Zapraszamy na kolejną odsłonę premier #nonfiction! W maju oddajemy głos pokoleniu Z (jak „zmiana”), koreańskim dobrym żonom i kobietom z byłego Związku Radzieckiego, naszym prababkom z chłopskich chałup oraz pewnemu głodnemu ekonomiście. Czytamy pełen gniewu i nadziei manifest aktywistki Mai Heban, pierwszą biografię Magdaleny Abakanowicz i osobisty dziennik z pierwszych miesięcy wojny w Ukrainie. Dzięki drobiazgowemu dziennikarskiemu śledztwu poznajemy nieznane dotąd fakty związane ze śmiercią Stanisława Pyjasa oraz historię porwania pewnego meksykańskiego ekologa, która prowadzi nas na trop sprawców światowego kryzysu wodnego. I podróżujemy: do Londynu, Berlina, Chorwacji, na Podlasie.
zebrała Agnieszka Pietrzak
Urszula Arter, Wojciech Koronkiewicz
Pływające krowy, czyli zdrowo zakręconego Podlasia i nie mniej zakręconej Suwalszczyzny część druga
Wydawnictwo Paśny Buriat
premiera: 20.05.2023
„Kiedy oddawałem w Wasze ręce tom pierwszy Podlasia zdrowo zakręconego – opowieści Wojciecha Koronkiewicza o ludziach, którzy na Ścianie Wschodniej żyją z marzeń, w najśmielszych snach nie przypuszczałem, że cieszyć się ona będzie tak dużym zainteresowaniem… Patrzyłem ze zdumieniem, jak książka krąży po całej Polsce, jak na jej podstawie organizowane są wycieczki po Podlasiu oraz Suwalszczyźnie, jak w mediach społecznościowych krążą zdjęcia, na których bohaterowie tej książki, w książce, przy rozdziałach, których są bohaterami, składają autografy… Uśmiechałem się, bo nie było w zasadzie spotkania autorskiego, na którym Wojtkowi nie zadano sakramentalnego pytania: czy będzie część druga Podlasia zdrowo zakręconego? Przez długi czas nie mogłem zrozumieć, na czym polega fenomen tej książki, aż wreszcie do mnie dotarło: przecież to opowieść o Suwalszczyźnie i o Podlasiu przez pryzmat ludzi, którzy tam mieszkają… A żaden, nawet najbardziej misternie ilustrowany przewodnik nie zachęci do odwiedzenia danej części świata bardziej niż zwykła ludzka opowieść… Bo Miejsce to przede wszystkim ludzie… Wojtek, który jak mało kto umie i lubi (bo to nie zawsze idzie w parze) słuchać, już dawno to zrozumiał, zrozumieliście Wy, i w końcu do mnie to dotarło… Dlatego dostajecie to, na co tak długo czekaliście: część drugą opowieści o ludziach, którzy żyją z marzeń, autorstwa Wojtka i Urszuli Arter, bez której książki tej długo by jeszcze nie było… Przyjeżdżajcie na moją ukochaną Ścianę Wschodnią, posłuchajcie opowieści, dobrze zjedzcie, lecz wyjedźcie z uczuciem niedosytu i wracajcie… Zapraszam serdecznie do smakowitej podróży po zdrowo zakręconym Podlasiu i nie mniej zakręconej Suwalszczyźnie!”
Piotr Brysacz, wydawca, dyrektor artystyczny festiwalu literackiego Patrząc na Wschód
Elizabeth Becker
Korespondentki. Chodź, pokażę ci wojnę
tłum. Anna Żbikowska
Wydawnictwo Znak Horyzont
premiera: 17.05.2023
Byłyśmy
Widziałyśmy
Opowiedziałyśmy
Trzy kobiety, trzy historie, jedna wojna.
Wietnam. Cierpienie, łzy, strach, zniszczenie, ból. I one, które jako pierwsze pokazały prawdziwe oblicze wojny. Pionierki, które nie bały się kul, bomb, śmierci. Na zawsze odmieniły oblicze reportażu wojennego.
John Bloom, Jim Atkinson
Bardzo spokojna okolica. Zbrodnia w Teksasie
Wydawnictwo Czarne
premiera: 24.05.2023
Upalnego lata 1980 roku w niewielkim Wylie w Teksasie sąsiedzi odkryli zwłoki Betty Gore. Każdy, kto tej nocy widział jej ciało, odruchowo odwracał wzrok: kobiecie zadano ponad czterdzieści ciosów siekierą. Ślady wskazywały, że po dokonaniu zbrodni zabójca wziął prysznic, by zmyć z siebie krew, a następnie wyszedł, zostawiając w domu jedenastomiesięczną córkę Betty. Na stole w kuchni zamordowanej znaleziono gazetę otwartą na recenzji filmu o szaleńcu mordującym za pomocą siekiery.
Sielskie Wylie nie widziało dotąd tak brutalnego morderstwa. Miasteczko pełne młodych małżeństw i pobożnych parafian zamarło z przerażenia.
