Premiery #nonfiction CZERWIEC 2025

Co prawda wśród czerwcowych premier #nonfiction znajdziemy najróżniejsze tematy, ale z uwagi na zbliżające się wakacje proponujemy Wam dziś podróże. Słodko-słony Neapol, ulubiona przez Polaków Chorwacja, Tokio, w którym trudno się nie zakochać, i Gotlandia – wyspa poza czasem. A może skusicie się na wycieczkę po Polsce śladami pozostałości PRL-u, których z każdym rokiem jest coraz mniej?

PS Z kim widzimy się w Gdyni? ⚓️

zebrała Agnieszka Pietrzak

Patrycja Chajęcka
Chorwacja. Ciemniejsza strona słońca
Wydawnictwo Poznańskie
premiera: 18.06.2025

Czym jest moreška?
Który region nazywany jest „ogrodem Chorwacji”?
Dlaczego w Zagrzebiu najłatwiej zakochać się w sierpniu?
Chorwacja to od wielu lat jeden z ulubionych wakacyjnych kierunków Polaków. Malownicze krajobrazy, bliskość gór i morza, a do tego obietnica ciągłego słońca stały się symbolem idealnych wakacji. Wydaje nam się, że to kraj, o którym wiemy już wszystko. Okazuje się jednak, że najciekawsze jest w nim to, co ukryte.
Patrycja Chajęcka opowiada o miastach, które w sezonie są zaludnione po brzegi, a w innych miesiącach świecą pustkami. O wyspach, z których każda ma do opowiedzenia unikatową historię. O tym, że to kraj niecierpliwych kierowców, spontanicznych spotkań i niespiesznych spacerów deptakami tętniącymi życiem. Autorka podąża nieoczywistymi ścieżkami, opisując perełki modernistycznej architektury, piękno chorwackich cmentarzy czy wielobarwny świat street artu. Dzięki tej książce dowiesz się, jaka naprawdę jest Chorwacja. Przygotuj się na niezapomnianą podróż!
 

Alexander Clapp
Wojna o śmieci. Globalne śledztwo w sprawie brudnego handlu twoimi odpadami
tłum. Piotr Królak
Wydawnictwo Szczeliny
premiera: 18.06.2025

Czy wiesz, gdzie naprawdę trafiają twoje śmieci?
Oğuz Taşkın miał trzydzieści lat, gdy po raz pierwszy zobaczył morze. Przyjechał do tureckiej stoczni, by zarobić na utrzymanie rodziny. Myślał, że będzie zajmować się recyklingiem – zamiast tego rozbierał na części luksusowe statki wycieczkowe. Kiedy pewnego dnia wszedł do maszynowni monumentalnego Carnival Inspiration, nastąpiła eksplozja. Oğuz został spalony żywcem.
Dwudziestotrzyletni Awal z Ghany nigdy nie miał wakacji. Na wysypisku Agbogbloshie na przedmieściach Akry, wśród dymów palonego plastiku, szuka elektroniki. Razem z innymi chłopakami układają śmieci w stosy, które nazywają bola, a następnie podpalają je, sprawiając, że niebo nad miastem zasnuwają ogromne kłęby dymu. Nie wiedzą, że wdychają truciznę, która w przyszłości może ich zabić.
Alexander Clapp przez kilka lat śledził brudny handel odpadami. Zaczął od zielonych fabryk szczycących się recyklingiem, a dotarł do nielegalnych wysypisk na pięciu kontynentach. Przedzierał się przez toksyczne składowiska, rozmawiał z przemytnikami, odkrył tajne szlaki mafii śmieciowej.
Przeczytaj Wojnę o śmieci i dowiedz się, kto naprawdę płaci za twoją wygodę. A kto na tym zarabia.
 

Szymon Drobniak
Gęsi odpoczywają na Gotlandii
Wydawnictwo Czarne
premiera: 25.06.2025

Są miejsca, których opis wymaga wstępu z długą bibliografią. Są też takie, które nie znoszą encyklopedycznej drobiazgowości. O tych drugich opowiadają plątanina przeszłości i dawnych tradycji, codzienne sprawy, przyroda, słońce, wiatr. Jednym z takich miejsc jest Gotlandia – zgrabny romb lądu tkwiący pomiędzy Półwyspem Skandynawskim a łotewską Kurlandią.
To tu rozciągają się stare dębowe lasy, gdzie ponoć do dzisiaj grasują trolle, a płochliwy Bysen plącze ścieżki spacerowiczom. I to tutaj sekretne drogi zaprowadziły Szymona Drobniaka. Gotlandia stała się dla niego najpierw celem naukowych podróży, a potem drugim domem. Miejscem wrzuconym poza czas, gdzie upływ miesięcy mierzy się zmieniającymi się kolorami leśnego runa, gniazdowaniem białorzytek, lotami jerzyków, nurkowaniem perkozów i śpiewem muchołówek.
Gęsi odpoczywają na Gotlandii to osobisty reporterski esej – miłosny list autora do wietrznych i słonych morskich łąk, do ciszy i osad, które są domem przede wszystkim ptaków i owiec, a dopiero potem ludzi.
 

