Stawiamy tezę, że listopad to czas idealny dla reportaży – długie wieczory, na zewnątrz zimno, nastroje bardziej dopasowane do tematów poważnych i trudnych. Jeśli sprawdza się to również w waszym przypadku, przejrzyjcie kolejną listę premier #nonfiction. Szczególnie polecamy błyskotliwą i jednocześnie czułą opowieść o dorastaniu w Albanii; esej o niszczącym wpływie patriarchatu na relacje kobiet i mężczyzn oraz o tym, jak można je naprawić; biografię Michała Kaleckiego – ważnego, a do niedawna niesłusznie zapomnianego polskiego ekonomisty; sensacyjną historię procesu pewnego złodzieja dinozaurów oraz czarnego rynku skamielin.
zebrała Agnieszka Pietrzak
Isabel Allende
Kobiety mojej duszy. O niecierpliwej miłości, długim życiu i dobrych czarownicach
tłum. Cezary Ostrowski
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 23.11.2022
„Każdy przeżyty rok i każda nowa zmarszczka opowiadają o moim życiu”
Już od dziecka, jeszcze zanim potrafiła zdefiniować, na czym polega jej niezgoda na wszechobecny maczyzm, Isabel Allende towarzyszył feminizm. W patriarchalnym chilijskim społeczeństwie jej trudny, buntowniczy charakter – u chłopców aprobowany jako istotny element męskości – był nie na miejscu. To jednak dzięki niej i jej podobnym „dobrym wiedźmom”, jak Allende nazywa kobiety, które spotkała na swoje drodze i które razem z nią budowały feminizm drugiej fali, wiele córek na całym świecie może dziś wieść życie, o którym ich matki nie mogły nawet marzyć. Jak sama pisze, „nie muszę wymyślać bohaterek swoich powieści, silnych i zdeterminowanych kobiet, bo mam je wokół siebie”.
W autobiograficznej narracji bestsellerowa autorka opisuje kondycję kobiety we współczesnym świecie. Mimo dotychczasowych zdobyczy feminizmu wciąż jest bowiem wiele do zrobienia. Allende nie boi się poruszać takich zagadnień jak: role, które wyznaczają kobietom rodzina, społeczeństwo, kultura i religia, przemoc – fizyczna i psychiczna – jako narzędzie kontroli, zależność ekonomiczna, prawa reprodukcyjne czy okaleczanie żeńskich narządów płciowych, wciąż praktykowane w wielu częściach świata.
Rozważania te przeplata opowieściami ze swojego życia. O dzieciństwie bez ojca i dorastaniu w społeczeństwie, w którym filarem rodziny jest kobieta, w kraju o jednym z najwyższych wskaźników przemocy domowej. O byciu pisarką w świecie wydawniczym zdominowanym przez mężczyzn. I o miłości romantycznej, zwłaszcza takiej, która spotyka człowieka pod koniec życia.
W tej podróży towarzyszą jej dobre duchy: przyjaciółki, pisarki, aktywistki, polityczki, zmarła córka, kobiety w kryzysie, a także bohaterki literackie.
Jens Andersen
Historia LEGO
tłum. Agata Lubowicka, Justyna Haber-Biały
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 9.11.2022
LEGO. I chyba nie trzeba mówić już nic więcej. Każdy je zna. Każdy się nim bawił. Każdy kupił kiedyś na prezent. I prawie każdy na swój sposób je kocha.
„Historia LEGO” to niezwykła opowieść o trzech pokoleniach, które od dziewięćdziesięciu lat tworzą jedną z najbardziej rozpoznawalnych marek na świecie. Książka Jensa Andersena, wybitnego duńskiego biografa i dziennikarza, to nie tylko inspirująca historia rozwoju globalnej firmy, ale przede wszystkim fascynująca opowieść o wyjątkowej rodzinie, która prawie od stulecia walczy o prawo do nieskrępowanej zabawy.
Biografia LEGO, bogato ilustrowana wcześniej niepublikowanymi zdjęciami, jest wspaniałą propozycją zarówno dla fanów LEGO, którzy chcieliby poznać kulisy powstania swoich ulubionych klocków, jak i dla wszystkich, którzy chcieliby zgłębić i zrozumieć ten światowy fenomen.
Krzysztof Brożek
Wałęsa. Gra o wszystko
Wydawnictwo Czarna Owca
premiera: 23.11.2022
Pochodzący z chłopskiej rodziny stoczniowy elektryk, prosty robotnik. Przywódca Solidarności, noblista. Albo, jak chcą inni, megaloman i manipulator. Dla jednych bohater, dla innych wyniesiony na fali strajku uzurpator, nieakceptujący na szczycie nikogo obok siebie. Otoczony liczną rodziną, ale tak naprawdę wielki nieobecny, tak we własnym domu, jak i w życiu bliskich. Wraz z jego prezydenturą pojawiły się kolejne pytania: Lech Wałęsa to mąż stanu czy marionetka w rękach innych?
Po kolejnych wyborach i przegranej walce o Belweder wrócił nie do domu, lecz do biura, za monitor komputera, skąd do dzisiaj wysyła w świat swoje barwne, czasem niezrozumiałe wpisy, komentarze, oświadczenia, prowadzi też blogi i transmisje.
Na jego temat powstało wiele mitów. W biografii autorstwa Krzysztofa Brożka rozmówcy dobrze niegdyś znający Lecha Wałęsę mówią to, czego przez lata nie powiedzieli jeszcze nikomu. Które mity okażą się prawdą, które kłamstwem, a które pozostaną niemożliwą do zweryfikowania legendą?
Dziesięć lat pracy; ponad sto przeprowadzonych rozmów; stosy przejrzanych archiwalnych dokumentów i niepublikowanych wspomnień; liczne, wzajemnie wykluczające się tropy, a wszystko po to, aby zrozumieć człowieka, który wciąż wymyka się ocenie.
