Premiery #nonfiction MAJ 2024

W maju spokojnie można już czytać na ławce w parku, kocu lub w hamaku. A co czytać? Jak co miesiąc polecamy premiery #nonfiction, a wśród nich szczególnie dzieje śląskich osadników w Teksasie i znakomitą biografię Martina Luthera Kinga, kulisy polskiej patodeweloperki i wspomnienie o pegeerach, opowieść o bardzo zdolnej i odrobinę bezczelnej dziennikarce pionierce oraz poradnik dla feministek, jak jeszcze skuteczniej psuć zabawę strażnikom i strażniczkom patriarchatu. Sprawdźcie koniecznie!

zebrała Agnieszka Pietrzak

Sara Ahmed

Przewodnik feministycznej psujzabawy

tłum. Magdalena Kunz

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 30.05.2024

Czy odmawiasz śmiania się z obraźliwych żartów? Czy kiedykolwiek oskarżono cię o czepialstwo, gdy zwróciłxś uwagę na seksistowski komentarz? Czy często słyszysz, że przesadzasz i jesteś przewrażliwionx, gdy dyskryminację i niesprawiedliwość nazywasz po imieniu? Jeśli tak, to możliwe, że jesteś feministyczną psujzabawą i ten przewodnik jest właśnie dla ciebie. Dzięki niemu wyniesiesz praktykę psucia zabawy do rangi projektu tworzenia feministycznego świata.

Uznana myślicielka Sara Ahmed czerpie z własnych doświadczeń oraz opowieści innych feministycznych osób, zwłaszcza Czarnych, brązowych, queerowych i transpłciowych, i prezentuje lekcje i wskazówki, jakie oferuje figura feministycznej psujzabawy. Przyjęcie ich jako praktyki życiowej pozwoli nam zdemaskować kłamstwa naszej kultury i feminizm wcielić w życie.

Timothy Garton Ash

Homelands. Historia osobista Europy

tum. Bartłomiej Pietrzyk

Wydawnictwo: Znak Horyzont

premiera: 25.05.2024

Ze zgliszcz i gruzów drugiej wojny światowej wzniesiono na Starym Kontynencie nowy gmach, który stał się domem wielu narodów. Dzieje tej bezprecedensowej odbudowy przedstawia w swej najnowszej książce Timothy Garton Ash.

Jego spojrzenie na historię Europy po 1945 roku jest niezwykle osobiste. Opisuje ją z perspektywy własnych doświadczeń, na podstawie wspomnień najbliższych i oczami dziesiątek osób, świadków przełomowych wydarzeń i codziennych trosk: od gdańskiej stoczni, przez lesiste góry Kosowa po ubogie przedmieścia Paryża.

W ciągu trzydziestu lat, jakie minęły od upadku muru berlińskiego po wybuch pełnoskalowej wojny w Ukrainie, Europejczycy mogli przekonać się, że nieosiągalne dla wcześniejszych pokoleń życie w pokoju i wolności jest wreszcie możliwe. Warunkiem jest stanięcie w obronie europejskich wartości i w poszanowaniu wszystkich ojczyzn – nawet tych lokalnych, najmniejszych, najbliższych.

Nicola Attadio

Niezwykłe życie Nelly Bly. Dziennikarka, która wyprzedziła epokę

tłum. Mateusz Kłodecki

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 15.05.2024

Wzięli cię za niepoważną, gdy przeczytali list od ciebie, w którym pisałaś: „Jadę do Nowego Jorku”. Wzięli cię za głupią w tym mieście wielkich możliwości, gdy zgłosiłaś się jako reporterka do redakcji „New York World” – gazety należącej do Josepha Pulitzera.

Kobieta? Z prowincji, bo tak myśleli o Pittsburghu mieszkańcy Nowego Jorku końcem XIX wieku? Teraz sama, w męskim świecie, musisz dotrzeć do sedna swojej historii i udowodnić, co dla ciebie znaczy free american girl.

Nigdy wcześniej nie widziano kobiety reportera. Pomysł Nellie Bly na przeprowadzenie tajnego śledztwa na Blackwell’s Island, w nowojorskim przytułku dla obłąkanych, będzie nowatorski i przełomowy, a sama akcja brawurowa. Reportaż, który potem powstanie, nie tylko poprawi sytuację zamkniętych na wyspie chorych kobiet, lecz także przejdzie do historii dziennikarstwa.