Dariusz Dziektarz
Chodźmy w las. Co się kryje między drzewami
Wydawnictwo Powergraph
premiera: 18.06.2025

Kołyszące się na wietrze korony drzew, śpiew ptaków – gdy zamilkniemy na chwilę, czasem mrowisko – jeśli spojrzymy pod nogi. Spacerując, rzadko zauważamy coś więcej. A przecież polski las to niewyobrażalny cud natury!
Jaki polski grzyb świeci w ciemności i potrafi przez stulecia tworzyć podziemne struktury rozciągające się na setki hektarów? Czy mityczny wilczy samiec alfa rzeczywiście istnieje? Dlaczego niektóre drzewa nie lubią się dotykać i czym właściwie jest nieśmiałość koron?
Napisana z wielką miłością Chodźmy w las! to nie tylko bogato ilustrowana kontynuacja świetnie przyjętego przez czytelników Rozejrzyj się! To także hołd złożony przez wyjątkowego leśnika, Dariusza Dziektarza, naszym borom i lasom, kopalnia obłędnych ciekawostek z życia roślin i zwierząt oraz poruszający apel o ochronę polskiej przyrody.
 

Sylwia Góra
W stronę Anny. Biografia Anny Iwaszkiewicz
Wydawnictwo Marginesy
premiera: 4.06.2025

Hania Lilpop, późniejsza Anna Iwaszkiewicz, zasłużyła na swoją biografię już dawno temu.
Kim była jedna z najlepiej znanych małżonek w historii literatury polskiej XX wieku? Muzą, ostoją, przyjaciółką. Panienką z dobrego domu, zagubioną, zranioną i osamotnioną po odejściu matki i samobójczej śmierci ojca, czasem bezwolną i niepewną. Kobietą borykającą się z chorobą psychiczną, która w poszukiwaniu spokoju i pewności uciekała w niezrozumiałe dla wielu religijne światy. Ale też – a może właśnie przede wszystkim – intelektualistką, tłumaczką i twórczynią.
Sylwia Góra rekonstruuje jej życiorys z fragmentów, strzępów i okruchów. Listów, które Anna pisała przez całe życie – głównie do męża, ale także do innych członków rodziny i do przyjaciół. Dzienników prowadzonych przez młodziutką, a potem dojrzałą już Annę. I tego, co w dziennikach, listach i wspomnieniach napisali o niej inni, a pisało wielu: Irena Krzywicka, Maria Dąbrowska, Anna Kowalska, Paweł Hertz, Antoni Słonimski, Zofia Nałkowska, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Krzysztof Radziwiłł, Jerzy Liebert, Piotr Mitzner czy Julia Hartwig. Jej cechy posiadają bohaterki tekstów Iwaszkiewicza – Wilda z Hilarego, syna buchaltera, tytułowa Anna z Anny Grazzi i Joanna z Matki Joanny od Aniołów. Echa ich wspólnego życia w podróży znajdujemy w tomie poetyckim Mapa pogody, ale przede wszystkim Anna jest obecna w jego Dziennikach i korespondencji.
Choć postać Iwaszkiewicz nie jest zupełnie wyrugowana z historii literatury, aż do teraz nie było równie intymnego jej portretu.
 

Patryk Jurek
Niebezpieczny piątek
Wydawnictwo Harde
premiera: 4.06.2025

Odnoszą sukcesy i pną się w górę. Pieniądze, uznanie i dynamiczna kariera to niewątpliwe osiągnięcia, ale wszystko to dzieje się w cieniu uzależnienia od mefedronu. Problem młodych, zdolnych i ambitnych, którzy sięgają po używki, by lepiej dawać sobie radę, a w rzeczywistości przegrywać. Wszystko, włącznie z życiem.
Niezwykły zapis ze środka, oddający rzeczywisty koszmar współczesnej narkomanii, która już dawno przestała być problemem osób pochodzących z patologicznych rodzin czy nizin społecznych. Szybciej, lepiej, mocniej, wyżej – to wszystko ma swoją cenę.
 

