Premiery #nonfiction LUTY 2025

28 dni, 28 książek – dokładnie tyle premier #nonfiction mamy Wam do zaproponowania w lutym. Wśród nich – nietypowo – szczególnie polecamy wznowienie klasycznego reportażu Wiesława Łuki o jednej z najbardziej makabrycznych zbrodni PRL-u. Warto też zwrócić uwagę na bezkompromisowe rozliczenie zachodniej kultury z islamofobii, historię ludobójstwa w niemieckich koloniach w Afryce oraz reporterską wędrówkę po Białorusi pod władzą Łukaszenki. Do tego Jan Śpiewak punktuje, co jest pato w naszym państwie, a Katarzyna Wężyk opowiada o kobietach wystarczająco zuchwałych, by zmieniać świat. Sprawdźcie koniecznie!

zebrała Agnieszka Pietrzak

Jeff Biggers

Sardynia. Podróż w czasie

tłum. Barbara Gadomska

Wydawnictwo Czarne

premiera: 12.02.2025

Ta ziemia nie przypomina żadnej innej – pisano niegdyś o Sardynii. W 2017 roku przybył tu amerykański historyk i pisarz Jeff Biggers. Jego przygoda z wyspą zaczęła się od portowego miasta Alghero.

W miarę upływu czasu Biggers poznał nie tylko upodobanie mieszkańców do jazdy zderzak w zderzak i smak gorzkiego miodu z drzewa truskawkowego. Obserwował kioskarza zatopionego w lekturze opasłego tomu o dziejach regionu, wysłuchiwał zażartych sporów historycznych, przyglądał się, jak mieszkańcy bronią tutejszych plaż przed deweloperami – i czuł rosnącą fascynację. A przede wszystkim zaczął odkrywać monumentalną przeszłość wyspy, związaną z cywilizacją nuragijską, która odegrała ważną rolę w basenie Morza Śródziemnego.

Sardynia nie jest jednak kompendium historycznym ani przewodnikiem. Jest raczej tym, co starsi Sardyńczycy nazywają s’arrogliu – gawędziarskim spotkaniem, na które ludzie z okolicznych domów przynoszą krzesła i wino, by całymi godzinami rozprawiać o swoich życiowych przygodach. Bo, jak mówią, Sardynia istnieje w opowieściach innych.

Anna Bikont

Nie koniec, nie początek. Powojenne wybory polskich Żydów

Wydawnictwo Czarne, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

premiera: 26.02.2025

Żydowscy rolnicy na Dolnym Śląsku nadający krowom imiona w jidysz. Żydzi odbudowujący na zgliszczach życie religijne, wydający gazety, prowadzący szkoły, angażujący się w politykę. Usiłujący nielegalnie wydostać się z Polski, miesiącami w drodze, w oczekiwaniu na pociąg, statek. Uparcie, lecz bezskutecznie próbujący dochodzić sprawiedliwości przed sądem. Pieczołowicie zbierający świadectwa Zagłady. Kołyszący dzieci w wózkach w obozach dla uchodźców. Planujący zatruć wodę w niemieckich miastach.

Obraz żydowskiego życia tuż po wojnie to wciąż słabo znany „krajobraz po bitwie”. Osamotnieni, często przytłoczeni wyrzutami sumienia, że to właśnie im udało się przetrwać, otoczeni wrogością, nieraz w śmiertelnym niebezpieczeństwie, musieli podjąć nieskończenie trudną decyzję – co dalej? Czy zostać w kraju, gdzie spoczęły prochy ich bliskich, czy opuścić na zawsze ten wielki cmentarz i zacząć od nowa? Czy pielęgnować żydowską tradycję, czy też porzucić tożsamość, która stała się przyczyną tylu cierpień, i skrzętnie ukryć swoje pochodzenie? Jak wejść w to nowe życie, które naznaczyła pustka?

Książka Anny Bikont to pierwszy reportaż całościowo opisujący losy polskich ocalałych Żydów i Żydówek w tużpowojennych latach. To przemilczana historia, która domagała się opowiedzenia.

Aleksandra Boćkowska

Gdynia. Pierwsza w Polsce

Wydawnictwo Czarne

premiera: 5.02.2025

Gdynia: najbardziej polskie z polskich miast, powstałe w kontrze do niemieckości Gdańska i Sopotu. Do dziś pielęgnuje odrębność. „Gdynianie mają poczucie, że muszą strzec tego skarbu: polskości, własności, kapitalizmu” – tłumaczy jeden z rozmówców Aleksandry Boćkowskiej.

Autorka z reporterską wnikliwością prowadzi nas przez powojenne dekady życia miasta, które istnieje od ledwie stu lat. Rozmawia z mieszkańcami, społecznikami i politykami, opowiada losy miejsc niemożliwie pięknych, jak basen na Polance Redłowskiej, i niemożliwie zapomnianych, jak osiedle Pekin. Sprawdza, jak działa pamięć o tragicznym Grudniu 1970. Na wypucowanych fasadach modernistycznych kamienic szuka rys. W latach dziewięćdziesiątych znajduje źródła ważnych dla Gdyni słów: „prestiż”, „przedsiębiorczość”, „nowoczesność”, by się przekonać, że najważniejsze to przecież „miłość”.

Reportaż Aleksandry Boćkowskiej to pasjonująca opowieść o złożonej historii Gdyni, miasta, które od dziesięcioleci zajmuje szczególne miejsce na mapie Polski – tej właściwej i wyobrażonej. 