Od tego momentu dziennikarka, w tysiącu przebrań, będzie opowiadać Amerykę Amerykanom. Stanie się koszmarem polityków i decydentów. Będzie podróżować po świecie, przeżywać miłości i porażki. W apogeum popularności sama okrąży świat dookoła i zrobi to znacznie szybciej niż Phileas Fogg – bohater opowieści Juliusza Verne’a.

Nellie Bly stanie się pionierką, postacią, która nigdy wcześniej nie istniała – kowalem własnego losu, nieustraszoną dziennikarką uzbrojoną jedynie we własną spostrzegawczość i silny głos – głos kobiety niezależnej.

Laura Bates

O mężczyznach, którzy nienawidzą kobiet. Od inceli do artystów podrywu

tłum. Mariusz Gądek

Wydawnictwo Czarne

premiera: 29.05.2024

„Wasz penis to ich wróg!” – grzmi użytkownik na jednym z dziesiątek tysięcy incelskich forów. Ale kim tak naprawdę jest incel? Nienawistnym mizoginem czy zagubionym i samotnym młodym człowiekiem? i czy męska sieć to tylko mężczyźni żyjący w przymusowym celibacie przelewający swoje frustracje na kobiety?

Laura Bates wkracza do męskiego internetu i z zaangażowaniem badaczki rozszyfrowuje manosferę: to świat pełen mężczyzn, którzy nienawidzą kobiet – tak zwanych artystów podrywu, inceli, trolli i wszystkich innych, którzy uważają się za ofiary „feminazizmu”, a narzędziem walki z opresją uczynili pełną złości i wulgarną pogardę. Opisuje też niezwykły paradoks: choć internetowi mizogini są całkowicie oddani sprawie mężczyzn, prawie całą uwagę poświęcają kobietom.

Książka Laury Bates ma szansę stać się przyczynkiem do realnych społecznych zmian i pretekstem do szczerej rozmowy o tym, jak trudno być kobietą w dzisiejszym świecie, również tym cyfrowym.

Agnieszka Dobkiewicz

Pożydowskie. Niewygodna pamięć

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 15.05.2024

„W żadnym innym języku nie ma tego słowa. W niemal żadnym innym kraju nie ma tego zjawiska. I nigdzie się tak bardzo nie milczy o pożydowskim jak w Polsce – kraju, w którym bardziej niż w jakimkolwiek innym należałoby o nim mówić. Agnieszka Dobkiewicz prowadzi czytelników śladami rozmaitych pożydowskich miejsc, przedmiotów, wspomnień i spraw i odkrywa przed nimi nieznane karty historii Polski. To nie powinno dziwić: wszak Polska jest najbardziej może pożydowska i żyje w niekończącej się traumie tej niekończącej się nieobecności”.

Konstanty Gebert

Jak daleko w głąb polskiej tożsamości sięgają żydowskie korzenie?

Od baśniowych ilustracji Jana Marcina Szancera, przez kaliskie lalki szirlejki, aż do koszernych pierników toruńskich – autorka poszukuje odpowiedzi na pytanie, kiedy cudze zaczyna być własne, a (po)żydowskie przeistacza się w polskie.

Jonathan Eig

King. Biografia

tłum. Tomasz S. Markiewka

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 15.05.2024

Pierwsza w Polsce biografia najsłynniejszego amerykańskiego obrońcy praw człowieka jest pozycją doskonale udokumentowaną – jako jedyna na świecie zawiera informacje z niedawno odtajnionych akt FBI – i kompletną. Jonathan Eig, dziennikarz i biograf m.in. Muhammada Alego, ściąga Kinga z piedestału i otrzepuje go z kurzu. Pokazuje przywódcę, który budował swoją strategię, zmagając się z depresją. Dopuszczał wyłącznie pokojowe protesty, ale nie potrafił żyć w pokoju z samym sobą. Przez trzynaście lat aktywności politycznej rozumiał, że walka może kosztować go życie – i wierzył, że zmieni oblicze współczesnej Ameryki.

King. Biografia to zarówno kronika drogi MLK od powiatowego kaznodziei do lidera ruchu praw obywatelskich, jak i historia życia w wiecznym rozdarciu. Napisana jak trzymający w napięciu thriller, została nominowana do National Book Award i była jedną z ulubionych lektur prezydenta Baracka Obamy w 2023 roku.

Oliver Franklin Wallis

Zasypani. Sekretne życie śmieci

tłum. Jacek Konieczny

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 15,05.2024

Zastanawiasz się, co się dzieje z butelką po wodzie mineralnej, którą wyrzucasz do przydomowego kontenera? Czy rozpoczyna wtedy drugie życie? Dokąd się wybiera? i jaka jest szansa, że spotkacie się ponownie?