Anna Kaźmierska, Wojciech Brzeziński
Co to będzie? Krótki przewodnik po końcach świata
Wydawnictwo Port
premiera: 4.06.2025

Świat na pewno się skończy. To przecież tylko kwestia czasu.
Ludzie fantazjują o końcu świata od niemal samego jego początku. Jedna z najstarszych przepowiedni w tej sprawie pochodzi od Asyryjczyków – z tablic kamiennych datowanych na okres między 2800 a 2500 r p.n.e. Nie byli oni jednak pierwsi – kto wie, czy już żyjący dwa miliony lat temu homo habilis nie wzdychał ciężko z myślą „kiedyś to były czasy”, zastanawiając się nad kondycją świata zmierzającego nieuchronnie ku katastrofie.
To książka o tym, jak świat może się skończyć. I jak kilka razy już prawie się skończył. O tym, jak przygotować się do końca świata. Jak go przetrwać. A jeśli się nie da – gdzie najlepiej będzie go obserwować.
Wojciech Brzeziński i Agata Kaźmierska – laureaci Grand Press Digital And Technology – w brawurowy sposób i z ogromną dawką humoru analizują możliwe scenariusze końca świata. Od zagrożeń płynących ku nam z kosmosu, epoki lodowcowe, przez superwulkany, pandemie, zombie, aż po przypadkowe stworzenie czarnej dziury, bunt robotów czy… wyłączenie internetu.
Jaki będzie nasz koniec?
 

Piotr Kępiński
Neapol słodki jak sól
Wydawnictwo Czarne
premiera: 4.06.2025

Kto był w Neapolu, ten wie, że nie można pozostać wobec niego obojętnym. Zapach pizzy i smród śmieci. Piękno architektury i brzydota pobazgranych kamienic. Słodycz dojrzałych pomarańczy i słoność Morza Tyrreńskiego. Neapol od wieków fascynował badaczy, inspirował artystów, przyciągał podróżników. I choć znamy jego literackie czy filmowe oblicze, wciąż tak naprawdę nie wiemy, dlaczego dla jednych jest synonimem męczącego bezładu, a dla drugich – urzekającego włoskiego rozprężenia.
Piotr Kępiński zabiera nas w literacką podróż i wprowadza w zakamarki neapolitańskiego świata. Wraz z autorem czytamy książki o mieście i śledzimy prasowe nagłówki. Pijemy limoncello i bulion z ośmiornicy, zwiedzamy peryferia i nowoczesne stacje metra, podziwiamy sztukę uliczną i oglądamy filmy z Totò w roli głównej. Spacerujemy z Wezuwiuszem nad głową i gąszczem podziemnych korytarzy pod stopami.
Neapol słodki jak sól to próba redefinicji Neapolu, wychodząca poza utarte schematy wyznaczone przez klasyków oraz popkulturę. Żywa, gęsta, błyskotliwa opowieść o miejscu, które albo się kocha, albo się go nienawidzi. Bo czy jest inne miasto na świecie, po zobaczeniu którego – jak pisał Goethe – pozostaje nam tylko umrzeć?
 

Rashid Khalidi
Palestyna: wojna stuletnia. Opowieść o kolonializmie i oporze
tłum. Anna Dzierzgowska
Wydawnictwo Literackie
premiera: 18.06.2025

Palestyna… Rashida Khalidiego to przejmująca i głęboka analiza historii konfliktu izraelsko-palestyńskiego. Wybitny specjalista w dziedzinie Bliskiego Wschodu przedstawia najdłuższą wojnę współczesnego świata z perspektywy palestyńskiej, przeciwstawiając ją rozpowszechnionej narracji o tragicznym losie dwóch narodów mających równe prawa do tego samego terytorium. Khalidi opisuje ten konflikt jako wojnę kolonialną. Ukazuje wpływ imperialistycznych potęg – Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych oraz Izraela – na losy Palestyńczyków, obnażając mechanizmy kolonializmu, dekolonizacji i geopolitycznych zawiłości, które przez dekady kształtowały ten region. Korzystając z osobistych doświadczeń i obiektywnej analizy, przedstawia kluczowe wydarzenia, które wpłynęły na dzisiejszą sytuację Palestyny.
Palestyna: wojna stuletnia to książka nie tylko dla pasjonatów historii, ale także dla każdego, kto pragnie zrozumieć głębokie korzenie współczesnych napięć i wyzwań Bliskiego Wschodu. To lektura, która zmienia sposób patrzenia na jeden z najbardziej złożonych i bolesnych konfliktów współczesnego świata.
„Jestem historykiem. Moja praca nie polega na przewidywaniu przyszłości. Dlatego nie będę udawał, że wiem, co się stanie. Mogę mówić jedynie, na co możemy mieć nadzieję” – powiedział autor w wywiadzie dla OKO.press.
Z okazji polskiego wydania książki Rashid Khalidi przygotował nowe posłowie, napisane wiosną 2025 roku, w którym uwzględnia najbardziej aktualne wydarzenia z ostatnich miesięcy i kieruje swoje słowa specjalnie do polskich czytelników.
 