Jill Burke

Jak być renesansową kobietą. Nieopowiedziana historia piękna i kobiecej kreatywności

tłum. Maria Borzobohata-Sawicka

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 26.02.2025

Co opowiedziałyby nam o swoich czasach kobiety z obrazów Botticellego, Michała Anioła i Tycjana?

Czym Lukrecja Borgia wymawiała się od nudnych przyjęć i do czego Katarzyna Sforza używała kremów z rtęcią?

Jill Burke, zafascynowana poradnikiem modowym wydanym w Wenecji w 1562 roku, wyruszyła śladami renesansowego „przemysłu beauty” – od tętniących życiem targowisk do pałaców elit, gdzie uroda była potężną bronią i mogła decydować o losach królestw. Autorka odkrywa też historie kurtyzan, artystek i pisarek, dla których dbanie o ciało było przestrzenią eksperymentów, wolnej ekspresji i buntu.

XVI-wieczne przepisy na upiększające mikstury, destylaty i ziołowe ekstrakty świadczą o imponującej wiedzy ówczesnych chemiczek i botaniczek – wykorzystywanej również do tworzenia receptur kosmetyków, które niosły śmierć…

Kanony piękna, sztuka i władza – z tej intrygującej mieszanki powstała pełna kontrastów opowieść o renesansowych kobietach, ich urodzie, sile i kreatywności.

Susan Casey

Głębia oceanu. Podróże do podwodnego świata

tłum. Joanna Jagiełło

Wydawnictwo Harde

premiera: 26.02.2025

Głębia oceanu Susan Casey to podwodny odpowiednik Odysei kosmicznej 2001 – tak samo zachwycający i efektowny wizualnie, tworzący obrazy tak przekonujące i autentyczne, że podczas lektury dosłownie zanurzamy się w otchłań. To epos o ciągle nie do końca poznanym i wciąż odkrywanym świecie – tak niepodobnym do wszystkiego, co znamy znad wody, tak nieprawdopodobnie złożonym, zachwycającym, niezwykłym i pięknym, że nie pozostaje nic innego, jak tylko stać się jego częścią.

Oceany zajmują trzy czwarte powierzchni naszej planety, a mimo to wciąż stanowią dla nas tajemnicę. Susan Casey zabiera nas w głąb ich sekretów, abyśmy przeżyli zachwyt nad nieskończonym pięknem oceanicznej otchłani, a dostrzegając ją i poznając, zdali sobie sprawę z tego, jak nierozerwalnie jesteśmy z nią związani, a co za tym idzie, jak bardzo za nią odpowiedzialni.

Ta książka to podróż, z której powrócimy spokojniejsi i pełni zachwytu, a przede wszystkim bardziej wrażliwi na świat.

Urszula Chowaniec, Natalia Skoczylas

Grubancypacja. O grubości bez przepraszania

Wydawnictwo W.A.B.

premiera: 26.02.2025

Jak się żyje po drugiej stronie kultury diety?

Urszula Chowaniec i Natalia Skoczylas – niezmordowane pogromczynie mitów i aktywistki walczące o równe traktowanie – snują wielowątkową opowieść o tym, że bycie grubą osobą to żaden wstyd.

Ta książka to grubancypacyjny elementarz, dzięki któremu:

• spojrzysz inaczej na to, jak myślimy i mówimy o grubości,
• dostaniesz narzędzia do zmiany postrzegania ciała,
• dowiesz się, jak wygląda rzeczywistość osób doświadczających systemowej dyskryminacji z powodu rozmiaru ciała.

Natalia i Ula – działając jako Vingardium Grubiosa – zostały umieszczone przez „Wysokie Obcasy” na liście Śmiałe 2021 i wyróżnione w 2022 roku przez „Newsweek” tytułem wyjątkowych Polek, które próbują zmienić świat.

Duet Vingardium Grubiosa nominowany był również w plebiscycie Ofeminin Influence Awards (2022) oraz otrzymał tytuł Kobiety Roku Glamour (2022) w kategorii e-aktywizm. Natalia i Ula są także autorkami głośnego raportu „Nie myślała Pani o schudnięciu?” Doświadczenia grubych osób w kontakcie z ochroną zdrowia (2023).

Od 2021 roku prowadzą podcast i profil na Instagramie – wszystko pod tą samą nazwą.

David Christian

Historie przyszłości

tłum. Tomasz Bieroń

Wydawnictwo Zysk i S-ka

premiera: 11.02.2025

Stymulujące spojrzenie w przyszłość ludzkości – jaka będzie: straszna, niebezpieczna, a może wspaniała…

David Christian, autor głośnej Opowieści o początku, jest znany jako pionier nowej dyscypliny naukowej zwanej Big History, która zajmuje się kompleksowym badaniem przeszłości. Tym razem jednak kieruje swoje analityczne oko do przodu, tworząc wprowadzenie do dziwnego świata przyszłości i przewodnik po naszej wiedzy o niej we wszelkich możliwych aspektach, od skali indywidualnej do cywilizacyjnej.

Autor zasięga opinii teologów, filozofów, przedstawicieli nauk ścisłych, statystyków i uczonych z wielu krajów i czasów, badając, w jaki sposób przygotowujemy się na niepewną przyszłość, w tym przyszłość ewolucji człowieka, sztucznej inteligencji, podróży międzygwiezdnych i nie tylko. Łącząc analizę przeszłości z badaniem przyszłości, możemy zacząć wyobrażać sobie, jak będzie wyglądał świat jedno stulecie do przodu, i spróbować znaleźć rozwiązania największych wyzwań, przed którymi stoimy. Ta książka to swego rodzaju przewodnik użytkownika po przyszłości. Wszyscy potrzebujemy takiego przewodnika, ponieważ przyszłość to miejsce, w którym spędzimy resztę życia.