Mona Chollet
Wymyślić miłość na nowo. Jak patriarchat sabotuje relacje między mężczyznami a kobietami
tłum. Jacek Giszczak
Wydawnictwo Karakter
premiera: 17.11.2022
W naszej kulturze panuje kult specyficznego modelu miłości, który sprowadza się do dwóch etapów: romantycznych zalążków i tragicznego finału. Wszystko, co dzieje się pomiędzy, wydaje się nudne, konwencjonalne i niegodne opowieści. Co więcej, romantyczne wyobrażenia o miłosnym związku, znajdujące odzwierciedlenie w popkulturze i społecznych przekonaniach, są zbudowane na erotyzowaniu męskiej dominacji i rzekomej kobiecej słabości.
Czy nasze fantazje są naprawdę naszymi fantazjami? Jak odzyskać własny świat wyobrażeń, gdy przez całe życie tkwiłyśmy w patriarchacie? – pyta Mona Chollet. I podsuwa mnóstwo pomysłów na to, w jaki sposób – dekonstruując schematy dotyczące kobiecości i męskości – odzyskać przestrzeń dla zbudowania głębokiej relacji, w której obie kochające się osoby mogą wzrastać, rozwijać się i bywać szczęśliwe.
Pisarstwo Mony Chollet, francusko-szwajcarskiej eseistki, stało się już europejskim fenomenem. W Polsce ukazały się dotąd dwie jej książki: „Tyrania rzeczywistości” (przeł. Anastazja Dwulit) oraz kultowe „Czarownice. Niezwyciężona siła kobiet” (przeł. Sławomir Królak).
„Gdybym miała wyznaczyć cel mojemu pisaniu, chciałabym dzięki niemu odnaleźć miłosne uniesienie, ale na innych podstawach. Moim zamiarem nie jest unikanie za wszelką cenę cierpienia: miłość jest zawsze ryzykiem, spotykają się w niej raj i piekło; lecz sądzę, że kiedy jest się kobietą, cierpienie nie jest równe cierpieniu. Przewrotność naszych społeczeństw polega na tym, że zachwalając na każdym kroku heteroseksualność, metodycznie kształcą i socjalizują mężczyzn i kobiety tak, by nie byli w stanie się z sobą porozumieć. Genialne, prawda?”
David Graeber, David Wengrow
Narodziny wszystkiego. Nowa historia ludzkości
tłum. Filipowski Robert
Wydawnictwo Zysk i S-ka
premiera: 29.11.2022
Rewolucyjne spojrzenie na historię ludzkości, które kwestionuje nasze najbardziej fundamentalne założenia dotyczące ewolucji społeczeństwa.
Od pokoleń nasi odlegli przodkowie są przedstawiani jako prymitywni, gwałtowni i nieco dziecinni barbarzyńcy. Mówi się nam, że cywilizację można rozwijać tylko przez rezygnację z pierwotnej wolności i okiełznanie najniższych instynktów.
David Graeber i David Wengrow w swojej przełomowej książce przekonują, że historia ludzkości stanie się o wiele ciekawsza i mniej jednoznaczna, jeśli zrezygnujemy z tej wąskiej perspektywy i spojrzymy na nią świeżym okiem. „Narodziny wszystkiego” nie tylko zmienia nasze postrzeganie przeszłości – od rozwoju rolnictwa i miast, po pojawienie się państw, demokracji i nierówności – lecz również pokazuje nowe możliwości emancypacji i sposoby organizacji społeczeństwa, z których ludzkość może skorzystać w przyszłości. To monumentalna książka o ogromnym znaczeniu, pełna ciekawych spostrzeżeń, nieoczekiwanych wniosków, a także wizji i wiary w moc bezpośredniego działania.
Stefanie Green
Umrzeć na swoich zasadach. Całą prawda o medycznie wspomaganej śmierci
tłum. Urszula Gardner
Wydawnictwo Mova
premiera: 23.11.2022
Wyjątkowe i pełne empatii wspomnienia kanadyjskiej lekarki, która jako jedna z pierwszych w swoim kraju zaczęła pomagać pacjentom u schyłku życia, chcącym poddać się procedurze medycznie wspomaganej śmierci.
Dr Stefanie Green od 2016 roku przeciera szlaki w dziedzinie MAiD (od ang. medical assistance in dying). W swoich wspomnieniach ujawnia powody, dla których pacjenci chcą się poddać medycznie wspomaganej śmierci, opisuje, jak wygląda cały proces prowadzący do procedury, oraz na czym ona polega. Opowiada także o reakcjach wszystkich zaangażowanych osób, o tym, jakie to uczucie: poddawać pacjenta ewaluacji, informować go, że zakwalifikował się do MAiD, i podawać śmiercionośne leki.
Na wskroś autentyczna i przesycona emocjami książka Stefanie Green rzuca światło na mnóstwo osobistych, zawodowych i praktycznych kwestii związanych z medycznie wspomaganą śmiercią. Autorka zaprasza czytelników do swojego gabinetu, sal szpitalnych, mieszkań i domów, oddając głos swoim pacjentom, kolegom po fachu i aktywistom.
Książka „Umrzeć na swoich zasadach” zmieni sposób, w jaki ludzie myślą o swoich wyborach u schyłku życia, i pokaże, że medycznie wspomagana śmierć dotyczy nie tyle odchodzenia, ile tego, jak pragniemy żyć.
Magda Jaros
Ty pieronie! Biografia Franciszka Pieczki
Dom Wydawniczy Rebis
premiera: 22.11.2022
Zamknięty w sobie, po śląsku hardy i osobny? A może delikatny, wrażliwy, z gołębim sercem? Jaki był Franciszek Pieczka, wybitny aktor, który zagrał 500 ról filmowych i teatralnych?
„Ty pieronie!” to wnikliwy i czuły obraz jego aktorskiej wielkości połączonej ze skromnością, prawością i uczciwością.
Do bliskiego kręgu Franciszek Pieczka dopuszczał garstkę osób. Ale wszyscy, którzy go znali, mówią, że był niezwykle skromny i ciepły. Nigdy się nie wywyższał, nie pchał się na pierwszy plan. Bardzo rzadko bywał na bankietach, nie znosił rozgłosu.