Bloom i Atkinson szczegółowo odtwarzają przebieg wydarzeń i proces, który wzbudził oburzenie opinii publicznej. Portretując relacje między mieszkańcami, autorzy kreślą wciągającą opowieść o dwóch małżeństwach z amerykańskiej prowincji i świecie, w którym sąsiedzi łatwiej przebaczą zabójstwo w biały dzień niż skazę na wizerunku idealnej gospodyni domowej.
Justyna Burzynski
Taki jest Berlin. O mieście kontrastów i ciągłych zmian
Wydawnictwo MUZA
premiera: 10.05.2023
Miasto zmian szybszych niż techno.
Wyjścia do klubów okupione wielogodzinnym czekaniem w kolejce i naznaczone widzimisię bezwzględnego bramkarza. Synergia squatów, street artu, sceny muzycznej i środowisk queerowych w kształtowaniu wizerunku miasta. Castingi, które czynią wynajęcie mieszkania niemal niemożliwym. Życie lokalne skupione w obrębie Kiezu, pod nadzorem sprzedawcy ze Spätiego. Nauka o multi-kulti zaczynająca się na placach zabawach. Gentryfikacja skutecznie zmieniająca miejską tkankę, spychająca artystów i ośrodki kultury poza ścisłe centrum.
Czym jest to charakterystyczne berlińskie powietrze, Berliner Luft, którym tak wielu chce oddychać ?
Taki jest Berlin. O mieście kontrastów i ciągłych zmian to książka o współczesnym Berlinie i jego aktualnych problemach. Traktuje o metropolii, która mimo skomplikowanej historii, jest dziś kosmopolitycznym i otwartym ośrodkiem, ceniących wolność indywidualistów. To także zestawienie wyjątkowych berlińskich miejsc, które warto poznać, bo mogą niedługo odejść w zapomnienie. To próba uchwycenia szybko przemijającego Zeitgeistu stolicy, w której króluje obsesja na punkcie chwili obecnej, bez specjalnego oglądania się za siebie i niepotrzebnego rozmyślania o przyszłości.
W czym tkwi fenomen tego ekscentrycznego miasta i jego siła? Skąd pochodzą jego niesamowita energia i oryginalność? Poznaj Berlin poza utartymi szlakami.
Ha-Joon Chang
Ekonomia na talerzu. Głodny ekonomista objaśnia świat
tłum. Aleksandra Paszkowska
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 08.05.2023
To nie jest książka o „ekonomii jedzenia” ani książka zestawiająca ekonomię i żywność. To książka o globalizacji, zmianach klimatycznych, migracji, niedostatku, automatyzacji i wielu innych istotnych tematach podanych w lekkostrawnej formie.
Ha-Joon Chang w inteligentny i zabawny sposób łączy opowieści o kuchni i jedzeniu z ekonomią tak, by ambitne idee ekonomiczne stały się nie tylko zjadliwe, ale nawet smaczne.
Jared Diamond
Strzelby, zarazki, stal. Krótka historia ludzkości
tłum. Tomasz Tesznar
Wydawnictwo Zysk i S-ka
premiera: 16.05.2023
Błyskotliwe spojrzenie na dzieje ludzkości, które udowadnia, że to czynniki geograficzne i środowiskowe ukształtowały naszą cywilizację
Kilkanaście tysięcy lat temu ludy zamieszkujące Ziemię niczym istotnym nie różniły się między sobą. Ludzie epoki kamienia żyli dzięki łowiectwu i zbieractwu.
Gdy udomowiono zwierzęta i zaczęto uprawiać rośliny, to lud Eurazji zdobył przewagę nad innymi. Symbolem postępu stały się strzelby (broń), zarazki i stal (narzędzia). To umożliwiło im podbój świata. U zarania ludzkości mieszkańcy każdego z kontynentów mieli w ręku atuty, by się rozwijać i nie ulec sile innych.
Afryka to miejsce narodzin człowieka. Oni byli pierwsi. Ameryka to kontynent żyzny i bogaty. To mieszkańcy Australii pierwsi nauczyli się podróżować przez bezkresne wodne przestrzenie. Tam też znajdujemy najstarsze ślady obecności ludzi najbliższych nam. Autor udowadnia, że przewaga Euroazjatów nie wynika z ich biologicznej odrębności. To udomowienie zwierząt, pojawienie się zarazków, bakterii i chorób, będących ubocznym skutkiem udomowienia zwierząt, i związane z tym przenoszenie ich na inne kontynenty w postaci epidemii były główną przyczyną ich podbojów. Byli bardziej odporni niż podbijane przez nich ludy.