Śmieci tak wrosły już w nasz krajobraz, że nieraz ich nie zauważamy, a mimo to nadal niechętnie o nich rozmawiamy. Oliver Franklin-Wallis w fascynujący sposób pokazuje śmieciową branżę od podszewki: od szybko rosnących górzystych wysypisk w Indiach po przepełnione kanały ściekowe w Wielkiej Brytanii, od opuszczonych górniczych miast w Stanach Zjednoczonych po tonące w śmieciach targowiska rzeczy używanych w Ghanie. Dzięki niemu poznajemy ludzi z pierwszej linii śmieciowego frontu: pracowników, aktywistów, ekologów i przedsiębiorców.

W śmietniku często zatykasz nos, ale ta lektura bez wątpienia otworzy ci oczy.

Magdalena Gajda

My, skrajnie otyli

Wydawnictwo RM

premiera: 15.05.2024

Teresa leży na szpitalnym SOR-ze od trzech dni. Cały czas na wózku transportowym, a dokładnie przywiązana do niego pasami. Szpital ma tylko łóżka o nośności do 120 kg, a kobieta waży o wiele więcej. Teresa jest cały czas naga, okryta jedynie cienkim, kusym prześcieradłem. W jej plecy wbija się deska ratownicza, którą ekipa karetki zapomniała usunąć. Teresa ma wielu gości – przychodzą lekarze, pielęgniarki, salowe, inni pacjenci oraz ich goście. Żeby sobie na Teresę popatrzeć. Żeby się z Teresy pośmiać. Żeby pstryknąć fotkę „wielorybowi”.

„Wieloryby”, „hipopotamy”, „słonie” – tak głośno nazywają ich ludzie. Osoby ważące 200, 300 i więcej kilogramów to najbardziej tajemnicza grupa społeczna. Nie wiadomo, ilu ich jest w Polsce. Pewne jest tylko to, że będzie ich coraz więcej. Jak żyją, nie opuszczając przez lata domu? Kim są ich opiekunowie? Dlaczego otyłość to choroba apolityczna i ekumeniczna? Co dzieje się w organizmach osób z otyłością skrajną? Ile jedzenia potrzebują, aby nie czuć głodu? a także ilu polskich żołnierzy trzeba by odchudzić i co muszą robić firmy pogrzebowe, aby godnie pochować zmarłych z otyłością skrajną?

Poruszający, napisany z wnikliwością i empatią reportaż My, skrajnie otyli to pierwsza na polskim rynku wydawniczym książka, w której Polacy chorzy na otyłość skrajnie olbrzymią opowiadają o swoim życiu, a specjaliści próbują dociec, jak to się dzieje, że u niektórych z nas otyłość rozwija się do tak krańcowej postaci, że nas zabija.

Bartosz Józefiak

Patodeweloperka. To nie jest kraj do mieszkania

Wydawnictwo Znak Literanova

premiera: 15.05.2024

Cała prawda o branży deweloperskiej w Polsce.

Na zamkniętej konferencji deweloperzy dzielą się patentami na to, jak wycisnąć najwięcej z metra kwadratowego i z klienta. Rozmawiają swobodnie, bo nie wiedzą, że na sali jest reporter.

Zainspirowany tymi nie zawsze etycznymi zwierzeniami Bartosz Józefiak wyrusza w Polskę, by sprawdzić, jak tak naprawdę wygląda budowa naszych domów i mieszkań. Urzędnicy, architekci, deweloperzy, marketingowcy i budowlańcy zdradzają mu, na czym najbardziej oszczędzają, na czym (i na kim) zarabiają najwięcej, na jakie kompromisy chodzą najczęściej i przede wszystkim, co ukrywają przed klientami. Ta książka to przerażający obraz tego, jak buduje się Polska, ale też kopalnia wiedzy dla każdego, kto chce kupić mieszkanie (i jeszcze wygodnie w nim mieszkać).

Patodeweloperka to dociekliwy reportaż, ujawniający hipokryzję i niewydolność branży napędzanej jedną emocją – chciwością.

Agnieszka Kamińska

Złota klatka? O kobietach w Szwajcarii

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 27.05.2024

Żyłam w raju, dopóki nie zostałam matką.