Wade Davis

W stronę ciszy. Wielka wojna, Mallory oraz podbój Everestu

tłum. Michał Lipa

Wydawnictwo Agora

premiera: 12.02.2025

Porywająca opowieść o początkach podboju Everestu, niezwykłym pokoleniu poszukiwaczy przygód oraz największej tajemnicy w dziejach alpinizmu.

Po koszmarze pierwszej wojny światowej Brytyjczycy po prostu musieli zdobyć Mount Everest, najwyższy punkt Ziemi. Imperium potrzebowało pozytywnej historii, dowodu swojego szczególnego miejsca w świecie i odkupienia po stracie blisko miliona młodych ludzi. Napędzani patriotyzmem i imperialną dumą wojenni ocaleńcy, zagubieni w nowym świecie, w latach 1921–1924 trzykrotnie próbowali zdobyć dach świata. W każdej z tych wypraw wziął udział George Mallory, najwybitniejszy wspinacz epoki. Pewnego czerwcowego ranka, gdy cel był na wyciągnięcie ręki, Mallory i Sandy Irvine, student Oksfordu, ruszyli na szczyt, by nigdy z niego nie wrócić. Ich upadku nikt nie widział. Czy zanim zginęli, zdążyli zdobyć Everest? Dlaczego fatalnego dnia nie przerwali wspinaczki?

We wspaniałej historyczno-przygodowej opowieści opartej na latach drobiazgowych badań w archiwach, miesiącach spędzonych w terenie w Nepalu i Tybecie, Wade Davis odtwarza epickie próby zdobycia Everestu. Dzięki dostępowi do listów i pamiętników członków wypraw opowiada o heroicznych wysiłkach Mallory’ego i jego kolegów w obcym, zdradzieckim terenie i przy nieprzewidywalnej pogodzie. Umieszczając zmagania wspinaczy w szerokim kontekście historycznym, Davis zabiera nas daleko poza Himalaje, do okopów I wojny światowej, która zdruzgotała pokolenie Mallory’ego i znany im świat.

W stronę ciszy to pięknie opowiedziana, bogata w szczegóły kronika pionierskich ekspedycji i ponadczasowy portret niepowtarzalnego pokolenia żołnierzy i alpinistów.

Frantz Fanon

Wyklęty lud ziemi

tłum. Hanna Tygielska

Wydawnictwo Karakter

premiera: 25.02.2025

Kiedy w 1961 roku Frantz Fanon pisał Wyklęty lud ziemi, miał już za sobą doświadczenie walki z trwającą wciąż francuską okupacją w Algierii. Przyjął algierskie obywatelstwo i był ambasadorem tego kraju w kilku państwach Afryki Subsaharyjskiej, które właśnie uzyskały niepodległość. Wieloletnia obserwacja systemowej opresji, jakiej poddawani byli Algierczycy, oraz praca z konkretnymi ludźmi cierpiącymi na skutek tej opresji na choroby psychiczne doprowadziły go do sformułowania wnikliwej i przejmującej analizy systemu. W książce opisuje mechanizm kolonialnej, rasistowskiej przemocy i wpływu, jaki wywiera ona na skolonizowanych – w wymiarach politycznym, ekonomicznym, kulturowym, egzystencjalnym i psychicznym. Opisuje także warunki konieczne do pełnego wyzwolenia spod kolonialnej okupacji oraz zastanawia się nad zagrożeniami, z którymi zmagają się kraje uzyskujące niepodległość – także w kontekście ówczesnego podziału świata na dwa bloki, socjalistyczny i kapitalistyczny, oraz ekonomicznej dominacji Zachodu.

Myśl Fanona wywarła wpływ na cały ruch antykolonialny oraz na kolejne pokolenia badaczek i działaczy dekolonialnych. Jest stałym punktem odniesienia w badaniach postkolonialnych, ale przede wszystkim stanowi inspirację dla osób i grup walczących z systemową przemocą, rasizmem, nierównościami i neokolonializmem.

Rose Hackman

Praca emocjonalna. Jak niewidzialna praca kształtuje nasze życie i jak poznać się na własnej sile

tłum. Aleksandra Paszkowska

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 12.02.2025

„Co taka poważna, uśmiechnij się!” – mówi mijany na ulicy przechodzień do kobiety, która biegnie spóźniona do pracy. Pielęgniarka pracująca na pierwszej linii frontu walki z Covidem boi się o własne zdrowie, ale wobec pacjentów musi zachować pogodną twarz. Młodej pracownicy odmawia się awansu, bo uznano ją za konfliktową tylko dlatego, że miała odmienne zdanie od szefa i zasugerowała inne rozwiązanie. Kobiety przyucza się do zarządzania nerwami i humorami partnerów, a od matek oczekuje się, by cicho zajmowały się niezbędnymi obowiązkami, z których korzysta cała rodzina, ale których nikt nie chce wykonywać. Każdego dnia kobiety są zmuszone regulować i dostosowywać własne emocje tak, by pozytywnie wpływać na uczucia i potrzeby innych. Wysiłek ten jest żmudną pracą, która – mimo że opiera się na niej nasze społeczeństwo – często pozostaje niezauważona i nie przysługuje za nią żadne wynagrodzenie.

Rose Hackman przez lata zgłębiała temat pracy emocjonalnej i przeprowadziła wywiady z ponad setką kobiet, śledząc historię tego zjawiska i ujawniając jego najbardziej powszechne formy. Ale książka ta jest czymś więcej niż tylko dziennikarską analizą problemu – dostarcza ona narzędzi do tego, by stawić mu czoła i sprawić, by ciężar pracy emocjonalnej nie spoczywał tylko na kobietach. Rozpoznanie prawdziwej wartości tego rodzaju pracy przybliży nas do świata, w którym empatia i opiekuńczość to cechy przynależne każdej płci.