Max Fisher
W trybach chaosu. Jak media społecznościowe przeprogramowały nasze umysły i nasz świat
tłum. Mateusz Borowski
Wydawnictwo Szczeliny
premiera: 31.05.2023
„Stworzyliśmy machinę do wywoływania oburzenia, zachęcającą do propagowania bulwersujących treści. […] Zwyczajni ludzie zaczęli się czuć jak żołnierze cyfrowej armii walczący o wspólną sprawę” – zauważyła Renée DiResta, research manager w Stanford Internet Observatory. Przejście od słów do czynów było tylko kwestią czasu.
Mjanma – wzrost ekstremistycznych nastrojów prowadzący do jednego z największych ludobójstw od czasów drugiej wojny światowej i rzezi ludności Rohingja. Sri Lanka – rozruchy na tle religijnym. USA – chaos informacyjny zakończony najbardziej kontrowersyjnymi wyborami prezydenckimi w historii Stanów Zjednoczonych. Genezy wszystkich tych wydarzeń możemy szukać w feedzie mediów społecznościowych.
Max Fisher w ramach kilkuletniego dziennikarskiego śledztwa badał aktualności wyświetlane na naszych tablicach oraz to, jak w sieci pogłębiają się podziały i jak zadomawiają się w niej nienawiść i dezinformacja. W swojej książce razem z „uciekinierami” z Doliny Krzemowej szuka źródeł tych zjawisk. Analizuje również społeczne i psychologiczne aspekty naszego funkcjonowania w internecie, krytycznie przyglądając się sterującym nimi algorytmom nastawionym na pochłanianie naszego czasu. Patrzy na ręce gigantów Big Techu: Marka Zuckerberga, Andrew Boswortha, Yishana Wonga, Erica Schmidta, Susan Wojcicki czy Jacka Dorseya, którzy pod przykrywką szerzenia wolności słowa zwiększają polaryzację, a z powstałej dezinformacji czerpią wielomilionowe zyski.
Media społecznościowe, które miały służyć integracji i utrzymywaniu kontaktu, na naszych oczach stają się narzędziami szerzenia rasizmu, mizoginizmu czy hejtu. Chaos obecny w przestrzeni wirtualnej rozprzestrzenia się na ulice. Kto ponosi za niego odpowiedzialność? I co ważniejsze: kto tak naprawdę poniesie jego konsekwencje?
Maja Heban
Godność, proszę. O transpłciowości, gniewie i nadziei
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 17.05.2023
Z czym na co dzień mierzą się osoby transpłciowe? Jakie prawne, społeczne, medyczne aspekty wpływają na ich codzienne życie? Jak media piszą o ludziach transpłciowych i jakie oczekiwania są im stawiane? Kto i po co przemyca do Polski kampanię rozpowszechniania kłamstw o tranzycji, która w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych doprowadziła już do tragedii? I gdzie w tym wszystkim szukać nadziei?
Ta książka to osobisty manifest i zarazem kontynuacja działalności aktywistycznej autorki. Maja Heban stawia w niej dwa cele: ułatwić osobom cispłciowym zrozumienie transpłciowości oraz dać własnej społeczności satysfakcję, że postulaty i przemyślenia, które przynajmniej część osób dzieli, będą mogły głośno wybrzmieć. Osadzona w biografii autorki narracja nie ma na celu ustanowienia kanonu, czym transpłciowość jest i może być, gdyż doświadczenie i potrzeby każdej osoby są różne. Dzięki osobistej perspektywie autorka pragnie jednak dotrzeć do tych, którzy nie mogą empirycznie poznać transpłciowości, ale i do tych, którzy – choć żyją ze słusznym gniewem skierowanym ku codziennym trudnościom – poszukują nadziei i równości.
Marianna Janczarska
Jacek Janczarski. I tak dalej, i tak dalej…
Wydawnictwo Znak
premiera: 17.05.2023
Kocham Pana, Panie Sułku! Tymi słowami zwraca się do swojego ojca dorosła już Marianna.
Jacek Janczarski odszedł nagle, gdy miała sześć lat; w jej pamięci zostało zaledwie kilka wspomnień. By lepiej poznać tatę, postanawia uważnie wysłuchać jego audycji, przestudiować bogate archiwum i spotkać się z ludźmi, którzy go znali, między innymi z Arturem Andrusem, Magdą Jethon, Stefanem Friedmannem, Piotrem Fronczewskim. Rozmawia z dawno niewidzianą rodziną, byłą żoną ojca i przyrodnim bratem.
Jakie były twórcze początki Jacka Janczarskiego?
Jak powstały kultowe postaci pana Sułka, pani Elizy i gajowego Maruchy? Skąd wzięła się legendarna dziś Rodzina Poszepszyńskich? Co zapoczątkowało współpracę Janczarskiego z Bareją i dlaczego to właśnie Ewa Błaszczyk zagrała Mariana Koniuszkę w Zmiennikach?
A także: jak napisać dobrą komedię i jak wywierać wpływ na kobiety w przybytku gastronomicznym?
Zabawna i wzruszająca, pełna barwnych anegdot z czasów świetności polskiej rozrywki opowieść o poszukiwaniu – czasem niełatwej – prawdy o ojcu, który odszedł zdecydowanie za wcześnie.