Koledzy z Teatru Powszechnego w Warszawie żartują, że po premierze przy pierwszym ukłonie stał na przedzie sceny, przy drugim był blisko kulis, przy trzecim… siedział już w domu w Falenicy. Dom to rodzina: żona, dwójka dzieci i wnuki. Oni byli jego światem.
Jan Jakub Kolski powiedział, że miarą bezinteresowności i życzliwości powinna być jedna pieczka. I trudno się z tym nie zgodzić…
Adam Kay
Nielekarz, czyli jak wyleczyłem się z medycyny
tłum. Michał Jóźwiak
Wydawnictwo Insignis
premiera: 9.11.2022
„Nielekarz” to najzabawniejsza, a jednocześnie najbardziej poruszająca z dotychczasowych książek Adama Kaya.
Jest o byciu lekarzem i o byciu pacjentem.
Jest o wysadzeniu w powietrze całego swojego życia i o zszywaniu go na nowo.
Ma 300 stron z hakiem.
Książka „Będzie bolało” okazała się fenomenem wydawniczym stulecia. Znalazła miliony czytelników, spośród których co najmniej pięćdziesięciu uznało ją za genialną. Na jej podstawie nakręcono serial telewizyjny. Jest jednak zaledwie częścią pewnej dłuższej, skomplikowanej historii… Oto i ona!
„Nielekarz” to prześmieszna, przejmująca i szokująca opowieść o tym, co dzieje się, gdy doświadczony lekarz postanawia odwiesić stetoskop na kołek, alem edycyna nie chce dać mu spokoju. To zaskakujące epizody z życia w szpitalnych murach i poza nimi spisane przez jednego z najbardziej utalentowanych brytyjskich autorów. To niepowtarzalna okazja, by przenieść się do czasów dawnej pracy Adama Kaya i zrozumieć, dlaczego rany, jakie po sobie pozostawiła, tak długo się goją. To humor ostry jak skalpel i szczerość, która chwyta za serce.
Taki właśnie jest „Nielekarz”.
Katarzyna Jasiołek
Hanna Lachert. Wygoda ważniejsza niż piękno
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 18.11.2022
Niezwykły portret jednej z najwybitniejszych polskich projektantek sztuki użytkowej.
Hanna Lachert słynie głównie jako autorka projektu tapicerowanego krzesła Muszla z charakterystycznym „guzikiem” i kwadratowego stolika z zaokrąglonymi narożami i z czarną szklaną płytą umieszczoną na drewnianym blacie, które należą dziś do klasyki wzornictwa lat 50. XX wieku.
Chociaż należy do czołowych powojennych projektantek mebli dla Spółdzielni Artystów „Ład”, projektowała nie tylko sprzęty, lecz także setki wnętrz – mieszkań, sklepów, kawiarni, hoteli, przychodni. Pomiędzy zleceniami dla „Ładu” i Przedsiębiorstwa Państwowego Pracownie Sztuk Plastycznych tworzyła własne projekty, które sprzedawała w Desie: lampy, meble o metalowych konstrukcjach, a także biżuterię z… dość zaskakujących materiałów. Poza tym bawiła się, podróżowała po świecie, szusowała na nartach, wygłupiała się na balach, rozwiodła się, by wyjść za mąż za miłość swojego życia, i wędrowała po górach, czym zyskała sobie w rodzinie przydomek Powierucha.
Na podstawie dokumentów archiwalnych, a także rozmów z samą Lachert Katarzyna Jasiołek stworzyła kompletną biografię jednej z najważniejszych polskich projektantek ubiegłego wieku na tle powojennej historii polskiego wzornictwa użytkowego i architektury wnętrz, a także zmian społecznych. Ta książka to hołd dla zmarłej w 2021 roku Lachert, której projekty mebli są dziś ikonami designu.
Łukasz Lamża
Trudno powiedzieć. Co nauka mówi o rasie, chorobie, inteligencji i płci
Wydawnictwo Czarne
premiera: 30.11.2022
Rasa, choroba, inteligencja, płeć – na pozór proste słowa, za którymi kryje się skomplikowana rzeczywistość: nie tylko coraz nowsze ustalenia biologii i psychologii, ale także żywe konflikty społeczne i osobiste dramaty.
Czym jest rasa, a czym grupa etniczna? Czy powinniśmy się cieszyć, czy niepokoić, że lekarze co roku ogłaszają powstanie nowej jednostki chorobowej? Kim są właściwie ludzie o najwyższym IQ na świecie i czy wśród nich jest chociaż jeden wybitny naukowiec, pisarz, lekarz czy filozof? Jak zdefiniować płeć i czy można ją zmienić?
Książka Łukasza Lamży to próba udzielenia uczciwej odpowiedzi na te i inne palące, choć często niewygodne pytania – w takim zakresie, w jakim ta odpowiedź jest w ogóle możliwa. Korzystając z warsztatu dziennikarza naukowego, Lamża przeprowadza czytelnika przez zagadnienia embriologii, genetyki, historię psychiatrii i neuronauki, aby móc spokojnie, ale i dogłębnie mówić, co znaczy „biały”, „chory”, „kobieta” czy „inteligentna”. Okazuje się, że pod powierzchnią tych pojęć kryje się splątany ogrom znaczeń i emocji, a w publicznych dyskusjach na te tematy często rozmawia się o wartościach, zamiast o faktach. Czy uda się nam kiedykolwiek definitywnie odpowiedzieć na związane z tymi pojęciami pytania? Naprawdę trudno powiedzieć.