Krzysztof Iszkowski

Idol. Życie doczesne i pośmiertne Karola Marksa

Wydawnictwo Agora

premiera: 26.02.2025

W czasach Karola Marksa nic nie wskazywało na to, że to właśnie on stanie się symbolem idei, które poruszą miliony i zainspirują zarówno utopijne wizje socjalizmu i komunizmu, jak i mroczne reżimy nazizmu i faszyzmu.

Niemiecki filozof, który poświęcił życie krytyce kapitalizmu, był człowiekiem pełnym sprzeczności – idealistą, który wiódł hulaszcze życie, rewolucjonistą o burżuazyjnych korzeniach i przełomowym myślicielem, który zdobył doktorat po linii najmniejszego oporu.

Jak to możliwe, że człowiek piszący w londyńskiej bibliotece i żyjący na garnuszku rodziny i przyjaciół stał się ikoną walki klas? Dlaczego spowodował upadek własnej organizacji w chwili jej największego triumfu? Czemu chciał przekonać religijnych robotników do ateizmu? Czy jego chęć rozpętania rewolucji wynikała z odrzucenia przez chrześcijański niemiecki mainstream? I kto uczynił go Idolem?

Autor błyskotliwie i z lekkością łączy anegdoty z życia Marksa z analizą jego idei, pokazując, jak osobiste doświadczenia filozofa wpłynęły na jego teorię. Dostajemy też fascynujący portret epoki początków uprzemysłowienia Europy i globalizacji oraz ideowych sporów tamtych czasów, poznajemy źródła pojęć takich jak stosunki pracy, alienacja pracy czy świadomość społeczna. A nade wszystko, niczym u Harariego, jesteśmy świadkami narodzin idei mających moc zmieniania świata.

Kamil Iwanicki

Śląsk, którego nie ma

Wydawnictwo Editio

premiera: 26.02.2025

Śląsk: zapomniane obiekty industrialne, familoki, cmentarze, pałace…
Jaką historię mogą nam opowiedzieć?

Gospodarczo XX wiek był dla Śląska czasem spektakularnego rozwoju i niezwykłej transformacji. Na początku stulecia schludne ulice miast i miasteczek tętniły życiem. Wspaniałe, majestatyczne kamienice i gmachy użyteczności publicznej wyrastały jak grzyby po deszczu. Rozwijał się przemysł, mnożyły się fortuny. W głowach miejscowych architektów powstawały śmiałe koncepcje modernizacji Katowic, Gliwic, Bytomia, Zabrza. Pomysły te pozostały jednak w sferze planów, politycznie bowiem XX wiek był czasem zawieruchy. Przyniósł dwie wojny światowe, przesunięcia granic, wielkie migracje. Zmieniło się wszystko, włącznie z własnością i przeznaczeniem miejscowych budynków. Niektóre z nich pozostały żywe, w ten czy inny sposób służyły kolejnym pokoleniom mieszkańców regionu. Inne popadły w zapomnienie i dziś straszą pustymi oczodołami okien i osypującym się ze ścian tynkiem.

Książka Kamila Janickiego stanowi próbę ponownego ożywienia tych fantomowych, zapomnianych miejsc. Kolejna po bestsellerowych Familokach pozycja w dorobku autora jest równocześnie opowieścią o ludziach, którzy niegdyś żyli na Górnym Śląsku; albo opuścili swój Heimat dobrowolnie, albo zostali do tego przymuszeni. To zbiór historii z różnych czasów, zapis dociekań autora, od lat badającego fenomen i specyfikę Górnego Śląska przez pryzmat geografii, przemysłu, architektury i społeczności, której poszczególni członkowie wywarli przemożny wpływ na charakter regionu. Znakomity pretekst do samodzielnego eksplorowania śląskich tajemnic, które wciąż czekają na odkrywców.

Lucyna Kicińska, Michał Dobrołowicz

Słucham. Rozmowy o telefonie zaufania

Wydawnictwo Prószyński i S-ka

premiera: 25.02.2025

Media regularnie donoszą o rosnącej liczbie osób potrzebujących wsparcia psychicznego oraz o nieproporcjonalnie małej liczbie specjalistów, którzy mogliby go udzielić. Ten problem potwierdzają dane towarzystw naukowych, lekarze oraz sami pacjenci. Jednak istnieje też forma pomocy, o której mówi się zdecydowanie za mało. Jest nią telefon zaufania – szansa otrzymania profesjonalnej konsultacji, po którą należy „tylko” zadzwonić.

W jaki sposób mówić o problemie, aby mieć pewność, że będziemy dobrze zrozumiani?
Co sprawia, że rozmowa z konsultantem telefonu zaufania jest skuteczna, pomimo odległości dzielącej go od rozmówcy?
Jak towarzyszyć komuś w szukaniu wyjścia z trudnej sytuacji?

Odpowiedzi na te oraz wiele innych ważnych pytań znajdziemy w rozmowie Lucyny Kicińskiej, koordynatorki telefonów zaufania, oraz Michała Dobrołowicza, dziennikarza zajmującego się tematyką polskiego systemu ochrony zdrowia oraz profilaktyki.

Słucham. Rozmowy o telefonie zaufania to pozycja dla każdego, kto naprawdę chce rozmawiać – mówić, aby zostać zrozumianym, i słuchać tak, aby być wsparciem.