Co druga kobieta w niemieckojęzycznej części Szwajcarii przyznaje, że nie byłaby w stanie utrzymać się bez finansowego wsparcia drugiej osoby. Decyzję o macierzyństwie trzeba dobrze przeliczyć, bo ceną może być utrata pracy. Podobnie ze ślubem – małżeństwa otrzymują półtorej maksymalnej emerytury, więc warto najpierw sprawdzić, czy się opłaca.

Szwajcarki jako jedne z ostatnich w Europie wywalczyły prawo głosu – era demokracji bez kobiet zakończyła się tutaj 7 lutego 1971 roku. Jednak w 2024 roku, ponad pięćdziesiąt lat po osiągnięciu równouprawnienia wyborczego, od Genewy po Szafuzę wciąż słychać głosy o tym, jak wiele zostało jeszcze do zrobienia…

Agnieszka Kamińska podąża drogą, którą przeszły Szwajcarki: od manifestacji i strajków, przez działania organizacji feministycznych i pojedynczych aktywistek, aż po słynne pierwsze głosowanie. Autorka rozmawia z matkami, polityczkami, seniorkami, działaczkami społecznymi i emigrantkami, próbując zrozumieć, jak przez ostatnie pół wieku zmienił się kraj i dlaczego wciąż mówi się, że Szwajcarki są ofiarami własnego dobrobytu.

Siergiej Miedwiediew

Wojna „made in Russia”

tłum. Hanna Pustuła-Lewicka

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 15.05.2024

Jedno z najbardziej wnikliwych i fascynujących studiów nad rosyjskim państwem i społeczeństwem, które pojawiło się od czasu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę.

Siergiej Miedwiediew, przebywający na emigracji naukowiec, w zwięzły i niezwykle elokwentny sposób stawia tezę, że atak Rosji na Ukrainę nie jest kaprysem Putina, lecz wynika z dwóch dekad autorytarnej degradacji i postimperialnych nastrojów reżimu rosyjskiego. Przez wieki Rosja prezentowała się jako imperialna potęga, rozległe terytorium, kraj wysokiej kultury, eksploracji kosmosu i potęga militarna. W rzeczywistości jednak od wewnątrz trawił ją rak niewolnictwa, korupcji, tyranii, kłamstwa i okrucieństwa. „Przemoc opanowała państwo i nieuchronnie je obali”, uważa autor. Książka Miedwiediewa pozwala nam na nowo przemyśleć i zrozumieć, co stoi za decyzjami Putina i rosyjskiej elity. Pozwala zobaczyć, jak brutalnym krajem na przestrzeni ostatnich dekad stała się Rosja.

Bartosz Panek

Zboże rosło jak las. Pamięć o pegeerach

Wydawnictwo Czarne

premiera: 15.05.2024

Nie ma jednej prawdy o pegeerach, mimo że wszystkie powołano do życia jednym dekretem i zamknięto jedną ustawą. Miały gwarantować wydajność, stabilne zatrudnienie i postęp techniczny wsi. Na niemal pół wieku zdominowały jej pejzaż, choć tworzono je również na terenie miast. Jednak rzeczywistość zweryfikowała wielkie plany i propagandowe postulaty władzy. Jak się okazało, każde państwowe gospodarstwo rolne było osobnym organizmem, zarządzanym lepiej lub gorzej.

Przyglądając się wnikliwie codzienności ich mieszkańców, Bartosz Panek zadaje pytania: ile naprawdę wiedzieli rządzący o funkcjonowaniu kombinatów? Jak wyglądało życie ludzi, którzy wzięli udział w tym wielkim projekcie? Jak od środka wyglądał proces prywatyzacji? Jakie są materialne i niematerialne ślady po pegeerach? I wreszcie – czy popegeerowskie pochodzenie wciąż jest stygmatem? Rozmawia z dyrektorami wzorcowych kombinatów, którzy czasy postępu, usystematyzowanej pracy i zorganizowanego życia po godzinach wspominają z nostalgią. O ciężką pracę w często spartańskich warunkach pyta tych, którzy – zmęczeni okupacją i tułaczką – z różnych zakątków Polski przyjeżdżali w poszukiwaniu zatrudnienia. Wczytuje się w artykuły, opracowania naukowe, śledzi relacje mediów, które otwarcie mówiły o rzekomo wyuczonej bezradności mieszkańców pegeerów. Sprawdza też, co zostało z kombinatów trzydzieści lat od ich likwidacji.

Zboże rosło jak las to reporterska próba odpowiedzi na pytanie – czy wszędzie było aż tak źle?