Grzegorz Łyś
Przystanek Tworki. Historia pewnego szpitala
Wydawnictwo W.A.B.
premiera: 18.06.2025

Reporterska opowieść o jednym z najstarszych i najsławniejszych szpitali psychiatrycznych w Polsce.
Historia Tworek aż do czasów całkiem niedawnych – podobnie jak innych szpitali i całej światowej psychiatrii – naznaczona była głównie pasmem zawiedzionych nadziei, naukowych porażek i daremnych starań o uzdrowienie pacjentów. Szlachetnym intencjom towarzyszyły prozaiczne konieczności: kraty, kaftany bezpieczeństwa oraz leki, które bardziej otumaniały, niż leczyły. Choroba psychiczna oznaczała często ruinę życia pacjenta, a niekiedy dożywotnie zamknięcie w lecznicy i grób na zakładowym cmentarzu.
Szpital w Tworkach niemal od początku otaczała dwuznaczna sława jednego z pierwszych szpitali psychiatrycznych w Polsce. Nazwa lecznicy budziła grozę i wiele się tu nie zmieniło, choć zaburzenia psychiczne leczy się dziś z powodzeniem, a szpital bywa tylko epizodem.
O tym, co w rzeczywistości działo się za murami Tworek, wiedzą tylko nieliczni. Historię tego miejsca, od momentu jego powstania do współczesności, opowiada Grzegorz Łyś w tej fascynującej książce.
 

Marie Machytková
Sama w Tokio
tłum. Dorota Anna Kamińska
Wydawnictwo Znak Koncept
premiera: 5.06.2025

„Gdyby Tokio było facetem, wzięłabym ślub z Tokio”.
Dziennikarka Marie Machytková kreśliła znaki hiragany, szukając metody na odstresowanie, tymczasem dość nieoczekiwanie… znalazła miłość: zakochała się w kulturze Japonii – i ta fascynacja wywróciła jej życie do góry nogami.
Jak daleko może zaprowadzić niewinna decyzja o nauce kaligrafii?
Dlaczego Japonia ma moc niszczenia i ratowania jednocześnie?
I jak to jest być zupełnie samą w obcym świecie, w którym nawet uścisk dłoni jest intymnym gestem?
To bardzo osobista opowieść o japońskich tradycjach i obyczajach, codziennym życiu w Tokio i pułapkach czyhających na turystów w Kraju Kwitnącej Wiśni. Autorka nie unika tematów trudnych, pisze otwarcie o podejściu Japończyków do seksualności, a także o problemach młodego pokolenia, rozdartego pomiędzy kulturą Wschodu i Zachodu.
Wspaniała historia – nie tylko o Japonii!
 

Buszra al-Maktari
Co zostawiliście za sobą? Głosy z kraju zapomnianej wojny
tłum. Hanna Jankowska
Wydawnictwo ArtRage
premiera: 23.06.2025

Poruszający reportaż o wojnie domowej w Jemenie, jednym z najtragiczniejszych i najbardziej przemilczanych współczesnych konfliktów zbrojnych.
W 2014 roku w Jemenie wybuchła wojna, która trwa do dziś. W jej wyniku zginęło 150 tysięcy ludzi, głód towarzyszący konfliktowi pochłonął zaś ponad 220 tysięcy ofiar. Rok po wybuchu wojny Buszra al-Maktari postanowiła udokumentować cierpienie cywilów i, zainspirowana reportażami Swietłany Aleksijewicz, przez dwa lata jeździła po kraju z narażeniem życia, by zebrać ponad 400 świadectw. To właśnie owe świadectwa składają się na Co zostawiliśmy za sobą?
Al-Maktari przeplata relacje ofiar milicji Husich i koalicji kierowanej przez Arabię Saudyjską. Wyłania się z nich dramatyczny obraz ugrzęźnięcia w kleszczach wojny, za którą nie odpowiadają i na którą nie mają wpływu. Kronika konfliktu w Jemenie przypomina o skali ludzkiej tragedii kryjącej się za nagłówkami gazet i stanowi zarazem oskarżenie społeczności międzynarodowej o współudział – od dekady światowe i regionalne mocarstwa nie zrobiły bowiem nic, by ulżyć cierpieniom Jemeńczyków. To rzecz, której nie sposób odłożyć na bok.
 