Jacek Leociak
Zapraszamy do nieba. O nawróconych zbrodniarzach
Wydawnictwo Czarne
premiera: 23.11.2022
Rudolf Höss, komendant Auschwitz-Birkenau – powracający na łono Kościoła katolickiego, skruszony, przystępujący do spowiedzi i na kolanach przyjmujący w celi więzienia w Wadowicach komunię świętą – nie tylko może, ale wręcz musi być zbawiony. Jeśli chrześcijańskie orędzie ma mieć sens, jeśli miłosierny Bóg jest naprawdę miłosierny, nie odrzuca nikogo i bezgranicznie kocha wszystkich ludzi – Höss jest zbawiony. Poprzez swoją śmierć i zmartwychwstanie Pan Jezus oczyścił każdego człowieka (również Hössa) z wszelkiego grzechu i otworzył mu drogę do zbawienia. Bez nawróconego i zbawionego Hössa chrześcijaństwo rozpada się w proch.
Na szali wagi, którą trzyma Pan Jezus, jeden nawrócony Rudolf Höss jest więcej wart niż milion sto tysięcy wymordowanych pod jego nadzorem ofiar. Jeśli ktoś wzbrania się przed zaakceptowaniem takiej logiki miłosierdzia, jeśli w kimś tlą się wątpliwości, jeśli coś przeszkadza mu w przyjęciu tej Tajemnicy – nie jest dobrym chrześcijaninem. Nie można być bowiem chrześcijaninem „trochę”. Albo–albo.
Michał Lubina
Niedźwiedź w objęciach smoka. Jak Rosja została młodszym bratem Chin
Wydawnictwo Szczeliny
premiera: 9.11.2022
Jak niedźwiedź znalazł się w objęciach smoka?
Rosja i Chiny głoszą dziś bezgraniczne partnerstwo strategiczne, twarde jak skała, odporne na każdą pogodę i potwierdzane przyjaźnią polityczną Władimira Putina i Xi Jinpinga. A jeszcze w 1969 roku wojska sowieckie gromiły chińskie nad Ussuri, zaś Mao Zedong obawiał się inwazji Związku Radzieckiego na Chińską Republikę Ludową. Co takiego się wydarzyło, że Moskwa i Pekin w ciągu pół wieku przeszły od wrogości do bliskości?
Michał Lubina ukazuje, jak Rosja stopniowo godziła się z rolą młodszego brata Chin – zarówno w relacjach wzajemnych, jak i na arenie międzynarodowej. Podobnie jak w XVII wieku, gdy kraje te po raz pierwszy nawiązały oficjalne kontakty, Państwo Środka jest dziś ważniejsze, silniejsze i bogatsze. Co Chiny zrobią ze swoją przewagą?
Anna Mierzyńska
Efekt niszczący. Jak dezinformacja wpływa na nasze życie
Wydawnictwo Agora
premiera: 9.11.2022
Nie warto mieć złudzeń: wszyscy stajemy się ofiarami dezinformacji. Podejmujemy decyzje, opierając się na fałszywych danych, a nasze emocje falują zgodnie z interesami innych ludzi – choć najczęściej nie mamy o tym pojęcia.
To przerażające, że żyjemy, nie wiedząc, czyje interesy właśnie zaspokajamy. Jednak wcale nie jesteśmy bezbronni. Zwłaszcza wtedy, gdy wiemy o tym, jak działa dezinformacja i kto za nią stoi.
Książka Anny Mierzyńskiej rozwiewa złudzenia i daje narzędzia, by przeciwstawić się niszczącemu efektowi dezinformacji. To precyzyjna, wciągająca i poruszająca analiza internetowych manipulacji, które służą sianiu nienawiści, wywoływaniu i podsycaniu politycznych wojen i chaosu.
Jak działa rosyjska propaganda i soft war towarzyszące napaści na Ukrainę? Jak stworzyć teorię spiskową i zmienić w zaraźliwy wirus? Jak za pomocą dezinformacji szczuć społeczeństwo przeciwko osobom LGBT?
Autorka wprowadza nas głęboko w mechanizmy manipulacji. Jednocześnie gorąco zachęca czytelników – również tych zagubionych, zmęczonych, zaniepokojonych, a nawet obojętnych – do refleksji na temat naszego miejsca i naszych wyborów w świecie masowej dezinformacji.
„Dezinformatorzy niszczą państwa zachodnie właśnie dlatego, że uderzają w ich podstawy. Jeśli chcemy żyć w spokojnym, stabilnym kraju, musimy zawalczyć o prawdę” – takim poważnym apelem kończy się „Efekt niszczący”.
Bernard Newman
Rowerem przez Polskę w ruinie
tłum. Ewa Kochanowska
Wydawnictwo Znak Horyzont
premiera: 9.11.2022
Już nie II RP, jeszcze nie PRL. Niezwykły reportaż o Polsce z 1945 roku
Kiedy angielski dżentelmen odwiedzał nasz kraj w 1934 roku, pisał:
„W Anglii zaskakująco mało wie się o Polsce, a przecież to kraj, który za chwilę może być uznany za mocarstwo (…) – to nie zwykły parweniusz, lecz naród z historią i z przyszłością (…), liczy ponad 30 000 000 osób, ma energicznych i ambitnych przywódców, [a jego] możliwości są niemal nieskończone. (…) W gruncie rzeczy sporo polskich problemów rozwiąże się samoistnie, gdy Polska zyska to, czego potrzebuje najbardziej – dwadzieścia lat pokoju”.
Gdy w 1939 roku Bernard Newman kończył kolejną ze swoich rowerowych wypraw, jego słowa niosły złowieszcze przesłanie:
„Próbuję przewidzieć losy Polski – jestem pewien, że ten mężny kraj przetrwa, ale o ile pewne znaki nie są szalenie mylące, to nadchodzą dla niego czasy cierpienia, a może i rozpaczy. Polacy jednak to twardy naród: przez sto pięćdziesiąt lat dławiły ich Rosja, Niemcy i Austria, a oni pozostali Polakami. Hitler nie przywiązuje wagi do historii, ja zaś tak. Niewykluczone, że kiedy ta książka się ukaże, Polska będzie toczyć walkę na śmierć i życie – i przetrwa, bo jej duch jest niezniszczalny”.