Monika Pastuszko

Matka polka sika w krzakach

Wydawnictwo Agora

premiera: 15.05.2024

Monika Pastuszko odkrywa miasto matek. z wnikliwością, bystrością i cudownym poczuciem humoru opisuje swoje macierzyńskie przygody. Opowiada o świecie, który aż za dobrze znają rodzice i o którym cała reszta nie musi myśleć: o placach zabaw, urlopach dla ojców, przedszkolnych glutach. A także o sprawach, które dotyczą nas wszystkich: o smogu, braku ławek, za małych mieszkaniach. Autorka pisze, jak mogłoby wyglądać przyjazne miasto. Może sami możemy na to miasto wpływać i je zmieniać?

Matka Polka sika w krzakach ma w sobie coś z matczynego pamiętnika, poradnika zaprawionej w bojach miejskiej matki, coś z wywołującego gorącą dyskusję postu na Facebooku, coś z reportażu interwencyjnego, wreszcie coś z felietonu dla dobrego tygodnika opinii.

Łukasz Pawłowski

Stany Podzielone Ameryki

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 15.05.2024

Amerykanie od dawna nie byli tak podzieleni. Zwolennicy izolacjonizmu zyskują coraz większy posłuch i wpływy. Wiele wskazuje na to, że mieszkańcy Stanów Zjednoczonych postrzegają się coraz rzadziej w kategoriach jednego narodu, a coraz częściej w kategoriach przynależności partyjnej. Podzieleni na Demokratów i Republikanów, głęboko przywiązani do swoich politycznych tożsamości, mocno okopują się na swoich pozycjach. Nie sposób nie zadać sobie pytania: co te wszystkie zmiany oznaczają dla nas? Łukasz Pawłowski, socjolog, publicysta i współtwórca nagradzanego „Podkastu amerykańskiego”, dociera do źródeł podziałów kształtujących dziś amerykańskie społeczeństwo.

Michał Przeperski

Dziki Wschód. Transformacja po polsku 1986–1993

Wydawnictwo Literackie

premiera: 22.05.2024

O polskiej transformacji bez mitów i moralizowania.

Tę historię trzeba wreszcie opowiedzieć inaczej. Dziś wszystko jest oczywiste: poprzedni system upadł, więc tak właśnie musiało być. Ale Polacy z 1986 roku nie byli świadomi tego, że żyją w schyłkowym komunizmie. W reportażu historycznym Michał Przeperski nie poucza bohaterów tamtych wydarzeń, ale próbuje ich zrozumieć. Rozbraja mity i uproszczenia, pokazując, że schyłkowy PRL wcale nie był taki szary, a wczesne lata 90. takie kolorowe.

Autor przekonuje, że transformacja to więcej niż zmiana polityczna wynegocjowana przy okrągłym stole. Podważa obiegowe opinie zaskakującymi danymi liczbowymi, a sięgając po badania socjologiczne z tamtych czasów, kreśli fascynujące portrety zbiorowe. Ale przede wszystkim interesuje go to, co działo się wtedy na polskich ulicach i w polskich domach. Oddaje głos zwykłym ludziom – również tym, których transformacja nie oszczędziła. Co wtedy myśleli, jakie mieli plany, czego chcieli i czego się bali? Jak przeszli z epoki „załatwiania”, dwóch kanałów w telewizji, kolejki jako podstawowej formy życia społecznego i radzieckich baz wojskowych w erę dzikiego kapitalizmu, eksplozji małych biznesów i wielkich przekrętów, stadionowego handlu i mantry o „gonieniu Zachodu”? Dziki Wschód to wyprawa do dziwnego, ale i fascynującego kraju, jakim na przełomie lat 80. i 90. była Polska.

Jakim iluzjom ulegli Polacy w 1989 roku? Jak przeżyli zbiorową operację na żywym organizmie społecznym, jaką była tamta zmiana? Tej historii nie da się oddzielić od teraźniejszości grubą kreską. Dziki Wschód tylko pozornie jest opowieścią o przeszłości, bo nie sposób zrozumieć współczesnej Polski bez tego, co zdarzyło się w tamtych czasach. Jak pisze autor: „podoba nam się to, czy nie, wszyscy jesteśmy z transformacji”.

Dani Rodrik

Paradoks globalizacji. Demokracja i przyszłość światowej gospodarki

tłum. Jan Szkudliński

Wydawnictwo Zysk i S-ka

premiera: 21.05.2024

Ostatnie dekady XX wieku upłynęły pod znakiem głębokiej integracji gospodarczej, która obejmowała coraz więcej krajów. W efekcie doszło do całej serii rozczarowań, a globalizacja, zamiast wzrostu inwestycji i większego tempa rozwoju, zaczęła przynosić niestabilność i generować nierówności.