George Monbiot, Peter Hutchinson
Niewidzialna doktryna. Tajna historia neoliberalizmu (i tego, jak przejął kontrolę nad Twoim życiem)
tłum. Katarzyna Byłów
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 18.06.2025

Odkryj niewidzialną siłę, która kształtuje Twoje życie – nawet jeśli nie potrafisz jej nazwać.
Niewidzialna doktryna to błyskotliwa, bezkompromisowa analiza neoliberalizmu – dominującej ideologii naszych czasów, która przenika każdy aspekt współczesnego świata. George Monbiot i Peter Hutchinson odsłaniają kulisy tej doktryny, pokazując, jak z radykalnej idei lat 30. XX wieku przekształciła się ona w niekwestionowaną normę, wpływając na politykę, gospodarkę, media i codzienne wybory milionów ludzi.
Autorzy prowadzą czytelnika przez historię neoliberalizmu – od pierwszych koncepcji Hayeka i von Misesa, przez działalność think tanków i korporacji, aż po współczesne kryzysy: katastrofy klimatyczne, rosnące ubóstwo, rozpad usług publicznych czy wzrost nierówności społecznych. Monbiot i Hutchinson pokazują, że te zjawiska nie są przypadkowe ani od siebie oderwane – wszystkie mają wspólne źródło w „niewidzialnej doktrynie”, która podporządkowuje demokrację logice pieniądza i rynkowej konkurencji.
Książka nie tylko demaskuje neoliberalizm i jego skutki, ale także daje nadzieję – proponując nową wizję polityki opartej na współpracy, empatii i prawdziwej demokracji uczestniczącej. To manifest na rzecz „prywatnej wystarczalności i publicznego luksusu”, który może zakończyć erę neoliberalizmu i otworzyć drogę do bardziej sprawiedliwego świata.
Jeśli chcesz zrozumieć, dlaczego świat wygląda tak, jak wygląda – i jak można go zmienić – Niewidzialna doktryna to lektura obowiązkowa.
 

Paweł Pieniążek
Wojna w moim domu. Kiedy konflikt staje się codziennością
Wydawnictwo Znak Literanova
premiera: 4.06.2025

„Gdy wojna raz przyjdzie do twojego domu, już nie chce z niego wyjść. Jest jak uciążliwy pasożyt, którego nie da się pozbyć. Zazwyczaj, gdy cichną działa i stygną lufy karabinów, nie zostawia nic z dawnego życia. Wojny trwają długo, ludzie uczą się z nimi żyć, mają złudną nadzieję, że momenty ciszy oznaczają lepsze jutro. Ono jednak nie nadchodzi, chwila spokoju to najczęściej tylko zapowiedź, że ich świat znowu się wywróci”.
Paweł Pieniążek
Paweł Pieniążek, doświadczony reporter, dziennikarz i korespondent wojenny. Zjeździł Ukrainę, Afganistan, Górski Karabach. Przez kilka lat śledził losy jedenaściorga bohaterów złapanych w pułapkę konfliktu, który nie chce się zakończyć. Opowiedziana przez Pieniążka historia pokazuje przerażającą codzienność wojny widzianej oczami zwyczajnych ludzi.
11 bohaterów, 3 państwa, 3 miasta, 3 konflikty – jedna wojna.
Wojna, która nie chce odejść.
 

Rina Raphael
Ewangelia wellnesu. Fałszywa obietnica dobrostanu
tłum. Hanna Pasierska
Wydawnictwo Czarne
premiera: 18.06.2025

Dlaczego batony stały się nagle proteinowe, a bułki – bezglutenowe? Skąd tak wielka popularność „butikowych” siłowni, aplikacji fitnessowych i luksusowych ubrań do jogi? Czy naprawdę trzeba biegać maratony, wyeliminować węglowodany i codziennie medytować, aby poczuć się lepiej? Rina Raphael, amerykańska dziennikarka, która przez kilka lat prowadziła rubrykę wellnessową w magazynie dla biznesmenów, zna na to odpowiedź.
W swojej książce odkrywa mechanizmy działania gigantycznej branży związanej ze zdrowym stylem życia, który dla milionów ludzi stał się rodzajem nowej, świeckiej religii. Wellness obiecuje nam ukojenie w świecie piętrzących się kryzysów, gdy chroniczny stres, nadmierne obciążenie pracą i lęk przed przyszłością sprawiają, że desperacko szukamy spokoju i równowagi. Troska o siebie zamienia się w kolejny obowiązek na liście, a dobrostan staje się obsesją.
Raphael ukazuje ekspansję wellnessu jako symptom systemowych zaniedbań i braku zaufania do medycyny, ale stawia także bardziej uniwersalne pytania: o to, czym jest w dzisiejszej kulturze spełnienie, poczucie przynależności do wspólnoty czy szczęście.
 