Kamil Janicki
Warcholstwo. Prawdziwa historia polskiej szlachty
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 31.05.2023
Kamil Janicki, autor wielu bestsellerowych książek, po świetnie odebranej Pańszczyźnie tym razem wprowadza nas w świat polskiej szlachty. Warcholstwo to bezkompromisowe, krytyczne spojrzenie na warstwę społeczną, która przejęła pełną kontrolę nad dawną Rzeczpospolitą, stworzyła unikalny system wartości i obyczajów, a potem – z coraz bardziej zacietrzewionym oglądem świata – przyczyniła się do anarchii i upadku kraju.
To historia buńczucznego stylu życia w myśl zasady „zastaw się, a postaw się”. Historia systemu politycznego, który zbudowano na szczytnych ideach, ale który wypoczwarzył się tak, że wolność ustąpiła miejsca posuniętej do absurdu samowoli. I w którym „każdy szlachcic na zagrodzie” faktycznie wierzył, że jest „równy wojewodzie”, a nawet królowi. Historia dumy z imperium połączonej z niechęcią do prowadzenia jakichkolwiek wojen i do obrony kraju. I historia obsesyjnych, rozciągniętych na stulecia starań o to, by odciąć się od zdecydowanej większości mieszkańców Rzeczpospolitej, których uważano za gorszych tylko dlatego, że nie urodzili się z herbem.
Magda Jaros
Oddam matkę w dobre ręce. Cała prawda o domach opieki
Wydawnictwo Harde
premiera: 17.05.2023
Co jakiś czas wstrząsają nami dramatyczne doniesienia o przestępstwach dokonywanych na bezbronnych podopiecznych DPS-ów. Co naprawdę dzieje się za drzwiami tych miejsc? Czy nasi wiekowi bliscy są tam bezpieczni? A my możemy ufać, że dostają fachową pomoc i wsparcie, którego sami nie umiemy lub nie możemy im dać?
Te okryte złą sławą instytucje pilnie strzegą prawdy, wiedząc, że ich pensjonariusze często są zbyt słabi i niedołężni, by upomnieć się o siebie. Ale komuś udało się zebrać prawdziwe informacje.
Magda Jaros, długoletnia szefowa działu reportażu magazynu „Twój Styl”, ujawnia, co zobaczyła w kilku polskich DPS-ach.
Izabela Klementowska
Cztery strony drzewa
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 10.05.2023
Polska szeptucha, szamanka z Mozambiku, norweski strażnik Yggdrasila, pół Komancz, pół Aztek z Kalifornii, para z indyjskiej komuny w Auroville, a także babcia autorki – dzieli ich cały świat, ale łączy jedno: miłość do drzew i niemal symbiotyczny z nimi związek.
Iza Klementowska udaje się w różne strony świata – zachód, wschód, północ oraz południe – i poznaje ludzi, których więź z przyrodą, głównie drzewami, daleko wykracza poza zwyczajność. Którzy wykorzystują tę więź do leczenia nie tylko innych ludzi, ale również całego ekosystemu. Rodzaj i siła tych relacji są czasem trudne do wytłumaczenia, a nawet zrozumienia.
Z drugiej strony człowiek od wielu lat zakłóca równowagę w przyrodzie, jakby nie do końca wierzył, że to, co robi, może mieć daleko idące konsekwencje. Jakby ludzkości, która w porównaniu z drzewami żyje wręcz śmiesznie krótko, nie starczało wyobraźni. A przecież – jak powiedział autorce Frank, któremu już od ponad trzydziestu lat udaje się na pustyni sadzić i utrzymywać przy życiu gaje palmowe – „jesteśmy chodzącymi roślinami”.
Bo czy można zaprzyjaźnić się z drzewem? Czym lub kim są w ogóle drzewa? Co czują? I kim my jesteśmy dla nich oraz co możemy zrobić dla naszego wspólnego dobra?
Paweł Kowal
Abakanowicz. Trauma i sława
Wydawnictwo Agora
premiera: 31.05.2023
Jest dziś najgłośniejszą polską artystką. Znów jej prace wędrują po świecie, a na aukcjach osiągają niebotyczne ceny. Pokazywane są w londyńskiej Tate Modern, w Chicago czy Hiroszimie, przyciągają do Wrocławia czy Poznania, ale jej życie wciąż pozostaje wielką zagadką.
Magdalena Abakanowicz zrewolucjonizowała sztukę, nie tylko polską. Zmieniła tkaninę artystyczną w dzieło bliższe rzeźbie i architekturze niż tkactwu. Jednak zarówno historię swojego życia, jak i interpretacje swojej sztuki trzymała pod ścisłą kontrolą. Budowała wokół siebie wielki mit, którego początki sięgać miały Czyngis-chana. Jak bardzo ten mit odległy jest od rzeczywistości? Co chciała ze swojej biografii wymazać?