Dani Rodrik, jeden z czołowych światowych ekonomistów, w swojej głośnej książce stara się znaleźć rozwiązanie fundamentalnego problemu gospodarki światowej, który polega na tym, że nie możemy jednocześnie dążyć do demokracji, wzmacniać suwerenności państw i pogłębiać globalizacji ekonomicznej. Po analizie ostatnich trzech stuleci historii światowej integracji autor postuluje nadrzędną rolę demokracji i suwerenności wobec globalizacji – demokratyczne państwa mają prawo chronić swoje instytucje społeczne, a gdy prawo to kłóci się z wymogami światowej gospodarki, to właśnie ona winna ustąpić. Takie myślenie o globalizacji pozwoli na bardziej zrównoważony rozwój gospodarczy i zachowanie wszystkich głównych ekonomicznych korzyści, które nam dała. Potrzebujemy globalizacji mądrej, a nie globalizacji za wszelką cenę.

Michał Rusinek

Nadbagaż, czyli opowieści podróżne

Wydawnictwo Znak

premiera: 15.05.2024

„Książka ta jest walizką, pełną nieprzewodnikowych opowieści i anegdot zainspirowanych podróżowaniem. Walizki mają to do siebie, że czasami nie dolatują w to samo miejsce, co ich właściciele czy właścicielki, a czasem nawet przypadkiem trafiają do cudzych rąk.

Czytając zebrane w tej książce felietony mogą Państwo sobie wyobrazić, że przez pomyłkę odebraliście na lotnisku moją walizkę i zamiast swoich rzeczy osobistych – przeglądacie teraz moje opowieści podróżne. Proszę się nie krępować. Mam nadzieję, że Państwa one rozbawią i umilą czas czekania na Waszą walizkę”.

Michał Rusinek, jak sam o sobie pisze, wykłada (literaturoznawstwo na UJ), przekłada (książki) i układa (wierszyki, piosenki i felietony). Podróżuje, obserwuje i opisuje.

Anita Sobczak

Sama. Rozmowy o samotnym macierzyństwie

Wydawnictwo Mando Inside

premiera: 15.05.2024

Sama to znaczy wystarczająca.

Samotność zawsze oznacza 100 procent. Nieprzespane noce, kiedy dziecko choruje. Frekwencja na przedszkolnych przedstawieniach, inauguracjach i zakończeniach roku. Wizyty u lekarza. Basen, piłka, rower? Mama nauczy się wszystkiego. Wniesie nawet kanapę na pierwsze piętro i podepnie nową pralkę. Zrobi wszystkie posiłki i tygodniowe zakupy. Oczywiście po pracy, bo przecież musi zarobić na dom. I kiedy siada wieczorem w cichym już domu, to czasem zapomina, jak się nazywa.

A może 100 procent samotności to jednak wolność? Poczucie sprawczości? Życie na własnych zasadach i z dążeniami, które napędzają do działania? Bycie sobą?

Sama to rozmowy z samotnymi matkami, tymi, które odeszły od ojców swoich dzieci, które nigdy nie stworzyły związków lub których partnerzy zmarli. To opowieści, które mają imiona, emocje, różne doświadczenia. To historie, które są wsparciem i źródłem inspiracji. I wszystkie poruszają.

Arkadiusz Stempin, Artur Nowak

Kryminalna historia Watykanu. Kłamstwa, spiski, tajemnice

Wydawnictwo Agora

premiera: 15.05.2024

Prawdziwą historię Watykanu pudrowano ckliwymi historiami o dobrych papieżach i świętych wędrujących już za życia na ołtarze. A jaka jest prawda?

Watykan to państwo, w którym pieniądze zbierane na pomoc najuboższym zasilały mafie, a nad sprawującymi władzę nikt nie miał i nie ma kontroli. Od wieków trwa w nim rywalizacja koterii walczących o wpływy, a szantaż jest podstawowym instrumentem zdobywania władzy. W Watykanie trwa nieustanna wojna wszystkich ze wszystkimi, bo zawierane tu sojusze są nietrwałe i mają wymiar taktyczny. Wszystkich uczestników łączy jedno: to dbałość o wizerunek instytucji, w której każdy chce zdobyć władzę na wyłączność. A do tego kamieniem węgielnym watykańskiego państwa jest kłamstwo, które spoczywa w podziemiach Bazyliki Św. Piotra.