Staci Robinson
Tupac Shakur. Autoryzowana biografia
Adrian Stachowski
Wydawnictwo SQN
premiera: 4.06.2025

Artysta, poeta, aktor, rewolucjonista, legenda – po prostu Tupac Shakur.
Jedyna autoryzowana biografia Tupaca Shakura, która powstała z inicjatywy jego matki – Afeni Shakur. To historia człowieka, który stał się symbolem sprzeciwu, głosem pokolenia i jedną z największych ikon kultury XX wieku.
Tupac był kimś więcej niż raperem. Był poetą, aktywistą, marzycielem wychowanym przez Czarną Panterę. Jego życie to podróż od harlemskich ulic po czerwone dywany, od więziennych cel po protesty, od miłości po gniew. Znał brutalność systemu, ale też jego piękno – bo z betonu potrafił wyrastać jak róża.
Autorka, Staci Robinson, znała Tupaca osobiście. Spędziła lata na rozmowach z jego rodziną, przyjaciółmi, nauczycielami. Zbudowała zaufanie, dzięki któremu poznajemy Tupaca takim, jakim był naprawdę – wrażliwym chłopakiem z notatnikiem, wojownikiem z misją, artystą rozdartym między światami.
Ta książka to nie tylko opowieść o życiu Tupaca. To głos tych, którzy byli obok – od jego pierwszych wersów aż po ostatnie słowa.
 

Piotr Szarota
Felicita! Psychobiografia Felicity Vestvali
Wydawnictwo Krytyki Politycznej
premiera: 18.06.2025

Pasjonująca biografia jednej z zapomnianych gwiazd kultury.
Felicita Vestvali to mało dzisiaj znana gwiazda XIX-wiecznej Europy i Ameryki. Przez dziesięć lat, począwszy od debiutu w La Scali w 1853 r., występowała jako śpiewaczka operowa.
Największą sławę zyskała w Stanach Zjednoczonych, gdzie nadano jej przydomek „Vestvali the Magnificent”. Dysponowała rzadko spotykanym głosem – kontraltem i specjalizowała się w tzw. rolach en travesti, czyli partiach męskich, które miały być wykonywane przez kobiety.
W 1863 r. porzuciła operową scenę, aby spróbować szczęścia jako aktorka dramatyczna. Sukces przerósł jej oczekiwania, stała się jedną z pierwszych amerykańskich celebrytek, a wśród miłośników jej talentu aktorskiego znalazł się także Abraham Lincoln. Zaczęła od ról w przeróbkach francuskich komedii bulwarowych, później wyspecjalizowała się w męskich rolach szekspirowskich, z których najsłynniejszy stał się jej Hamlet.
Warto dodać, że była pierwszą artystką przyznającą się do polskich korzeni, której udało się zrobić światową karierę. Była urodzoną buntowniczką kontestującą ówczesne standardy kobiecości.
Nigdy nie wyszła za mąż, a jako artystka zmuszona była walczyć z mężczyznami o równe traktowanie. Choć uchodziła za piękność, mówiono, że jest podejrzanie wysoka i zbyt szeroka w ramionach. Szokowała nie pasującym do epoki stylem życia. Przez niemal dwadzieścia lat była związana z niemiecką aktorką – Elise Lund. Razem wychowywały nieślubną córkę Felicity i występowały w teatrze jako Romeo i Julia.
Ta inność sprowadziła na Vestvali drwiny, ale byli też tacy, dla których stała się ona źródłem inspiracji.
 

Patryk Szulc
Mafia po polsku. Historia przestępczości zorganizowanej
Wydawnictwo Harde
premiera: 4.06.2025

Wiedza zawarta w tej książce może porażać. Tajemnice polskiej mafii, a także obecność jej struktur praktycznie w całym kraju jeszcze nigdy nie były ukazane z taką dokładnością. Znany dziennikarz śledczy i prawnik z wykształcenia, gospodarz i pomysłodawca kanału Podejrzani na YouTubie tworzy najpełniejszy, a także najbardziej aktualny od czasów Alfabetu mafii Ewy Ornackiej i Piotra Pytlakowskiego leksykon polskich zorganizowanych grup przestępczych, działających od lat 90. XX wieku do czasów współczesnych. Historia działalności kilkudziesięciu gangów, rejestr dokonanych przestępstw i zbrodni, kartoteka przywódców i członków poszczególnych grup przestępczych, a także kronika walki o wpływy i problemów wymiaru sprawiedliwości w walce z bezwzględnymi kryminalistami.
Patryk Szulc zabiera nas do świata, o którym wiedzieć nie chcemy, tak bardzo jest przerażający i okrutny. Przy okazji jednak jest bliżej, niż myślimy.
 