Z jakim bagażem żyła i tworzyła w komunistycznej Polsce? Jak udało się jej zrobić błyskotliwą, światową karierę? Co związało ją z wielkimi postaciami historii oraz rodziną Brzezińskich, mimo że unikała polityki? Na czym polegały komplikacje jej życia osobistego? Dlaczego aż do końca budziła kontrowersje?
Odpowiedzi na te pytania podjął się nieoczywisty autor. To Paweł Kowal, historyk i muzealnik, ale też polityk i człowiek zafascynowany życiem i sztuką Magdaleny Abakanowicz. Od śmierci artystki odwiedzał archiwa i miejsca z nią związane, nagrywał wspomnienia bliskich jej osób, gromadził materiały i opowieści na temat jednej z najwybitniejszych i jednocześnie najbardziej tajemniczych polskich artystek. Teraz przyszedł czas na opowiedzenie jej porywającej historii do końca.
Katarzyna Kubisiowska
Kora. Się żyje. Biografia
Wydawnictwo Znak
premiera: 31.05.2023
Nie ma jednej Kory. Każdy z jej bliskich, przyjaciół, znajomych, kto kiedykolwiek z nią się zetknął, mówi o innej osobie.
Kobieta – żywioł. Ikona. Sprawcza, bezkompromisowa, waleczna. Brała z życia, co chciała – pożerała słabych mężczyzn, podziwiała mocne kobiety. Na strachu i samotności zbudowała niewiarygodną siłę.
Katarzyna Kubisiowska jako jedyna miała dostęp do niepublikowanego archiwum Kory: fotografii, zapisków, nagrań. Tylko z nią zgodzili się porozmawiać najbliżsi Kory i opowiedzieli jej historie, które do tej pory nie wyszły poza prywatne kręgi. Autorka, czerpiąc z tych niedostępnych dotychczas źródeł, snuje wciągającą, pełną nieoczekiwanych emocji opowieść pulsującą muzyką i rytmem zmieniających się czasów.
Joanna Kuciel-Frydryszak
Chłopki. Opowieść o naszych babkach
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 17.05.2023
Autorka Służących do wszystkiego wraca do tematu wiejskich kobiet, ale tym razem to opowieść zza drugiej strony drzwi chłopskiej chałupy. Podczas gdy Maryśki i Kaśki wyruszają do miast, by usługiwać w pańskich domach, na wsiach zostają ich siostry i matki: harujące od świtu do nocy gospodynie, folwarczne wyrobnice, mamki, dziewki pracujące w bogatszych gospodarstwach. Marzące o własnym łóżku, butach, szkole i o zostaniu panią. Modlące się o posag, byle „nie wyjść za dziada” i nie zostać wydane za morgi. Dzielące na czworo zapałki, by wyżywić rodzinę. Często analfabetki, bo „babom szkoły nie potrzeba”.
Nasze babki i prababki.
Joanna Kuciel-Frydryszak daje wiejskim kobietom głos, by opowiedziały o swoim życiu: codziennym znoju, lękach i marzeniach. Ta mocna, głęboko dotykająca lektura pokazuje siłę kobiet, ich bezgraniczne oddanie rodzinie, ale też pragnienie zmiany i nierówną walkę o siebie w patriarchalnym społeczeństwie.
Andriej Kurkow
Dziennik inwazji
tłum. Krzysztof Obłucki
Oficyna Literacka Noir sur Blanc
premiera: 10.05.2023
Jest to zbiór tekstów i zapisów audycji dokumentujących to, co działo się w Ukrainie tuż przed rosyjską napaścią i przez kilka pierwszych miesięcy wojny. Powstawał na gorąco w Kijowie, a potem na głuchej prowincji. Jest jednocześnie zbiorowym portretem Ukraińców. Opisuje ukraińską kulturę, tradycje, obyczaje i to, jak bardzo rosyjska agresja wzmocniła w Ukraińcach poczucie tożsamości narodowej. Jest także bardzo osobistą kroniką, niestroniącą od emocji. Oprócz relacjonowania wydarzeń, często dramatycznych, zawiera przemyślenia oraz refleksje na temat historii i współczesnego świata.
Renata Lis
Moja ukochana i ja
Wydawnictwo Literackie
premiera: 10.05.2023
Moja ukochana i ja to poruszająca historia miłości. Od szaleńczego zakochania, które sprawia, że żyjemy poza czasem, w stanie permanentnego uniesienia. Przez intensywnie rozwijającą się relację, która daje wrażenie poznawania świata z zupełnie odmiennej perspektywy. Wreszcie – tworzenie domu, obrastanie w tylko sobie znane rytuały, oswajanie samych siebie z budowaniem nowego, wspólnego życia.