Nadchodzi rok 1945. Warszawskie zgliszcza dopalają się na jego oczach, a on, brytyjski szpieg, rowerzysta i pisarz, znów stawia stopy na polskiej ziemi…
Eryk Ostrowski
Emily Brontë. Królestwo na wrzosowisku
Wydawnictwo MG
premiera: 9.11.2022
Tym, co najbardziej przyciąga do odludnych wrzosowisk Yorkshire, jest obraz dziewczyny samotnie snującej się po tych wzgórzach – w podmuchach wiatru, siekącym deszczu i śnieżnej zawierusze, symbol tego miejsca – Emily Brontë (1818–1848). Pozostała w pełnych namiętności wierszach i legendarnej powieści „Wichrowe Wzgórza”, do której nigdy się nie przyznała. Jej korespondencja zaginęła lub została zniszczona. Przetrwały ubogie świadectwa z pierwszej ręki, którą mało komu podawała. „Silniejsza niż mężczyzna, szczera bardziej niż dziecko – jej natura pozostawała osobna” – mówiła o niej Charlotte Brontë.
„Emily Brontë. Królestwo na wrzosowisku” Eryka Ostrowskiego to pierwsza polska biografia autorki „Wichrowych Wzgórz”. Autor głośnej książki „Charlotte Brontë i jej siostry śpiące” odsłania nieznane fakty z życia pisarki. Okazuje się, że Brontë ukrywała ważny sekret, o którym nie przeczytamy w żadnej z poświęconych jej książek. Nie udało jej się zabrać go do grobu – pamięć o nim przechowały prywatne dokumenty świadków oraz ich potomków. Ujawnienie tej tajemnicy nie zakłóca obrazu dziewczyny, którą widzimy na tych wietrznych wzgórzach; rozsnuwa jedynie mgłę, która dotąd spowijała jej postać. Otóż ktoś w życiu Emily Brontë był – był naprawdę…
Michał Ostrowski
Młynarski. Światowe życie
Wydawnictwo Szelest
premiera: 9.11.2022
Wyjątkowa biografia jednego z najbardziej znanych polskich artystów.
Ta książka pokazuje Wojciecha Młynarskiego, jakiego nie znacie!
Czy to prawda, że mały Wojtek był lunatykiem? Jaki udział w kształtowaniu jego osobowości miało dzieciństwo, pełne literatury, poezji, muzyki, inteligenckiego klimatu oraz dziewiętnastowiecznej kindersztuby? Co łączyło autora „Róbmy swoje” z Julianem Tuwimem i innymi skamandrytami? Czy Młynarski rzeczywiście był osobą trudną we współpracy? Jak wspominają go rodzina i przyjaciele? I najważniejsze – jak to się stało, że podwórkowy urwis i szkolny rozrabiaka, który w ramach wagarów wyprowadził raz całą klasę na dach szkoły, stał się kultowym autorem niezliczonej ilości piosenek, po które z niegasnącym zainteresowaniem sięgają zarówno cenieni artyści, jak również adepci estrady i interpretacji?
„Młynarski. Światowe życie” to opowieść o życiu i twórczości jednego z największych polskich poetów piosenki. Młody autor podąża śladami Młynarskiego – z Komorowa, gdzie wychował się poeta, przez studencki klub Hybrydy, gdzie debiutował, zawodowe kabarety (Dudek, U Lopka, Dreszczowiec), po sceny teatralne. Autor zagląda czasem do prywatnego życia Młynarskiego, wnikając w owianą tajemnicą tekściarską „kuchnię”, rozkład jego dnia i małe codzienne rytuały.
W książce Michała Ostrowskiego o Wojciechu Młynarskim wypowiadają się między innymi siostra poety, Barbara Młynarska-Ahrens, jego dzieci, Agata, Paulina i Jan Młynarscy, a także artyści i przyjaciele twórcy, między innymi Maja Komorowska, Wiktor Zborowski, Ewa Wiśniewska, Krystyna Janda, Michał Bajor, Janusz Stokłosa i inni.
Amos Oz
Na ziemi Izraela
tłum. Magdalena Sommer
Wydawnictwo Czarne
premiera: 23.11.2022
Nowe wydanie w przekładzie z języka hebrajskiego, ze wstępem Pawła Smoleńskiego.
Pustynne światło pada na kamienne domy. Pomiędzy nimi unosi się kurz i woń kiszonej kapusty. Słychać cienkie głosy dzieci śpiewających w jidysz. Ortodoksyjna Żydówka pakuje do wózka butelkę z oliwą i ryby owiniętą w gazetę. Wielu z tych, którzy kiedyś tu żyli, umarło. Tylko Hitler i Mesjasz są żywi, widać ich na murach i słychać między słowami niemal w każdej odpowiedzi na pytanie pisarza: „Czy i kiedy nastanie tu pokój?”.
Amos Oz z notatnikiem w ręku przemierza Jerozolimę i Zachodni Brzeg, by zadawać pytania o skomplikowaną tożsamość Izraela. Rozmawia z robotnikami, żołnierzami, nauczycielami, dziennikarzami, imigrantami i wizjonerami, a wśród nich odnajduje zarówno religijnych fundamentalistów, jak i piewców świeckości. Wsłuchuje się uważnie w głosy o bolesnej przeszłości i niepokojącej teraźniejszości, by stworzyć ponadczasową opowieść o niepewnym jutrze.
Pisząc o kraju pełnym światopoglądowych, etnicznych i ekonomicznych kontrastów, tworzy uniwersalną opowieść o winie i karze, odkupieniu i przebaczeniu, w końcu – o tak żywym dziś starciu wartości i interesów.
Ewa Pluta
Rubież. Reportaż wędrowny
Wydawnictwo Dowody na Istnienie
premiera: 4.11.2022
„– Ty tak pieszo? Dokąd?
– W Bieszczady. Właśnie ruszam. Nie wiem, ile mi to zajmie. Może trzy miesiące, może więcej. Chcę przejść tysiąc kilometrów.