Chris Whipple
Arcyszpiedzy. Jak dyrektorzy CIA kształtowali historię i jak wpływają na przyszłość świata
tłum. Przemysław Hejmej
Wydawnictwo SQN
premiera: 18.06.2025

Zakulisowa historia najbardziej wpływowej agencji wywiadowczej świata.
CIA – instytucja, która działa w cieniu, ale realnie kształtuje światową politykę. Chris Whipple, mając dostęp do niemal wszystkich żyjących dyrektorów agencji, pokazuje, jak szefowie CIA nie tylko prowadzili tajne operacje na całym globie, ale też powstrzymywali prezydentów USA przed przekraczaniem granic prawa i moralności.
Od afery Watergate po impeachment Trumpa, od rewolucji w Iranie po cyberwojny – to opowieść o władzy, odpowiedzialności i kulisach decyzji, których skutki wpływają na cały świat. To książka o tym, jak działa CIA, kogo chroni i kto próbuje nią sterować.
W erze dezinformacji i zmieniającego się układu sił Arcyszpiedzy zadają kluczowe pytania: jaka powinna być rola CIA i jej szefa? Jakie decyzje naprawdę zmieniają bieg historii? I kto pociąga za sznurki?
Polskie wydanie, wzbogacone o wstęp Mirosława Szczerby i posłowie Zbigniewa Parafianowicza, to pozycja, która powinna znaleźć się na półce każdego miłośnika tematyki szpiegowskiej i służb specjalnych.
 

Marcin Wojdak
Goodbye Gierek
Wydawnictwo Znak Koncept
premiera: 4.06.2025

– O czym jest ta książka?
– Najkrócej rzecz ujmując: o nieuchronnym końcu analogowej Polski. Kraju pełnego pozostałości po PRL-u, wszystkich tych starych dworców, barów, restauracji, bibliotek i ośrodków, które w pewnym momencie zaczęły znikać z krajobrazu, co na początku było niemal niezauważalne, ale w pewnym momencie nabrało takiego tempa, że to, co niegdyś powszechne, stało się unikatem. Stąd też między innymi tytuł książki.
– To znaczy?
– Przez lata, szukając miejsc do sfotografowania, zwracałem uwagę na to, czy w opisie budynku przewija się określenie „jak za Gierka”. To był dla mnie znak, że warto tam pojechać: „Wystrój jak za Gierka”, „Standard pokoi jak za Gierka”, „Lampy, krzesła jak za Gierka”. Gierek był wszędzie. Teraz ten slogan niemal zniknął z opisów. Era peerelowskiego krajobrazu dobiega końca. Dokonuje się długo odwlekany koniec pewnej epoki.
Marcin Wojdak – fotograf i debiutujący (po raz drugi!) pisarz. Twórca instagramowego profilu Cosmoderna o lekkim zabarwieniu architektonicznym. Publikuje na nim teksty inspirowane zdjęciami ostatnich materialnych pozostałości po minionej epoce. Od lat podróżuje po Polsce i krajach byłego ZSRR, poszukując miejsc zanurzonych w socjalistycznej formalinie. Mimo upływu trzech lat od napisania swojego ostatniego biogramu wciąż nie umie pisać o sobie w trzeciej osobie, za to bardzo lubi psy. I morze!
 

Martyna M. Wojtkowska
W Nowej Zelandii wschodzi słońce. Wojenna tułaczka polskich dzieci
Wydawnictwo Czarne
premiera: 11.06.2025

„Tułacze dzieci” – tak historycy nazwali grupę ponad dwudziestu tysięcy polskich sierot, które podczas II wojny światowej przeżyły deportację z okupowanej Polski w głąb ZSRR i straciły podczas niej swoich bliskich. Po ewakuacji z armią Andersa rozmieszczono je w ośrodkach na całym świecie. Siedemset trzydzieścioro troje znalazło dom w Nowej Zelandii.
Do Pahiatua dotarły przez Uzbekistan i Iran. Z sierocińców w Isfahanie, który był krótkim przystankiem w drodze, zabrały skromny dobytek i wpajaną im miłość do polskiej kultury. W Zatoce Perskiej wsiadły na statek armii amerykańskiej – na pokładzie czytały Faraona, grały w karty i bawiły się z marynarzami. W ośrodku w Pahiatua pod każdą poduszką czekał na nie cukierek. Pobyt tam stał się szansą na odzyskanie dzieciństwa: na psoty, grę w rugby czy beztroskie lato nad morzem.
Z fragmentów świadectw, rozmów, listów czy urywków dziennika pisanego przez nastolatkę Martyna M. Wojtkowska stworzyła misterny wielogłos. W Nowej Zelandii wschodzi słońce to reportaż, który pokazuje wojnę z dziecięcej perspektywy, choć w podróży w przeszłość autorka towarzyszyła dzisiejszym dziewięćdziesięciolatkom.
 