Meg Kissinger

Nieobecni. Milczenie wokół chorób psychicznych w Polsce

tłum. Jan Dzierzgowski

Wydawnictwo Czarne

premiera: 19.02.2025

Depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, alkoholizm, samobójstwo. To słowa zakazane u Kissingerów. Nie pasują do obrazu szczęśliwej katolickiej rodziny z przedmieść. Ale jak wytłumaczyć kolejne tragedie, które ich dotykają? I jak długo można milczeć?

Meg Kissinger opowiada historię chorób psychicznych wśród swoich najbliższych: matki, ojca i rodzeństwa. Ze strzępów wspomnień z dzieciństwa, podsłuchanych rozmów i podpatrzonych scen stopniowo wyłania się wstrząsający portret rodziny, w której wszyscy mierzą się ze swoimi demonami w samotności. Kissingerowie na różne sposoby zmagają się z tym samym: wstydem i brakiem języka do opisu własnego cierpienia.

Po latach Meg Kissinger, już jako ceniona amerykańska reporterka, wreszcie przerwała tę zmowę milczenia. Jej Nieobecni to rozpisana na dekady opowieść o zmianie, jaka dokonała się w diagnostyce i leczeniu osób chorujących psychicznie. Czy tragedie, które spotkały Kissingerów, byłyby dziś do uniknięcia? Ta historia pokazuje, do czego mogą prowadzić społeczne tabu i brak systemowej pomocy.

Magda Łucyan, Katarzyna Górniak

Taka twoja uroda. Jak endometrioza niszczy życie Polek

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 26.02.2025

„Hipochondryczka, lekomanka, histeryczka i symulantka” – słyszą kobiety chorujące na endometriozę od swojego otoczenia.

„Taka jest twoja uroda” – mówią im lekarze.

Panuje przekonanie, że cierpienie jest wpisane w kobiecość. Bóle miesiączkowe, porodowe – ot, taka kobieca natura. Nic się z tym nie da zrobić. Tak jest stworzony świat. A ta, która się na to nie zgadza, słyszy, że histeryzuje, dramatyzuje i przesadza.

Paraliżujący ból, który uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Obfite miesiączki, których nie da się zastopować.
Choroba, którą trudno zdiagnozować.
Leczenie, które się szpitalom nie opłaca.
Błędy lekarskie, za które nikt nie chce wziąć odpowiedzialności.
System leczenia, który nie istnieje.

Prawie milion Polek cierpi na endometriozę. Potworny ból nie pozwala im normalnie żyć. Latami odbijają się od drzwi gabinetów lekarskich, próbując uzyskać właściwą diagnozę. Nie wierzy się w ich ból, bagatelizuje się go, a potem niewłaściwie i nieudolnie leczy. Tylko dlatego, że są kobietami.

Magda Łucyan i Katarzyna Górniak, dziennikarki TVN-u, w rozmowach z endopacjentkami i lekarzami odkrywają prawdziwy obraz choroby, która jest w Polsce tak bezwstydnie ignorowana. Dobitnie pokazują, że cierpienie nie jest czyjąkolwiek urodą.

Wiesław Łuka

Nie oświadczam się

Wydawnictwo Dowody

premiera: 14.02.2025

W Wigilię Bożego Narodzenia 1976 roku pod kołami dwóch autobusów zginęli kobieta w ciąży, jej mąż i trzynastoletni brat. Morderstwa dokonali członkowie jednej rodziny przy milczącym udziale kilkudziesięciu mieszkańców wsi. Motywem zbrodni była domniemana kradzież wędliny na weselu.

Wiesław Łuka zrelacjonował przebieg procesu, w którym sądzono niemal całą społeczność. A gdy po trzydziestu pięciu latach wrócił na miejsce zbrodni, usłyszał, że jest szatanem.

Nie mamy tu do czynienia z książką z gatunku true crime. Nie oświadczam się to ponadczasowa opowieść o złu. I o tym, że mała społeczność żyje według alternatywnego kodeksu moralnego. Nikt nie przeciwstawił się człowiekowi, który zainicjował morderstwo, bo nikt nie chciał podpaść właścicielowi jedynego ciągnika we wsi… Zapanowała zmowa milczenia, chociaż wszyscy wiedzieli, co wydarzyło się na drodze.

Prawdę powiedziało dopiero dziecko.

Suhaiymah Manzoor-Khan

Sterroryzowani. W pułapce islamofobii

tłum. Aleksandra Szymczyk

Wydawnictwo Tajfuny

premiera: 13.02.2025

Dlaczego, gdy słyszysz „terrorysta”, myślisz „muzułmanin”? To nie przypadek, lecz zamierzony efekt imperialistycznych strategii. Posługując się retoryką „wojny z terroryzmem” zachodnie rządy zwiększają wydatki na branżę zbrojeniową i okupują kolejne kraje Globalnego Południa – wszystko dla tanich surowców i siły roboczej. Łatwiej o publiczne poparcie kolejnej militarnej interwencji czy deportacji, gdy z konsekwencjami tych działań nie będziemy się musieli mierzyć my, tylko demonizowani przez rząd i media oni.

Suhaiymah Manzoor-Khan nie jest zainteresowana przełamywaniem stereotypów ani udowadnianiem, że jest tą „dobrą” muzułmanką. Nie łagodzi przekazu ani nie dopasowuje go do komfortu zachodnich odbiorców i odbiorczyń. W swojej analizie skupia się głównie na Wielkiej Brytanii, ale mechanizmy, o których pisze – gloryfikowanie sekularyzmu, wybielanie kolonialnej historii, systemowy rasizm – dotyczą całego Zachodu.