Artur Nowak i Arkadiusz Stempin odsłaniają prawdziwą historię Watykanu. Kryminalną historię o morderstwach, szantażach, korupcji i praniu brudnych pieniędzy.

Mustafa Suleyman, Michael Bhaskar

Nadchodząca fala. Sztuczna inteligencja, władza i najważniejszy dylemat ludzkości w XXI wieku

tłum. Justyn Hunia

Wydawnictwo Szczeliny

premiera: 15.05.2024

W naszej historii falami przychodziły epidemie i katastrofy naturalne, nowe idee i rewolucje, czasy rozkwitów i upadków imperiów. Fala, która nadchodzi tym razem, zmieni wszystko.

Wzburzenie powierzchni. Algorytmy samodzielnie zaczynają grać w gry i układać przynoszące zwycięstwo nowe strategie. W 2016 roku pierwszy raz program AI pokonał człowieka w go.

Powstanie fali. W roku 2022 pojawia się przełomowy Chat GPT, drukarki 3D drukują elementy, z których buduje się domy, autonomiczne kombajny i traktory przejmują opiekę nad uprawami, rozwijają się techniki „zaprogramowanego odmładzania”.

Tsunami. Technologia deepfake pozwala na sianie chaosu na niespotykaną skalę, powstaje inteligentna broń, państwa wykorzystują systemy rozpoznawania twarzy do zwiększania nadzoru nad obywatelami. W Chinach rodzą się pierwsze dzieci ze zmodyfikowanym DNA. Dzięki inżynierii genetycznej możliwe staje się eliminowanie szkodliwych dla człowieka gatunków. AI dostaje możliwość manipulowania życiem.

Mustafa Suleyman jako współzałożyciel pionierskiej firmy DeepMind zajmującej się rozwijaniem sztucznej inteligencji znalazł się w samym centrum trwającej obecnie rewolucji. W swojej przełomowej książce pokazuje, że AI – w której pokładamy tyle nadziei – może stać się bronią obosieczną.

Iwona Szelezińska

Bombaj/Mumbaj. Podszepty miasta

Wydawnictwo Marginesy

premiera: 15.05.2024

Literacka podróż nie tylko w czasie i przestrzeni, ale też na granicy faktu i fikcji.

Mumbaj, niegdyś Bombaj, to miasto wyłonione z morza, w którym kotłuje się wielowątkowa przeszłość i wibruje teraźniejszość. To dwie narracje jednocześnie: autorka zarówno opowiada o realnym mieście, z jego gęstą siatką ulic, obecną dynamiką i kolonialną historią, jak i przedstawia miasto jako bohatera tekstu literackiego – kultowej powieści Shantaram Gregory’ego Davida Robertsa, której fabuła rozgrywa się przede wszystkim w Bombaju z lat osiemdziesiątych. Iwona Szelezińska tropi drobne elementy opisane w Shantaram, wciąż obecne w tkance miasta,  niespiesznie odsłania kolejne warstwy. Konfrontuje miejsca, postaci czy zjawiska społeczne stanowiące kanwę powieści Robertsa z faktami i specyfiką dzisiejszego Mumbaju.

Umieszcza miasto w centrum, czyni go bohaterem swojej opowieści. Wsłuchuje się w szepty ulicy, by finalnie oddać jej głos.

Autorka zaprasza na spacer po bogatych dzielnicach, w głąb slumsu, na plażę. Sadza za stołem w Leopoldzie. Zabiera do kina, w podróż lokalnym pociągiem, do rybackiego kutra, za więzienne kraty. Po to, by pokazać miasto od środka, wejść pod fasadę kolonialnych budynków, odsłonić to, co w nim delikatne, piękne, godne zapamiętania.

John Treherne

Zbrodnia w raju. W poszukiwaniu utopii na Galapagos

tłum. Adam Czech

Wydawnictwo Czarne

premiera: 8.05.2024

Nazywali ich „Adamem i Ewą z Floreany”. Gazety na całym świecie rozpisywały się o parze kochanków, Friedrichu i Dore, którzy wiedli samowystarczalne życie na jednej z bezludnych wysp Galapagos. On – niemiecki lekarz, egoista i brutalny despota. Ona – ślepo zapatrzona w ukochanego, przekonana, że nic nie zakłóci im szczęścia w głuszy.