Idylliczny obraz jest jednak weryfikowany przez rzeczywistość. Renata Lis, pisarka po pięćdziesiątce, przez ponad połowę życia jest w związku z kobietą. Wprost i bez zbędnego romantyzowania ukazuje, jak zmieniały się społeczno-kulturowe realia bycia lesbijką w Polsce, z jakimi trudnościami muszą mierzyć się pary homoseksualne w naszym kraju, ale pisze też o codzienności, kotach i życiu z depresją.
Autorka nominowanego do Nagrody Nike eseju Lesbos szczerze przygląda się również swojemu dorastaniu w centrum patriarchalnej i często homofobicznej społeczności w okresie PRL-u, a także chorobie i śmierci matki. Ta intymna autobiograficzna opowieść skłania do refleksji o wpływie warunków społecznych na indywidualne wybory, pokazując, że życie wielu z nas mogłoby potoczyć się zupełnie inaczej, gdyby nie doświadczenie wykluczenia i nierówności.
Cezary Łazarewicz
Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa
Wydawnictwo Czytelnik
premiera: 26.05.2023
Rano 7 maja 1977 roku w kamienicy przy Szewskiej w Krakowie znaleziono zwłoki mężczyzny. Był nim Stanisław Pyjas – student polonistyki, zaangażowany w działalność nieformalnej grupy studenckiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, która nawiązała kontakt z Komitetem Obrony Robotników i szybko stała się obiektem rozpracowania przez Służbę Bezpieczeństwa. Uczestnicy grupy byli zastraszani, inwigilowani, a nawet umieszczono pośród nich tajnych informatorów. Dlatego też podejrzenia o spowodowanie śmierci Pyjasa od razu padły na funkcjonariuszy bezpieki. W niedzielę 15 maja z inicjatywy przyjaciół Staszka na ulice miasta tłumnie wyszli studenci i jego mieszkańcy. W żałobnym marszu, nazwanym później czarnym, ruszyli pod Wawel, gdzie powołano Studencki Komitet Solidarności, pierwszą jawną opozycyjną organizację studencką w Krakowie.
Protokoły i notatki SB, milicji, prokuratury, a także relacje i wspomnienia uczestników i świadków krakowskich wydarzeń posłużyły Cezaremu Łazarewiczowi do skrupulatnego odtworzenia przebiegu i tła śledztw w sprawie tragicznej śmierci Stanisława Pyjasa – zarówno tego prowadzonego za komuny, jak i wznowionego w 1991 roku. Autor ukazał mechanizmy działania i interesy państwowych służb i organów, cele ich przełożonych oraz motywacje zwerbowanych współpracowników. Sportretował członków wolnościowego ruchu studenckiego, by śledzić także ich późniejsze losy. Na Szewskiej. Sprawa Stanisława Pyjasa to również historia wielkiej przyjaźni, którą spotkała niepojęta zdrada.
Małgorzata Nocuń
Miłość to cała moja wina. O kobietach z byłego Związku Radzieckiego
Wydawnictwo Czarne
premiera: 10.05.2023
Mogłoby się wydawać, że to kobiety staną się największymi ofiarami upadku Związku Radzieckiego, który przyniósł ogrom konfliktów, przemocy i patologii. W końcu w popularnych opowieściach o krajach poradzieckich najsilniejsi są zawsze mężczyźni. Małgorzata Nocuń wnikliwie przygląda się tym, dla których zabrakło miejsca w szkolnych podręcznikach i na pierwszych stronach gazet: kobietom z Europy Wschodniej i Azji Centralnej. Oddaje głos bohaterkom, które przeżyły blokadę Leningradu w 1941 roku, oraz tym, które były w Ukrainie w lutym 2022. Więźniarkom łagrów, działaczkom na rzecz praw człowieka oraz kobietom szczerze kochającym Związek Radziecki. Żołnierkom oraz matkom poległych na froncie. Feministkom z dużych miast oraz tym, którym mężczyźni odmawiają wszelkich praw.
Powstał poruszający, mocny i wielowymiarowy portret kobiet, które potrafią przetrwać wbrew wszystkiemu.
Szymon Opryszek
Woda. Historia pewnego porwania
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 17.05.2023
Doszło do porwania – w styczniu 2020 roku w meksykańskim stanie Michoacán zaginął Homero González, strażnik sanktuarium motyli. Szymon Opryszek rusza tropem ostatnich śladów zostawionych przez ofiarę. Jego dochodzenie odkrywa pajęczynę lokalnych i globalnych powiązań: kartele narkotykowe, skorumpowani politycy, międzynarodowe koncerny, a także… my, zajadający się awokado zadowoleni konsumenci. I choć szuka zaginionego społecznika, wszędzie, gdzie przyłoży ucho, słyszy tylko szum wody.
Co łączy motyle monarchiczne z plantacjami awokado? Jaki jest związek między krzykiem jodeł a technologicznymi gigantami, takimi jak Google czy Meta? I dlaczego wydarzenia w Iraku wpływają na to, co dzieje się na granicy polsko-białoruskiej?