Sterroryzowani. W pułapce islamofobii to bezkompromisowe rozliczenie się z systemem, który pod pretekstem dbania o nasze bezpieczeństwo zacieśnia nad nami kontrolę. Ale jak pokazuje Manzoor-Khan, ten zbudowany na fundamentach strachu przed „Innym” nadzór – ze strony rządzących, policji, straży granicznej – wpływa na życie nie tylko muzułmanów i muzułmanek, ale każdego i każdej z nas.

Vanessa Montalbano

Tokyo Crush. Jak szukałam miłości w Japonii

tłum. Adriana Celińska

Wydawnictwo Znak Literanova

premiera: 26.02.2025

Na sztuce miłości podobno najlepiej znają się Francuzi, ale randkowanie do perfekcji opanowali… Japończycy. W czasie pobytu w Tokio młoda paryżanka Vanessa Montalbano postanawia poznać ich tajniki. Zakłada konto na Tinderze, a relacje, które za jego pośrednictwem nawiązuje, okazują się prawdziwą skarbnicą wiedzy o Japończykach i ich kulturze.

W tym miłosnym labiryncie odwiedza love hotele i bary z tajemniczą klientelą. Odkrywa istnienie wszechobecnych lokali seks branży, wirtualnych chłopaków i świątyń, w których pielgrzymujący proszą o zgrabne nogi czy większe piersi. Dowiaduje się też, że przyszłego partnera można rozpoznać po tym, jak pakuje swój lunch do pracy.

Czemu Japończycy nie chcą umawiać się z „mięsożernymi kobietami”?
Jaki wpływ na związek może mieć grupa krwi?
Dlaczego na pierwszej randce nie można spacerować pod jednym parasolem?

Tokyo Crush to nie tylko zabawny, lekki, a miejscami zaskakujący reportaż o japońskim świecie randkowania. To także książka, która zmieni wasze spojrzenie na sztukę uwodzenia i zainspiruje was do miłosnych poszukiwań!

Parmy Olson

Supremacja. Sztuczna inteligencja, ChatGPT i wyścig, który zmieni świat

tłum. Violetta Dobosz

Wydawnictwo Post Factum

premiera: 12.02.2025

Zdumiewająca historia wyścigu o udoskonalenie największego wynalazku w historii ludzkości – sztucznej inteligencji.

Autorka Supremacji, specjalizująca się w technologiach dziennikarka, opowiada zdumiewającą historię walki między dwiema firmami AI, OpenAI i DeepMind, opisując ich zmagania o to, by dana technologia została wykorzystana w dobrych celach, i przestrzega przed manowcami, na które może ją sprowadzić podległość dwóm monopolom skupiającym niespotykaną dotąd w dziejach władzę. Opowieść koncentruje się na nieprzerwanej rywalizacji dwóch mężczyzn, Sama Altman, szefa OpenAI, i Demisa Hassabis, szefa DeepMind, którzy tkwią w środku tego zamieszania i którzy ze swojej misji zbudowania superinteligentnych maszyn o iście boskiej mocy uczynili niemal religię.

Supremacja wyraźnie przestrzega czytelników przed rzeczywistym zagrożeniem związanym ze sztuczną inteligencją ignorowanym przez jej twórców, a jest nim napędzane chęcią zysku rozpowszechnianie niedoskonałej i stronniczej technologii w różnych branżach przemysłu, w edukacji, mediach i innych dziedzinach.

Dostęp do dobrych źródeł i trzynaście lat doświadczenia w opisywaniu technologii pozwoliły Parmy Olson ukazać, w jaki sposób wykorzystuje się największy wynalazek w historii ludzkości i jaki może to mieć wpływ na nas wszystkich.

David Olusoga, Casper W. Erichsen

Ludobójstwo w Afryce. Niemieckie zbrodnie kolonialne

tłum. Piotr Tarczyński

Wydawnictwo Filia

premiera: 26.02.2025

Pod wodami zatoki Lüderitz (Namibia) nurkowie odkryli, że shark island otaczają ludzkie kości i zardzewiałe stalowe kajdany. Ludzie, których zmuszono do ich noszenia, a których szczątki leżą pod wodą, zostali niemal całkowicie wymazani z namibijskiej i światowej historii. Nazwy ludów, do których należeli – Hererowie, Witbooiowie Nama, Nama z Bethanie – dla większości ludzi spoza Namibii nic nie znaczą.

12 maja 1883 roku niemiecka flaga została podniesiona na wybrzeżu Afryki Południowo-Zachodniej, współczesnej Namibii, co zapoczątkowało budowę niemieckiego imperium kolonialnego w Afryce. Wraz z przybyciem sił kolonialnych rozpoczęły się brutalne represje, które przerodziły się w otwartą wojnę eksterminacyjną. Tysiące rdzennych mieszkańców zostało zabitych lub wypędzonych na pustynię, gdzie czekała ich śmierć. Do 1905 roku ocalałych umieszczono w obozach koncentracyjnych, gdzie byli systematycznie głodzeni i zmuszani do pracy na śmierć.

Lata później ludzie i idee, które stały za czystkami etnicznymi w Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej, wpłynęły na formowanie się partii nazistowskiej.

Ludobójstwo Hererów i Nama było celowo ukrywane przez niemal stulecie. Odkrycie grobów ofiar, ponowne ujawnienie tej historii podważają przekonanie, że nazizm był jedynie aberracją w historii Europy.

Danny Orbach

Naziści po wojnie. Kariery ludzi Hitlera

tłum. Monika Swadowska

Wydawnictwo Znak Literanova

premiera: 12.02.2025

Po wojnie to naziści budowali potęgi światowych agencji wywiadu: CIA, KGB, a nawet Mosadu.