Szybko jednak na wyspie pojawili się intruzi. Przybywali skuszeni niezwykłą przyrodą i zamglonym wulkanicznym krajobrazem, a przede wszystkim wizją odosobnienia. Najpierw małżeństwo Wittmerów, a jakiś czas później – ekscentryczna baronessa Eloise Wagner de Bosquet z dwoma młodszymi kochankami. Uważała, że arystokratyczne pochodzenie daje jej prawo do władania wyspą, i zamierzała wybudować na Galapagos luksusowy hotel.

Konflikty między mieszkańcami narastały, aż wreszcie baronessa i jej kochanek zniknęli bez śladu. Co się z nimi stało? a może raczej: kto się ich pozbył? Każdy mieszkaniec wyspy miał powód, by skrzywdzić arystokratkę. To jednak nie koniec – krótko potem dwie osoby zmarły w podejrzanych okolicznościach.

Zbrodnia w raju to niepokojąca opowieść o grupie ludzi pragnących u progu XX wieku uciec przed cywilizacją, a przede wszystkim – szczegółowa rekonstrukcja wydarzeń, które doprowadziły do tragedii.

Gaia Vince

Stulecie nomadów. Jak wędrówki ludów zmienią świat

tłum. Andrzej Wojtasik

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 8.05.2024

Zbliża się wielki przewrót. Zmieni nas i naszą planetę.

W ciągu najbliższych pięćdziesięciu lat rosnące temperatury w połączeniu z coraz większą wilgotnością sprawią, że na dużych połaciach globu – zamieszkiwanych obecnie przez 3,5 miliarda ludzi – nie będzie dało się żyć. Ogromne rzesze będą musiały szukać nowych domów. Albo sami znajdziemy się w ich gronie, albo będziemy ich przyjmować u siebie. To już się dzieje. W skali globu, w ciągu ostatniej dekady podwoiła się liczba migrantów. W miarę ocieplania się naszej planety odpowiedź na pytanie o to, co zrobić z szybko rosnącą populacją przesiedleńców, staje się coraz pilniejsza.

Nie ma wątpliwości, że stoimy w obliczu poważnego zagrożenia – jednak wciąż jesteśmy w stanie zapobiec zagładzie naszego gatunku. Możemy przetrwać, lecz będzie to wymagało migracji zaplanowanej i przemyślanej. Podobnego zadania ludzkość nigdy wcześniej się nie podjęła. Ta dramatyczna sytuacja wymaga dynamicznej reakcji, a rozwiązania są w naszych rękach.

Gaia Vince w Wieku nomadów przejrzyście i jasno opisuje skomplikowane oblicza przewrotu, jaki nas czeka, ale również precyzyjnie wskazuje rozwiązania, dzięki którym możemy przetrwać jako cywilizacja i uniknąć katastrofy.

Ewa Winnicka

Miasteczko Panna Maria. Ślązacy na Dzikim Zachodzie

Wydawnictwo Czarne

premiera: 15.05.2024

W poniedziałek 3 grudnia 1854 roku do portu w Galveston w Zatoce Meksykańskiej w stanie Teksas przypłynęły dwa statki pasażerskie. Wiozły czterystu osiemdziesięcioro dwoje pasażerów, w tym grupę chłopów ze wsi Płużnica Wielka na Śląsku. Przybyli na zaproszenie księdza Leopolda Moczygemby, który obiecał im, że znajdą tu raj na ziemi. Po zejściu z pokładu wyruszyli na podbój Dzikiego Zachodu, włączając się w tok amerykańskiej historii. Założyli osady Panna Maria, Cestohowa i Kosciusko, bywali kowbojami, bandytami, ranczerami, żołnierzami i milionerami. Powoli z Polaków w Teksasie zmienili się w Teksańczyków z Polski lub Teksańczyków ze Śląska, bo kwestia, co jest prawdziwą ojczyzną ich przodków, pozostaje dla wielu nierozstrzygnięta.

Ewa Winnicka opowiada niezwykłe losy śląskich osadników, wpisując je w dzieje Teksasu, największego amerykańskiego stanu, który – jak przekonują jego mieszkańcy – jest najlepszy we wszystkim, począwszy od liczby uniwersytetów po stan publicznych toalet. Tu decyduje się przyszłość Ameryki, tu hoduje się najwięcej bydła, stąd pochodzą najsłynniejsi kowboje i tu znajdują się największe złoża ropy w całych Stanach. Tu mieszkają też najwięksi patrioci. W sercach niektórych z nich jest miejsce dla starego kraju, domu prapradziadów. I to o nich jest ta historia.