Bob Woodward
Wojna
tłum. Piotr Grzegorzewski, Marcin Wróbel
Wydawnictwo Port
premiera: 4.06.2025

Zakulisowe informacje o amerykańskiej polityce w obliczu najbardziej dramatycznych wydarzeń.
Bob Woodward – dwukrotny laureat Nagrody Pulitzera – odsłania kulisy trzech kluczowych wojen – w Ukrainie, na Bliskim Wschodzie oraz o amerykańską demokrację.
Dowiadujemy się szczegółów o pełnych napięcia rozmowach Joe Bidena i jego najbliższych doradców z Władimirem Putinem, Benjaminem Netanjahu oraz Wołodymyrem Zełenskim. Doświadczamy złożoności dyplomacji wojennej i konieczności podjęcia dramatycznych decyzji mających zapobiec użyciu broni nuklearnej oraz wybuchowi III wojny światowej.
Z drugiej strony obserwujemy Donalda Trumpa, który stara się odzyskać swoją rolę w amerykańskiej polityce. A wreszcie – pełną zwrotów kampanię wyborczą i rywalizację Bidena z Trumpem zakończoną nominacją wiceprezydent Kamali Harris jako kandydatki Partii Demokratycznej na prezydenta.
To z jednej strony kronika najbardziej dramatycznych wydarzeń na świecie od II wojny światowej, a z drugiej – książka o byciu przywódcą postawionym w fatalnej sytuacji. O trudzie podejmowania dramatycznych decyzji, kiedy trzeba wybierać między złym a gorszym. Bob Woodward ponownie wyznacza standard najbardziej rzetelnego i przełomowego dziennikarstwa.
 

Peter Zeihan
Mocarstwo z przypadku. Nadchodząca era amerykańskiej dominacji i nieładu światowego
tłum. Bartosz Sałbut
premiera: 10.06.2025

Świat dzieli się na nowo – czy czeka nas nieuchronna deglobalizacja?
Pod koniec II wojny światowej Stany Zjednoczone wykonały odważny strategiczny gambit, który zmienił oblicze świata. Imperia zostały zastąpione globalnym systemem gospodarczym, którego strzegła amerykańska marynarka wojenna. Po raz pierwszy w historii wszystkie oceany stały się bezpieczne, a rynki i zasoby – dostępne dla wszystkich. Dawni wrogowi stali się partnerami. Mylimy się jednak, sądząc, że ten stan jest normalny. Żyjemy w sztucznie wykreowanym świecie, którego czas jest już policzony.
W swojej książce Mocarstwo z przypadku Peter Zeihan analizuje, w jaki sposób uwarunkowania geograficzne sprawią, że amerykańskie zaangażowanie w wolny handel będzie maleć; jak starzenie się populacji wpłynie na rynki i dlaczego wbrew wszelkim przeciwnościom to właśnie ciągle nienasycona gospodarka amerykańska – jako jedyna spośród rozwiniętych krajów – szybko zbliża się do osiągnięcia niezależności energetycznej. Wszystkie te czynniki wywrócą globalny system i zaprowadzą nowy (nie)ład, w którym geografia będzie miała większe znaczenie niż kiedykolwiek.
 

Shoshana Zuboff
Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy
tłum. Alicja Unterschuetz
Wydawnictwo Zysk i S-ka
premiera: 3.06.2025

Przełomowa analiza nowego porządku ekonomicznego, narzuconego przez cyfrową rewolucję, i jedna z najważniejszych książek XXI wieku o gospodarce i społeczeństwie.
Gra toczy się o wysoką stawkę. Dążenia potężnych korporacji do przewidywania i kontrolowania naszych zachowań są prawdziwym wyzwaniem dla ludzkości. Pasożytnicza logika ekonomiczna, w której wytwarzanie towarów i usług jest podporządkowane globalnej architekturze modyfikacji behawioralnych, może zmienić ludzką naturę w XXI wieku tak samo, jak przemysłowy kapitalizm zniekształcił naturalne środowisko w XIX i XX wieku.
Autorka pokazuje, jak patronująca tym procesom Dolina Krzemowa wpływa na każdy sektor światowej gospodarki; jak prognozy naszych zachowań są kupowane i sprzedawane na rynkach prognoz behawioralnych, a bogactwo, wiedza i władza koncentrują się w jednym miejscu na niespotykaną dotąd skalę. Wskazuje, że prawdziwe zagrożenie dla naszego społeczeństwa płynie już nie ze strony totalitarnych państw, lecz ze strony globalnych korporacji, powszechnie inwigilujących nasze zachowania i kuszących obietnicami maksymalnego zysku kosztem demokracji, wolności i – ostatecznie – naszej przyszłości.