Ich okrutne metody przesłuchań są stosowane do dziś.

Przez lata pozostawali bezkarni, a niektórych nie osądzono nigdy.

Reinhard Gehlen zamienił sztab generalny Wehrmachtu na CIA – jego imieniem nazwano nawet komórkę, która zbierała informacje o tajnych operacjach ZSRR.

Alois Brunner jako funkcjonariusz gestapo wysłał na śmierć tysiące Żydów – po wojnie szmuglował broń, pracował dla syryjskiego wywiadu i siał postrach na całym Bliskim Wschodzie.

Otto Skorzeny, oficer Waffen-SS, po wojnie pracował dla Mosadu. I choć otwarcie popierał nazizm, budował podwaliny państwa żydowskiego.

Jak umiejętności zdobyte w III Rzeszy wykorzystywali po wojnie wysoko postawieni naziści?
I dlaczego tak wielu z nich nie zostało ukaranych?

Historyk Danny Orbach wnikliwie analizuje nieznane dotąd dokumenty tajnych służb, w tym Mosadu, i ukazuje ogrom nazistowskich wpływów, których ślady są widoczne do dziś.

Raj Patel, Jason W. Moore

Historia świata w siedmiu tanich rzeczach. Przewodnik po kapitalizmie, naturze i przyszłości naszej planety

tłum. Joanna Bednarek, Anna Opara

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 19.02.2025

Nowoczesny świat został stworzony przy wykorzystaniu siedmiu tanich rzeczy – natury, pieniądza, pracy, opieki, żywności, energii i życia – a ich potanianie jest jedną ze strategii wykorzystywanych do zarządzania naszą planetą, jej transformacją i dewastacją.

W Historii świata w siedmiu tanich rzeczach Raj Patel i Jason W. Moore przyglądają się siedmiu ostatnim wiekom naszej historii ze szczególnym uwzględnieniem historii kolonializmu, walk społeczności rdzennych, buntów niewolników oraz innych zbrojnych powstań uciskanej ludności. Autorzy prowadzą swoją analizę w kontekście najnowszej wiedzy naukowej dotyczącej zmian klimatu, by pokazać, że kryzysy zawsze rodziły nowe strategie mające doprowadzić do tego, by świat był tani i bezpieczny dla kapitalizmu.

W burzliwym XXI wieku pilnie potrzebujemy zmiany myślenia o złożonych związkach łączących ludzi z naturą, co pomoże nam zrozumieć – i odzyskać – zamieszkiwany przez nas świat.

Michael Pollan

Odmienne stany roślinności

tłum. Dawid Krawczyk

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 26.02.2025

Michael Pollan w swojej książce Odmienne stany roślinności. Jak psychoaktywne rośliny wpływają na nasz umysł przedstawia odwieczne i głębokie związki ludzi z roślinami psychoaktywnymi. Autor bada trzy niezwykłe substancje: morfinę, kofeinę oraz meskalinę. Każda z nich otwiera okno na inne aspekty zmiany świadomości – od uspokojenia, przez pobudzenie, po doświadczenia mistyczne.

Pollan porusza złożone pytania dotyczące granicy między lekiem a narkotykiem, analizując kulturowe, biologiczne i prawne aspekty używania roślin psychoaktywnych. Autor zabiera czytelnika w podróż pełną osobistych eksperymentów, historycznych ciekawostek i naukowych odkryć, przyglądając się nie tylko temu, jak te rośliny wpływają na nasz umysł, ale również, co na ich produkcji zyskuje natura.

To wciągająca książka, która rzuca nowe światło na debatę o substancjach psychoaktywnych, ich społecznych i duchowych zastosowaniach, a także na przyszłość naukowych badań nad ich potencjałem terapeutycznym.

Åsne Seierstad

Historie afgańskie

tłum. Iwona Zimnicka

Wydawnictwo W.A.B.

premiera: 26.02.2025

Historie afgańskie to intymny portret trojga ludzi, których drogi się rozchodzą, i kraju ogarniętego wojną.

W swoim międzynarodowym bestsellerze Księgarz z Kabulu wielokrotnie nagradzana dziennikarka Åsne Seierstad ukazała życie w Afganistanie przed upadkiem reżimu talibów i po nim w 2001 roku. Dwadzieścia lat później talibowie wrócili do władzy, a Seierstad powraca z Historiami afgańskimi, książką, która pomoże nam zrozumieć przeszłość, teraźniejszość i przyszłość Afganistanu.

Seierstad przedstawia troje bohaterów, których życie zostało ukształtowane przez upadek i powstanie talibów: Dżamilę, Baszira i Arianę, a także ich rodziny, przyjaciół, wrogów i współbojowników. Dżamila jest działaczką na rzecz praw kobiet, Baszir – talibskim dowódcą, a Ariana studentką prawa, której do skończenia studiów pozostał jeden semestr, gdy talibowie doszli do władzy. Dzięki ich historiom zaczynamy pojmować, co doprowadziło do przejęcia władzy przez talibów w 2021 roku, jak potoczył się pierwszy rok ich rządów i jak może wyglądać najbliższa przyszłość Afganistanu.

Marcin Strzyżewski

Białoruś. Kartoflana dyktatura

Wydawnictwo Szczeliny

premiera: 26.02.2025

Doniesienia z Białorusi rzadko trafiają na pierwsze strony polskich gazet. Nie licząc absurdalnych memów, ukazujących Aleksandra Łukaszenkę jako zapalonego zbieracza ziemniaków czy viralowego filmu, w którym prezydent w spektakularny sposób uczy Stevena Seagala, jak jeść marchewkę.