Nowa książka laureata konkursu reporterskiego Wydawnictwa Poznańskiego oraz nagrody „Pióro Nadziei” Amnesty International to reportaż na jeden z najbardziej palących tematów współczesności – światowego kryzysu wodnego. To książka niezbędna nam wszystkim jak… woda.
Ferruccio Pinotti
Boża sekta. Ruch Focolari. Skandale, nadużycia i walka o władzę w Kościele katolickim
tłum. Małgorzata Wierzchowska
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 31.05.2023
Ruch, którego oficjalna nazwa brzmi Dzieło Maryi, został założony w 1943 roku przez Chiarę Lubich, a obecnie skupia dwa miliony członków na całym świecie. Angażują się oni w edukację, kulturę i politykę, a przede wszystkim pracują w spółdzielniach i przedsiębiorstwach przyłączonych do sieci Ekonomia Komunii, silnej organizacji świeckiej umocowanej w Kościele.
Od kilku lat Ruch jest przedmiotem poważnych oskarżeń: duża grupa byłych członków we Włoszech i w innych krajach potępia psychologiczną manipulację i przemoc, wyzysk pracowników oraz cenzurę. Udowodniono także liczne przypadki molestowania nieletnich. Ferruccio Pinotti, rozmawiając z byłymi fokolarynami, teologami i ekspertami, dociera do prawdy o Focolari, ukazuje ciemne strony Ruchu i mechanizmy regulujące jego działanie.
Małgorzata Sidz
Mądre matki, dobre żony. Kobiety w Korei Południowej
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 16.05.2023
Dobra żona jest piękna, lecz skromna, oddana mężowi i rodzinie. Ma zdrowe ciało i umysł wypełniony tradycyjnymi wartościami. Jest lojalna i posłuszna, a jeżeli mąż ma kochanki, potrafi pohamować zazdrość. Wie, że mężczyzna ma prawo do swojego życia, a do niej należą dom i dzieci. Musi być mądrą matką. Mądrą nie po to, by wykorzystywać inteligencję przeciwko mężowi, lecz dlatego, że to od jej wykształcenia i starań zależy przyszłość dzieci.
Małgorzata Sidz poprzez głębokie, intymne rozmowy z koreańskimi kobietami przybliża nieznany dotąd obraz życia codziennego w Korei Południowej. Jej bohaterki szukają swojego miejsca wśród konserwatywnych wartości, które zamykają je w domu i odzierają z marzeń. Ich historie to opowieści o młodości i starości, rodzinie i pracy, ale też o koreańskiej tradycji, historii, wojnie, diasporze. No i o jedzeniu. Książka Sidz przybliża Koreę widzianą z kobiecej perspektywy.
Justyna Suchecka
Pokolenie zmiany. Młodzi o sobie i świecie, który nadejdzie
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 31.05.2023
Pokolenie Z, czyli pokolenie zmiany!
Do pokolenia Z zaliczamy osoby urodzone między rokiem 1995 a 2012, uczące się w liceach, rozpoczynające właśnie dorosłe życie i od niedawna funkcjonujące na rynku pracy.
Co zmienią? Kim są? W co i komu wierzą? Czego się boją i jakiej chcą przyszłości? Czy w ogóle chcą o tę przyszłość walczyć, a jeżeli tak, to w jaki sposób? Czy faktycznie nie chcą pracować, a jeśli tak, to dlaczego?
Pierwsza tak kompleksowa, empatyczna i merytoryczna książka opowiadająca o młodych i ich świecie.
Justyna Suchecka, dziennikarka, która od lat zajmuje się edukacją i wyzwaniami, przed którymi stają młodzi dorośli, zanurzyła się w badaniach i przepytała dziesiątki „zetek”, by dowiedzieć się, czego chcą ci młodzi, na których tak utyskujemy, a z drugiej strony tak bardzo liczymy, że to oni naprawią nasz świat. Czy faktycznie są najbardziej leniwym pokoleniem, skupionym tylko na sobie i zanurzonym w smartfonach? Czy może to my przestaliśmy rozumieć zmieniający się świat i młodych, którym go zostawiamy? I przede wszystkim: czy zostawiamy im świat, który sami chcielibyśmy dostać w spadku?
Jacek Tacik
Jak nie lubić Żyda?
Wydawnictwo Post Factum
premiera: 17.05.2023
Kontrowersyjny i rzetelny reportaż obnażający cynizm i krótkowzroczność tych, którzy uwierzyli, że uda się usunąć szarości i plamy z polsko-żydowskiej historii.
Aktualna i kompletna publikacja o stosunkach polsko-żydowskich, które po dekadach odbudowywania zaufania, zachwiały się w posadach. PiS w styczniu 2018 roku zmienił prawo, które – w odbiorze nie tylko Żydów, Izraelczyków, ale także polskich badaczy zajmujących się Holokaustem – miało wymazać z powszechnej świadomości incydenty dowodzące przypadkom antysemityzmu wśród Polaków.