Obserwowałam, czy to robi na nim wystarczająco duże wrażenie.
– Dziewczyno, chyba cię popierdoliło, szkoda nóg na Polskę”.
Od trójstyku w Bolciach do trójstyku na Krzemieńcu. Z Suwalszczyzny w Bieszczady. Sto dni w terenie. Pieszo – powoli i wzdłuż wschodniej granicy Polski chwilę przed tym, gdy skupił się na niej wzrok całej Europy.
To ta linia – rubież Unii Europejskiej – jest bohaterką książki Ewy Pluty. Kreska na mapie, która komplikuje biografie i zaplata historie. Autorce mówią o tym rolniczka z Sankur, batiuszka z Mostowlan, wróżka z Opaki Dużej, emerytowana nauczycielka z Chomontowiec, inżynier z Lublina, antykwariuszka z Krynek, gnomik z Krzyczewa czy emerytka z kolonii wsi Bobinka.
„Gdyby chcieć wyruszyć przed siebie – bez mapy, planu i celu – szybko się okaże, że to niemożliwe. Na drodze staną granice. Nie tylko te państwowe. Także: płoty, żywopłoty, tujopłoty, mury i murki, parkany, palisady, siatki, zapory. Codzienne granice, tak mocno wtopione w krajobraz, że niewidzialne. Przechodziłam przez cudze podwórka: goniły mnie psy i krzyki ludzi. Szłam przez górskie pastwiska: elektryczny pastuch delikatnie wstrząsnął moją cielesną powłoką. Wspinałam się na ogrodzenia, aż na jednym zawisłam na dłużej. Za każdym razem dochodziłam do jakiegoś muru”.
To reportaż wędrowny. Perspektywa pieszej reporterki łączy się z uniwersalną refleksją nad granicami, murami i zasiekami, które dzielą ludzi.
Brian Porter-Szűcs
Wiara i ojczyzna. Katolicyzm, nowoczesność i Polska
tłum. Jan Dzierzgowski
Wydawnictwo Filtry
premiera: 23.11.2022
Brian Porter-Szűcs, autor głośnego bestsellera „Całkiem zwyczajny kraj. Historia Polski bez martyrologii”, tym razem analizuje kontrowersyjny i bardzo aktualny temat związku polskiej tożsamości z wiarą katolicką. Pewnie wielu i wiele z nas kojarzy dwuwiersz Karola Bilińskiego „Tylko pod krzyżem, tylko pod tym znakiem | Polska jest Polską, a Polak Polakiem” – ale czy faktycznie nasze dzieje są historią homogenicznego katolickiego narodu? Porter-Szűcs dowodzi, że prawda jest o wiele bardziej złożona: I Rzeczpospolita była tworem niejednorodnym religijnie, a po rozbiorach, w XIX wieku, kościół często odwracał się od walk i działań na rzecz niepodległości.
Autor pokazuje też, z czego w dwudziestowiecznej Polsce wynikało stopniowe bratanie się katolicyzmu z doktryną narodowców i w jaki sposób „katolicy uznali, że źródłem problemów nowoczesnego świata nie są bezosobowe instytucje społeczne, lecz wyobrażona koalicja konkretnych wrogów – masonów, Żydów, bolszewików – prowadzonych przez szatana i dążących przede wszystkim do zniszczenia chrześcijaństwa”. Sęk w tym, że konserwatywny model życia społecznego, który postulują środowiska prawicowe, nie umie sprostać wyzwaniom nowoczesności, czego dowodem są, jak wskazują badania, pustoszejące kościoły. Jednak książka ta nie jest li tylko krytyką polskiego katolicyzmu, raczej próbą zrozumienia źródeł zaistniałych procesów.
Tomasz Potkaj
Akwarium. Opowieść o Związku Literatów Polskich w PRL-u
Wydawnictwo Czarne
premiera: 9.11.2022
Przełom sierpnia i września 1945 roku. Sala wykładowa w gmachu Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego pęka w szwach. Jarosław Iwaszkiewicz, przed momentem jednogłośnie wybrany na prezesa Związku Zawodowego Literatów Polskich, wyzna, że czuje się jak ojciec i opiekun zrzeszonych pisarzy.
Domy pracy twórczej, przydziały mieszkań, talony, wyjazdy zagraniczne czy emerytury twórcze – Związek dbał o pisarzy, którzy zgodnie z aktualną linią partii realizowali dyrektywy ideologiczne „na odcinku twórczości”. Ale był też forum, na którym toczyły się burzliwe dyskusje o kształt tej twórczości i zaangażowanie polityczne pisarza.
Książka Tomasza Potkaja to pierwsza całościowa opowieść o Związku Literatów Polskich w PRL-u. Autor wnikliwie śledzi losy instytucji zrzeszającej największe postaci polskiej literatury XX wieku i literatów zapomnianych, dzięki którym jednak obracały się biurokratyczne tryby. Sięgając do dokumentów z debat i zjazdów, związkowych archiwów i opowieści samych pisarzy, tworzy wciągającą opowieść o epoce, w której polityka i sztuka tworzyły bliskie, ale często niebezpieczne związki.
Boris Sokołow
Prorok i dysydent. Aleksander Sołżenicyn
tłum. Marta Głuszkowska
Wydawnictwo Prószyński i S-ka
premiera: 24.11.2022
Niepublikowana w Rosji biografia autora „Archipelagu Gułag”!
Aleksander Sołżenicyn, sumienie narodu, symbol walki z radzieckim totalitaryzmem, ale przede wszystkim człowiek z misją, który w swoich utworach pragnął ukazać prawdę na temat rewolucji 1917 r., powstania ZSRR i okrucieństw komunizmu. Jedni widzieli w nim proroka, inni – dysydenta, a nawet zdrajcę.
