Przychodzimy do was z kolejną porcją premier #nonfiction, a ponieważ czerwiec to #pridemonth, chcemy zwrócić waszą uwagę szczególnie na cztery z nich. Na dobry początek biografia Marii Dulębianki – kim była partnerka Konopnickiej, co stworzyła, co z tego przetrwało do naszych czasów i dlaczego tak niewiele? Dalej polecamy „Różowe linie”: opowieści o odważnych osobach LGBTQ+, które podjęły walkę o prawo do życia w zgodzie ze sobą oraz przede wszystkim o miłość – przeciwko swoim społecznościom i państwu. Koniecznie sięgnijcie też po reportaż o „cudownie przegiętej” polskiej scenie dragowej oraz po „Biblię queeru”, by zagłębić się w świat (pop)kultury spod znaku tęczy. I do zobaczenia na paradach!

zebrała Agnieszka Pietrzak

 

Shane Bauer

Amerykańskie więzienie. Reporter pod przykrywką w sercu więziennego biznesu

tłum. Tomasz S. Gałązka

Wydawnictwo Marginesy

premiera: 22.06.2022

 

Istnieją w Stanach prywatne więzienia. Oto odważny reportaż ukazujący brutalną prawdę o jednym z nich.

Shane Bauer zatrudnił się na stanowisku strażnika w prywatnym więzieniu w Luizjanie. Ten dziennikarz śledczy i laureat wielu nagród zgłosił się pod własnym nazwiskiem i nikt nie sprawdził jego przeszłości. W ciągu czterech miesięcy zdołał dokładnie przyjrzeć się funkcjonowaniu zakładu, zachowaniu personelu różnego szczebla, a także samym więźniom. Był świadkiem brutalnych bójek, próbowano wciągnąć go w nielegalne układy, grożono śmiercią. Widział, jak obojętność strażników doprowadza do kolejnych zgonów i jak niewielkie znaczenie miało dla zwierzchników dobro ludzkie w obliczu zysku. Ze zgrozą dostrzegł, że z biegiem czasu sam staje się agresywny.

Ponieważ nie można w pełni zrozumieć aktualnego stanu rzeczy bez sięgnięcia do początków, głęboko zakorzenionych w niechęci do rezygnacji z dalszego wyzysku Afro-Amerykanów po zniesieniu niewolnictwa, Bauer przedstawia historię systemu prywatnego więziennictwa, od jego narodzin aż po czasy współczesne.

„Amerykańskie więzienie” to wstrząsający akt oskarżenia systemu prywatnych więzień i napędzających go potężnych sił. Relacja o prawdziwym obliczu amerykańskiej sprawiedliwości.

 

 

 

 

Piotr Bernardyn

Hongkong. Powiedz, że kochasz Chiny

Wydawnictwo Czarne

premiera: 15.06.2022

 

Historia współczesnego Hongkongu rozpoczyna się w połowie XIX wieku wraz z przybyciem Brytyjczyków. Od tego momentu kilka rybackich wiosek przekształca się stopniowo w gospodarczą metropolię, którą znamy.

Piotr Bernardyn, długoletni korespondent i komentator spraw azjatyckich, był naocznym świadkiem wielomilionowych demonstracji, które wybuchły w Hongkongu w 2019 roku. Opisuje, jak protestujący niszczyli symbole chińskiej władzy w mieście, jak głosowali przez internet podczas ulicznych zamieszek i jak diametralnie zmienił się ich stosunek do policji, którą uważali dotąd za swoją. Aby wyjaśnić przyczyny tych wydarzeń, przybliża nam sto pięćdziesiąt lat historii Hongkongu, pokazując inne oblicze miasta kojarzonego z pragmatyzmem i zarabianiem pieniędzy.

Wszystko po to, by uchwycić charakter miejsca, które – jak by się zdawało – ma w swojej naturze tymczasowość. Bernardyn tworzy niezwykły obraz metropolii, ale przede wszystkim jej mieszkańców, którzy wciąż zmagają się z odpowiedzią na pytanie o to, co to znaczy być Hongkończykiem.

 

 

 

 

Egill Bjarnason

Wielka historia małej wyspy. Jak Islandia zmieniła świat

tłum. Agnieszka Nowakowska

Wydawnictwo Znak literanova

premiera: 1.06.2022

 

Lektura obowiązkowa dla każdego, kto marzy o podróży na Islandię.