Jak nie lubić Żyda? to reporterska podróż po Polsce i Izraelu, w którą niemal dwadzieścia lat temu ruszył Jacek Tacik. Spotkał na swojej drodze ludzi, którzy poświęcili życie, próbując odbudować polsko-żydowskie relacje: polityków, społeczników, historyków i tych, którzy przeszli przez piekło obozów koncentracyjnych. Znaleźli się też tacy – po obu stronach barykady – dla których podsycanie konfliktu, granie na najniższych ludzkich instynktach miało okazać się politycznym zwycięstwem. Autor dotyka niekiedy bolesnych spraw, ujawnia kontrowersyjne postawy Kościoła katolickiego wobec przejawów antysemityzmu, zachowując dziennikarski obiektywizm.
Craig Taylor
Londyńczycy. Miasto i ludzie
tłum. Łukasz Witczak
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 17.05.2023
Chciałem znaleźć ludzi, którzy śnili o Londynie, zmagali się z Londynem, zostali przez niego nagrodzeni albo skrzywdzeni. Ludzi, którzy spędzili w nim jeden dzień i wzięli nogi za pas. Ludzi, którzy nigdy nie wyjechali. A może również takich, którzy na co dzień zajmowali się miejskimi sprawami, wprawiali to miasto w ruch.
Co może łączyć właściciela galerii sztuki, krematora, pracownicę klubu nocnego i hydrauliczkę?
To oni, wspólnie z milionami innych ludzi, tworzą jedno z największych miast świata. Dla jednych Londyn jest tylko tłem opowieści, dla innych – głównym bohaterem.
Tylko dzięki tej książce można dowiedzieć się, jak wygląda casting na głos londyńskiego metra, gdzie kupują peruki brytyjscy adwokaci i jakie najskrytsze fantazje spełnia kobieta pracująca jako domina.
Mariusz Urbanek
Marian Eile. Poczciwy cynik z „Przekroju”
Wydawnictwo Iskry
premiera: 22.05.2023
Opowieść o twórcy i wieloletnim redaktorze naczelnym „Przekroju”, jedynym w PRL bezpartyjnym naczelnym tygodnika wydawanego przez partyjny koncern RSW „Prasa”.
Marian Eile był niepraktykującym prawnikiem, artystą malarzem, miłośnikiem jazzu i motoryzacji, bezkompromisowym pedantem w pracy i abnegatem w codziennym życiu. W komunistycznej Polsce próbował zachować normalność, płacąc za to gorzką cenę kompromisu z narzuconą władzą. Agnieszka Osiecka napisała: „Starał się, żeby jakoś przetrwać stalinizm, nie ubłociwszy kaloszy i nie przestając jeść ryby dwoma widelcami”. Przybliżał Polakom malarstwo Picassa, prozę Kafki, muzykę Armstronga, czarny humor Topora i purnonsensowy psa Fafika. Zbudował „cywilizację «Przekroju»”, wychowując pokolenie czytelników świadomych, że kultura ma więcej twarzy niż tylko radziecką. „Całe życie marzył, żeby stworzyć coś w rodzaju polskiego «Playboya» i stworzył «Przekrój»”, wspominał Stefan Kisielewski.
Sam Eile powtarzał, że robi pismo dla 800 milionów Słowian: „Jedyne takie pismo”, podkreślał. Nie wiadomo, spośród jakich narodów dobierał brakujące pół miliarda.
Aleksandra Wojtaszek
Fjaka. Sezon na Chorwację
Wydawnictwo Czarne
premiera: 17.05.2023
Niepodległa Chorwacja urodziła się niewiele ponad trzydzieści lat temu. To młode państwo o ponadtysiącletniej historii, pełne sprzeczności i niedopowiedzeń. Powstało na gruzach Jugosławii, która rozpadła się z hukiem, zostawiając po sobie ruiny, traumy, niezałatwione sprawy i niewyrównane rachunki. Jest jednym z najpiękniejszych miejsc na świecie, pełnym muzyki i śmiechu, pachnącym olejkiem do opalania i przysmakami z grilla, ale słońce nie świeci tu tak samo dla wszystkich.
Aleksandra Wojtaszek, rówieśnica Chorwacji, spędziła większość dorosłego życia, próbując ją poznać i zrozumieć. W swojej książce opowiada o drużynie piłkarskiej Hajduk Split, weteranach wojennych, byłych szwaczkach, więźniach obozów koncentracyjnych, mieszkańcach adriatyckich wysp, ofiarach transformacji, jugosłowiańskiej popkulturze i chorwackiej fantastyce, wampirach, wymarłych językach, paru prezydentach i jednym chłopskim królu. Z tego wszystkiego składa całość, która nie jest ani zamknięta, ani ostateczna. Sezon na Chorwację wciąż trwa, kolejny rozdział tej historii dopiero się pisze.
Inne artykuły
Ptaki krzyczą nieustannie
Wokół zwierząt i ideologii