Boris Sokołow przedstawia nie plotki i opinie, ale rzeczywisty wkład Sołżenicyna w sferę literacką i społeczno-polityczną Rosji. Autor biografii ukazuje dramatyczne wydarzenia z życia pisarza: przesłuchania, uwięzienie i zesłanie oraz próbę samobójczą jego pierwszej żony. Otrzymanie Nagrody Nobla, której nie mógł odebrać bez ryzyka wydalenia z kraju, a także historię publikacji słynnych dzieł – „Oddziału chorych na raka” i „Archipelagu Gułag”. Prześladowania, wyrzucenie z ojczyzny i pozbawienie obywatelstwa. A potem wreszcie wielki powrót, nagrody i „namaszczenie” przez Władimira Putina.
„Prorok i dysydent” to intrygująca opowieść, która nie pomija niewygodnych faktów, a przy tym oddaje sprawiedliwość Sołżenicynowi jako demaskatorowi komunistycznego systemu zniewolenia i terroru.
Agnieszka Stabro
Igor Mitoraj. Polak o włoskim sercu
Dom Wydawniczy Rebis
premiera: 8.11.2022
Biografia światowej sławy rzeźbiarza.
Autorka śledzi losy osobiste i artystyczne najsłynniejszego polskiego rzeźbiarza, poczynając od narodzin w 1944 roku w niemieckim Oederan, dokąd jego matka została wywieziona na roboty przymusowe, przez dramatyczne dzieciństwo i lata młodzieńcze, w tym studia na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Kantora, czas spędzony w Paryżu, który okazał się przełomowy i wiązał się nie tylko z ciężką pracą, ale i przyniósł pierwsze wystawy i sukcesy, aż po włoski okres w życiu Mitoraja – w najważniejszym dla niego miejscu z wyboru, miasteczku Pietrasanta w Toskanii. Malowany przez Stabro obraz dopełnia wzruszający opis śmierci rzeźbiarza w roku 2014 w Prowansji.
Agnieszka Stabro podążyła śladami Igora Mitoraja, by w miejscach, które były znaczące w jego życiu, szukać odpowiedzi na pytania o źródła rzeźbiarskiego geniuszu. Aby uzupełnić narrację, przeprowadziła rozmowy z osobami, które znały Igora nie tylko zawodowo, ale też prywatnie. Wyjątkowość tej biografii kryje się w podejściu autorki do jej bohatera – Stabro kreśli bardzo osobisty portret artysty: ważne dla niej jest nie tylko to, jak wielkim był twórcą, lecz i to, że za maską geniuszu krył się ciepły, dobry człowiek, którego łączyła bardzo bliska więź z matką i przyjaciółmi.
Lech Stempniewicz
Na kruchym lodzie. Opowieść o Arktyce i zmianach klimatu
Wydawnictwo Bezdroża
premiera: 3.11.2022
Czy można wyobrazić sobie Ziemię bez niedźwiedzi polarnych? Takie pytanie pojawiło się, gdy opinią publiczną na świecie wstrząsnęło zdjęcie skrajnie wychudzonego niedźwiedzia dryfującego na krze. Zwierzę szybko stało się symbolem negatywnych skutków zmian klimatu i dyskusji o przyszłości gatunku, który z winy człowieka zaczął stąpać po kruchym lodzie.
„Na kruchym lodzie. Opowieść o Arktyce i zmianach klimatu” to książka niezwykła. Nie rozprawa naukowa, jak można by się spodziewać po profesorze nauk biologicznych, ale napisana ze swadą historia bliskich spotkań z niedźwiedziami polarnymi i nie tylko. Znajdziemy w niej także opowieści o fokach, pingwinach i wielu innych gatunkach, których ścieżki przecinają się ze ścieżkami niedźwiedzi. Okraszona humorem i mnóstwem anegdot duża dawka wiedzy!
Marek Sygacz
Reżim ciszy. Wojna o Ukrainę
Wydawnictwo Sonia Draga
premiera: 30.11.2022
Na książkę składają się reporterskie relacje zebrane przez mnie w latach 2014–2017 oraz 2022 podczas wypraw na Ukrainę. Jako reporter obserwowałem aneksję Krymu i przebieg wojny w Donbasie z różnych perspektyw i po obu stronach frontu. Celem publikacji jest pokazanie, że wojna nie zaczęła się 24 lutego, a trwała od co najmniej ośmiu lat, i „nie spadła z nieba”, ale była kroczącym procesem skrupulatnie przygotowywanym przez Rosję Władimira Putina. Kreml zaatakował, kiedy miał pewność, że tak zwany „Zachód” oswoił się z ukraińskimi demonami i przestał zwracać uwagę na konflikt na wschodzie kraju.
Jan Toporowski
Michał Kalecki. Biografia intelektualna
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 30.11.2022
Michał Kalecki uznawany jest dziś za jednego z najbardziej twórczych ekonomistów XX wieku. Jego teorie ekonomiczne, w szczególności teorie efektywnego popytu i cyklu koniunkturalnego, weszły do kanonu myśli ekonomicznej. Międzynarodową renomę zyskał w latach 30. i 40., gdy w światowej doktrynie ekonomicznej dominował keynesizm. Rozwijając swoje koncepcje niezależnie od Keynesa i opierając je na modelu bardziej radykalnym, Kalecki stał jednak w cieniu „ojca współczesnej ekonomii”. Przez lata pozostawał ekonomistą „interesującym”, lecz zapomnianym. Aż do kryzysu finansowego w 2008 r., kiedy jego teorie przywoływało wielu ekonomistów z całego świata, łącznie z Paulem Krugmanem, laureatem Nagrody Nobla z ekonomii.
Idee Kaleckiego wciąż są kluczowym narzędziem do rozumienia tego, jak działa system kapitalistyczny i jak można go przekroczyć. Niniejsza biografia pióra Jana Toporowskiego prezentuje portret środowiska intelektualnego i instytucjonalnego, z którego wyrosły idee Kaleckiego, i przybliża je polskim czytelnikom.