Kiedy 1200 lat temu wódz Wikingów Ingólfur Arnarson osiadł statkiem na mieliźnie na środku północnego Atlantyku, nie wiedział, że odkrył wyspę, która na zawsze zmieni świat.

To właśnie tam powstał naród, który po cichu odegrał kluczową rolę w kształtowaniu świata, jaki znamy. Zaczynając choćby od tego, że to Islandczycy (a nie Kolumb) pierwsi odkryli Amerykę, ale są zbyt skromni, żeby mówić o tym głośno.

Gdyby nie Islandia, Avengersi nie mieliby Thora, człowiek nie postawiłby stopy na Księżycu, a Tolkien nigdy nie napisałby „Władcy Pierścieni” i być może nie doszłoby do wybuchu Rewolucji Francuskiej.

„Wielka historia małej wyspy” jest pełna niezwykłych opowieści przedstawiających dzieje tego fascynującego kraju, który stał się jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc.

Islandia niezmiennie jest marzeniem podróżników. Ta mała wyspa na „końcu świata” to nie tylko oszałamiające widoki, wulkany, gejzery, lodowce, zorze polarne i czerwone domki w Reykjaviku. To również miejsce, gdzie doszło do pierwszego strajku kobiet, przywódcy mocarstw debatują o losach świata podczas spotkań w nawiedzonym domu, a najstarszy na świecie parlament usunął z alfabetu literę „z” (z wyjątkiem słowa „pizza” oczywiście).

Poznaj niesamowitą historię Islandii i jej mieszkańców.

 

 

 

 

Peter Brannen

Końce świata. Niezwykła opowieść o tym, jak wymierała nasza planeta

tłum. Ewa Ratajczyk

Wydawnictwo Znak

premiera: 15.06.2022

 

A co, jeśli historia rzeczywiście lubi się powtarzać?

Jak wyobrażasz sobie koniec świata?
Jako zabójczą asteroidę, która z całą siłą uderzy w naszą planetę i zniszczy ją doszczętnie? Potężną falę upałów, która zaleje cały świat, unicestwi życie zwierząt i roślin? A może jako wielki wybuch wulkanu, którego lawa pokryje kontynenty?

Każdy z tych scenariuszy jest prawdopodobny.
A to dlatego, że wszystko już było.

Peter Brannen, wielokrotnie nagradzany dziennikarz naukowy, przenosi się wraz z czytelnikami w daleką przeszłość. Burzliwą, zagadkową i pełną tajemnic. Opisuje pięć największych masowych wymierań, do których w ciągu milionów lat doszło na naszej planecie. Bada analogie pomiędzy zmianami klimatycznymi XXI wieku a tymi, które doprowadziły do największych kataklizmów w dziejach świata. Analizuje możliwe scenariusze. Spotyka się z naukowcami – paleontologiami, geologami, paleoklimatologami – którzy nie tylko badają historię naszej planety, ale również przyglądają się jej obecnej kondycji.

Wszystko po to, aby udowodnić, że tak naprawdę niewiele trzeba, aby Ziemia przestała istnieć.

„Końce świata” to fascynująca opowieść o naszej planecie, o jej wielokrotnych początkach i końcach. Wnikliwe spojrzenie w przyszłość.

To także idealny prezent dla znajomego, który nie wierzy w zmiany klimatyczne. Książka, którą powinien przeczytać każdy.

 

 

 

 

Francisco Cantú

Rio Grande. Reportaż o granicy

tłum. Dorota Konowrocka-Sawa

Wydawnictwo Wielka Litera

premiera: 1.06.2022

 

Granica dla Francisco Cantú zawsze była blisko. Wydawało się, że jest stworzony do pisania o niej. Urodził się i wychował na przygranicznych terenach amerykańskiego południowego zachodu. Dziadek był imigrantem, a matka – strażniczka – patrolowała tereny parku narodowego. Francisco wstępuje do amerykańskiej straży granicznej. Wśród krajobrazów znanych z hollywoodzkich westernów sumiennie i dokładnie pełni swoje obowiązki. Złapanych imigrantów odwozi do aresztu. Znalezione ciała odwozi do kostnicy. Jak to na służbie: po prostu robi, co mu każą. Czuje, że jest w tym dobry, ale czy to dobrze? Gdy jego przyjaciel imigrant jedzie do Meksyku odwiedzić umierającą matkę i nie może już wrócić, coś w nim pęka. Granica przestaje być abstrakcyjnym pojęciem, a staje się bolesną rzeczywistością.