Wszystkie media w Polsce omawiały jednak dwa wydarzenia: sfałszowane wybory prezydenckie w 2020 roku oraz kryzys na naszej wspólnej granicy, spowodowany tym, że białoruska dyktatura zaczęła przerzucać migrantów za polską granicę. To właśnie one unaoczniły nam wciąż trwającą, nieludzką dyktaturę panującą w tym kraju.

Marcin Strzyżewski zabiera nas w reporterską włóczęgę po Białorusi, którą trawi terror i reżim Łukaszenki. Pokazuje, co dzieje się tuż za naszą granicą, w cieniu imperialnej i złowieszczej Rosji.

Obowiązkowa lektura dla mieszkańców wszystkich krajów sąsiadujących z Białorusią, a w szczególności dla nas.

Jan Śpiewak

Patopaństwo. O tym, jak elity pustoszą nasz kraj

Wydawnictwo W.A.B.

premiera: 26.02.2025

Co jest nie tak z Polską? Jakie są źródła patologii życia publicznego? Takie pytania zadaje sobie wielu z nas, obserwując polską rzeczywistość. Jan Śpiewak zabiera nas w podróż po Patopaństwie. To opowieści o kraju, w którym feudalizm i dziki kapitalizm podają sobie ręce nad głowami obywateli. O januszexie, który przebrał się za europejskie państwo. O szlacheckim folwarku, który nigdy nie umarł, a w III RP wręcz się odrodził.

Dlaczego polskie osiedla mieszkaniowe przypominają chów klatkowy, zamiast być dobrymi miejscami do życia? Dlaczego pijemy więcej alkoholu niż w czasach PRL-u? Dlaczego pracujemy dłużej i w gorszych warunkach niż większość Europy? Czemu media tradycyjne i społecznościowe promują patologie? Dlaczego Polacy spłacają najdroższe kredyty hipoteczne w Unii? Dlaczego miliony Polaków nie mają dostępu do transportu publicznego? Czemu polskie instytucje przypominają folwarki? Dlaczego w polityce od 35 lat są te same twarze? Dziesiątki trudnych pytań, setki niewesołych odpowiedzi.

Autor przypomina, że państwo może zrobić dla obywateli wiele dobrego, jeśli tylko realizuje interesy wspólnoty, a nie najsilniejszych. Razem możemy niemal wszystko, osobno niewiele. Tymczasem – witajcie w Patopaństwie.

Katarzyna Wężyk

Zuchwałe. Kobiety, które chciały więcej

Wydawnictwo Agora

premiera: 26.02.2025

Różniło je wiele – pochodzenie, wiek, stan cywilny, klasa społeczna – ale połączyło jedno: sprzeciw wobec świata, w którym historie mogą tworzyć tylko mężczyźni. Żyły w czasach, w których to płeć definiowała prawa, obowiązki i zakres wolności. Podczas gdy ojcowie, mężowie i bracia prowadzili badania naukowe, robili politykę i dysponowali majątkiem, rola kobiet było dbanie o domowe ognisko oraz poświęcanie swoich potrzeb i ambicji. Drzwi do sfery publicznej były dla nich zamknięte. Postanowiły więc je wyważyć.

Zuchwałe to biografie kobiet, które podważyły podział na to, co „kobiece”, i na to, co „męskie”. Choć bez nich opowieść o ostatnich dwóch stuleciach nie byłaby pełna, za rzadko przypomina się ich nazwiska. Katarzyna Wężyk, tak jak bohaterki jej książki, zbuntowała się przeciwko pomijaniu herstorii. W fascynujący sposób opisała losy m.in.: byłej kurtyzany, która stała się pionierka równości płci w rodzinie – Olympe de Gouges; dziewczyny z ludu, której odkrycia wywołały naukową rewolucję – Mary Anning; czy sufrażystki, która wywalczyła rodaczkom prawa wyborcze – Emmeline Pankhurst.

Ben Wilson

Miasto i dżungla. Jak natura wrosła w cywilizację

tłum. Monika Skowron

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 26.02.2025

Przedmieścia. Obrzeża. Międzystrefy. Miejsca na styku ukrytych za murami cywilizacji i dzikiej przyrody, coraz bardziej zawłaszczanej przez człowieka i coraz mniej go chroniącej.

Nowy Jork zasypał śmieciami mokradła wielkości Manhattanu. Nowe Delhi wycięło lasy na grzbiecie pasma Aravalli. Od tysięcy lat budowaliśmy miasta, żeby oddzielić się od natury, ale epoka przemysłowa gwałtownie przyspieszyła ten proces.

Teraz zmagamy się z powodziami, podmuchami kurzu z pustyni, upału z pustyni i smogiem. I zaczynamy na nowo wprowadzać do miast to, co wcześniej z nich wyrzucaliśmy. Do Brisbane wróciły koale. Nowy Jork to dom dla sokołów wędrownych. A Amsterdam jest na dobrej drodze, by do 2050 roku mieć gospodarkę zeroemisyjną.

Przyroda powoli odradza się nawet w największych aglomeracjach.

Ben Wilson, autor monumentalnego Metropolis, powraca z historią fascynujących i nieoczywistych zależności między ludzkością a otaczającą nas naturą. Czy to w starożytnych ogrodach Niniwy i Babilonu, czy we współczesnych mikrodżunglach Bengaluru – pokazuje miasta pełne zieleni i życia i daje nadzieję, że przyszłość ludzkości maluje się w soczystych barwach.