Tadra pyta o to, co czuje człowiek, który dąży do śmierci. Chce też wiedzieć, co powoduje, że mimo wszystkich trudności może on znaleźć siłę, by żyć dalej. Dr Halszka Witkowska, jedna z najwybitniejszych w kraju specjalistek w dziedzinie suicydologii, poszukuje wyjaśnienia tych dramatycznych decyzji, pokazując, że całe życie człowieka wpływa na podjęcie decyzji o samobójstwie.
Bartosz Wojsa
Dzieci odchodzą w ciszy. Sprawa Kamilka z Częstochowy
Wydawnictwo Harde
premiera: 10.09.2025
Los ośmiolatka maltretowanego latami przez opiekunów prawnych poruszył całą Polskę dopiero wtedy, gdy chłopiec w stanie krytycznym trafił do szpitala. Wcześniej, gdy dramat dziecka trwał, nie zareagował nikt. Ani nauczyciele szkoły specjalnej, ani wykwalifikowani pracownicy opieki społecznej, ani policjanci, którzy kilkukrotnie przyprowadzali chłopca z powrotem do domu, z którego próbował uciekać.
Bartosz Wojsa zdaje raport z tego, jak bardzo zawiedliśmy – instytucjonalnie, ale przede wszystkim jako społeczeństwo. I podpowiada, co należy zrobić, by podobna tragedia nigdy już się nie wydarzyła.
Jackie Wullschläger
Chagall
tłum. Magdalena Koziej
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 24.09.2025
„Kiedy Matisse umrze – powiedział Picasso – Chagall pozostanie jedynym malarzem, który rozumie, czym naprawdę jest kolor”.
Marc Chagall, malarz wspomnień i snów, poeta koloru, był uwikłany w najtragiczniejsze wydarzenia XX wieku: dwie wojny światowe, rewolucję, czystki i wysiedlenia. W epoce, kiedy wielu wybitnych artystów uciekało od rzeczywistości w abstrakcję, on przetwarzał swoje bolesne doświadczenia w bezpośrednie, a zarazem symboliczne obrazy przemawiające do każdego człowieka.
Urodził się na terytorium obecnej Białorusi w 1887 roku jako najstarsze z dziewięciorga dzieci żydowskiego handlarza śledziami. Uciekł jednak od biedy i represji do Paryża, gdzie tworzył u boku Modiglianiego i Légera, a dalsza tułaczka prowadziła przez Berlin i Stany Zjednoczone aż na południe Francji. Nigdy nie przestał przenosić na płótno swoich marzeń, tęsknot i wspomnień: malował sztetl z czasów dzieciństwa, drewniane chaty i synagogi, rabinów, skrzypków i pasterzy kóz – cały zaginiony świat wschodnioeuropejskich Żydów.
U niewielu malarzy życie i sztuka splatały się tak nierozerwalnie. Jednak relacje, które były siłą napędową twórczości Chagalla, często stanowiły zagrożenie dla bliskich mu osób. Jego matka, dziewczyna Tea, pierwsza żona Bella, córka Ida i późniejsza towarzyszka życia Virginia w taki czy inny sposób zostały złożone w ofierze. Dopiero w osobie drugiej żony, Vavy, równie przebiegłej i twardej jak on sam, znalazł godną siebie przeciwniczkę.
W oparciu o nieznane materiały archiwalne Jackie Wullschläger przybliża postać wielkiego artysty, ale przede wszystkim człowieka – ambitnego, czarującego, podejrzliwego, zabawnego, pełnego sprzeczności, obsesyjnie zdeterminowanego, by tworzyć sztukę o wyjątkowym pięknie i emocjonalnej głębi.
Edyta Żemła
Wojsko z tektury
Wydawnictwo Czerwone i Czarne
premiera: 10.09.2025
Książka Edyty Żemły to kolejny po Armii w ruinie wstrząsający raport o stanie polskiej armii widziany oczami generałów i oficerów. „Grozi nam wojna, a nie wykorzystujemy doświadczeń tej wojny, która się toczy od kilku lat tuż pod naszym nosem. Mamy więc naszą armię w rozsypce i zdestabilizowane przez Trumpa NATO” – mówią bez ogródek. Zamiast gotowych do walki jednostek, mamy rozbudowaną biurokrację, przestarzały sprzęt i brak realnego przygotowania do współczesnego pola walki: „Zbudowaliśmy sobie armię sztabowców. Departamenty, zarządy, inspektoraty, centra, sztaby, szkolnictwo, szpitalnictwo, jakieś jednostki kartografii, geografii, orkiestry pieśni i tańca. To są świetne fuchy. Jeżeli więc sobie uświadomimy, że w tej masie wojskowych urzędników jest tylko 30 tysięcy żołnierzy zdolnych do walki, to strach się bać”. Autorzy wypowiedzi ujawniają kulisy chaosu, niekompetencji i iluzji wielkiej armii: „Wojna na Ukrainie to wojna dronów. A my ładujemy całą kasę w ciężki sprzęt i długie lufy. Natomiast dronizacja pola walki nadal jest w naszej armii tylko hasłem na konferencjach i sympozjach naukowych. Jakby to było jakieś science fiction. Ukraina wcale nas nie obudziła”.
Inne artykuły
Premiery #nonfiction SIERPIEŃ 2025