Adam Wajrak
Na północ. Jak pokochałem Arktykę
Wydawnictwo Agora
premiera: 9.11.2022
„Dlaczego pojechałem na północ? Naczytałem się przygodowych książek o Północy, napchałem sobie nimi mózg, wypełniłem duszę i serce. To one mną całkowicie zawładnęły i to one kazały ruszyć w drogę, kiedy tylko nadarzyła się okazja. Musiałem sprawdzić, czy na Północy rzeczywiście jest tak fajnie i tak ciekawie, jak piszą. Okazało się, że jest jeszcze ciekawiej i fajniej, niż byłem w stanie sobie to wyobrazić. Zakochałem się w Północy, zakochałem się w Arktyce. Zakochałem się w niej, bo choć wydaje się groźna, tak naprawdę jest bogata, przyjazna i – szczególnie dziś – bardzo krucha”.
Adam Wajrak
„Na północ. Jak pokochałem Arktykę” otwiera arktyczną trylogię Adama Wajraka, w której ulubiony dziennikarz przyrodnik Polaków zabiera czytelników nie tylko w podróż na północne krańce kuli ziemskiej, ale też w osobistą podróż w czasie. Wraca bowiem do swoich pierwszych arktycznych przygód – najpierw w Estonii, potem na Spitsbergenie. Opowiada o świecie, którego dziś już nie ma. „Na północ” czyta się tak, jakby słuchało się gawędy Adama – są tu i chłopackie przygody, i dużo wiedzy przyrodniczej, emocje, wzruszenia i zwroty akcji, a do tego galeria barwnych postaci. Wszystko to opowiedziane w charakterystycznym Wajrakowym tonie pełnym ciepłego humoru i bezpretensjonalności.
Paige Williams
Sprzedam dinozaura. Paleontolodzy, kolekcjonerzy i przemyt skamielin
tłum. Aleksander Gomola
Wydawnictwo Bo.wiem
premiera: 25.11.2022
Ile kosztuje przeszłość?
Na aukcji w Nowym Jorku za milion dolarów sprzedano szkielet potężnego dinozaura z gatunku Tarbosaurus bataar. Nieco później okazało się, że wywieziono go nielegalnie z Mongolii. Sprzedawcą był Eric Prokopi, znany pasjonat skamielin, od lat zajmujący się poszukiwaniem, preparowaniem i sprzedażą cennych okazów. W tym przypadku posunął się jednak o krok za daleko. Grupa paleontologów zaalarmowała rząd Mongolii. Rozpętała się zażarta międzynarodowa batalia o bezcenny szkielet, a Prokopi mógł tylko obserwować, jak jego świat rozpada się na kawałki.
„Sprzedam dinozaura” to fascynująca opowieść o barwnym świecie kolekcjonerów, handlarzy, przemytników i podejrzanych transakcji na czarnym rynku. W lukratywnej branży, jaką jest kolekcjonowanie skamielin, od lat trwają napięcia między nauką a komercją, a granica między tym, co jest legalne, a co nie jest, często się zaciera. Williams prowadzi nas przez kontynenty i tysiąclecia, zadając pytanie: do kogo należy przeszłość?
Lea Ypi
Wolna. Dzieciństwo i koniec świata w Albanii
tłum. Krzysztof Środa
Wydawnictwo Czarne
premiera: 2.11.2022
W Albanii, kraju, który na kilkadziesiąt lat zamknął się szczelnie w swoich granicach, ideały komunistyczne oficjalnie zastąpiły religię, a terror i prześladowania polityczne stały się codziennością. Ale dla Lei to był dom – bezpieczne miejsce, gdzie wszyscy ludzie są równi, sąsiedzi pomagają sobie nawzajem, a dzieci mają zbudować lepszy świat. Z cokołów na swoich młodych wyznawców spoglądali dobrotliwie wujek Stalin i wujek Hoxha.
W grudniu 1990 roku wszystko się zmieniło. Pomniki starych wodzów zostały obalone, a nowych przywódców ludzie mogli wybrać sami. Wolno im było wierzyć, w co tylko chcieli, i nie musieli się już obawiać wścibskich spojrzeń i zbyt cienkich ścian. Ale wkrótce kolejne zakłady pracy zaczęły się zamykać, piramidy finansowe doprowadziły państwo do ruiny, a na ulicach wybuchły zamieszki. Tysiące osób uciekło do Włoch tylko po to, by po poniżającej procedurze musieć wrócić do swojego wolnego kraju, który nie miał im wiele do zaoferowania.
Lea Ypi z wnikliwością i humorem opisuje dorastanie wśród politycznych wstrząsów, odkrywanie rodzinnych sekretów (o arystokratach, byłych premierach, więźniach politycznych i donosicielach), poszukiwanie prawdy ukrytej między ideałami i rzeczywistością, a przede wszystkim próby zrozumienia, co tak naprawdę oznacza być wolnym.
Maciej Zdziarski
Na skrzydłach. O ludziach, ptakach i radości życia
Wydawnictwo Znak Horyzont
premiera: 23.11.2022
Wycisz się. Oddychaj. Patrz na ptaki.
Nad nami znajduje się świat, którego obserwacja koi i łagodzi niepokój. Pogodę ducha możesz znaleźć wszędzie – w szuwarach nad cichym jeziorem, w ogrodzie za domem, na wycieczce. Wystarczy, że uniesiesz głowę.
„Na skrzydłach” to wyjątkowy zbiór piętnastu rozmów, w trakcie których polscy birdwatcherzy opowiadają o swojej niecodziennej pasji. Niektórzy zrywają się nad ranem, by przed wschodem słońca dotrzeć na miejsce. Inni planują dalekie wyprawy. Wszyscy kolekcjonują zdjęcia, wspomnienia, doświadczenia i opowiadają, jak zmieniło się ich życie, kiedy zbliżyli się do natury.
W rolę przewodnika po świecie rodzimych sikor, egzotycznych kardynałów i barwnych żołn wchodzi Maciej Zdziarski. Dziennikarz i początkujący ptasiarz snuje fascynujące rozważania na temat ludzi, ptaków i radości życia.