„Rio Grande” to zapis tego doświadczenia. Dowód, że odpowiedzi na najważniejsze życiowe pytania bywają niewygodne. A granice są w nas samych.

 

 

Karolina Dzimira-Zarzycka

Samotnica. Dwa życia Marii Dulębianki

Wydawnictwo Marginesy

premiera: 1.06.2022

 

Malarka znana głównie z ikonicznego portretu Konopnickiej w binoklach, społecznica, aktywistka, feministka, Pietrek z powycieranymi łokciami – fascynująca i niesłusznie zapomniana towarzyszka życia autorki „Roty”.

Maria Dulębianka najpierw uczyła się w szkole artystycznej w Wiedniu, potem jej kariera nabrała tempa w Warszawie pod okiem Wojciech Gersona. W 1884 roku dołączyła do grona pierwszych polskich malarek, które studiowały w cenionej paryskiej Académie Julian. Tylko niewielka część jej dorobku artystycznego przetrwała jednak do dzisiaj.

Od 1890 roku wspólnie z Konopnicką mieszkała za granicą – a jeśli sprawy osobiste zmuszały je do rozstania, to Marie jak najszybciej starały się do siebie wrócić. Z biegiem lat Dulębianka coraz głośniej zaczyna zabierać głos w sprawie równouprawnienia kobiet. Publikuje ostrą polemikę „Damscy kaznodzieje”, którą można streścić hasłem: „mężczyźni objaśniają mi świat”. Apeluje także o równy dostęp do studiów artystycznych. Potem w ramach manifestu jako pierwsza kobieta kandyduje w wyborach do Sejmu Krajowego.

Po śmierci poetki osiadła na stałe we Lwowie, gdzie jeszcze mocniej zaangażowała się w działalność społeczną i feministyczną. Podczas misji Czerwonego Krzyża zaraziła się tyfusem, kontrolując warunki w ukraińskich obozach, w których byli internowani Polacy. Zmarła 7 marca 1919 roku. Początkowo pochowano ją w grobowcu Konopnickiej na Cmentarzu Łyczakowskim. Osiem lat później jej trumna została przeniesiona na Cmentarz Obrońców Lwowa.

Karolina Dzimira-Zarzycka porządkuje i uzupełnia biografię Marii Dulębianki, ale przede wszystkim kreśli portret artystki i emancypantki, której problemy i wybory okazują się dziś zaskakująco aktualne. Obficie czerpiąc ze źródeł, stara się uchwycić naturę relacji Dulębianki i Konopnickiej, a także wpisać ją w szerszy obraz sytuacji kobiet na przełomie XIX i XX wieku.

 

 

 

Mark Gevisser

Różowa linia. Jak miłość i płeć dzielą świat

tłum. Adrian Stachowski

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 15.06.2022

 

Różowe linie przebiegają przez kontynenty, kraje, miasta, domy, sypialnie – i nasze głowy.

Mark Gevisser, reporter z RPA, przez siedem lat jeździł po całym świecie i dokumentował, jak kwestia praw osób o różnych orientacjach seksualnych i tożsamościach płciowych dzieli współczesne społeczeństwa.

Po obu stronach tych frontów są ludzie tacy jak Ciocia Tiwo, która wprawiła Malawi w stan szoku, organizując pierwsze w kraju homoseksualne zaręczyny; Michael, który uciekł z Ugandy przed dyskryminacją i przemocą, by po dramatycznych perypetiach osiąść w Kanadzie; Pasza, transpłciowa kobieta, która w moskiewskim sądzie toczy spór o prawo do widywania syna; Martha i Zaira, para lesbijek z Meksyku, walczących o jednoczesne uznanie ich za matki; grupa transpłciowych dzieciaków z Michigan, które otwierają przed dorosłymi świat skomplikowanych tożsamości płciowych. Ich historie otwierają oczy i serce, pokazując, że spory na Różowej Linii – także te, które z coraz większą temperaturą toczą się w Polsce – w istocie dotyczą tego samego: tego, czym jest prawo do życia w zgodzie ze sobą, czym jest tożsamość, rodzina i przede wszystkim czym jest miłość.

 

 

 

 

Anna Golus

Superniania kontra trzyletni Antoś. Jak telewizja uczy wychowywać dzieci

Wydawnictwo Krytyki Politycznej

premiera: 15.06.2022

 

Choć Konwencja o prawach dziecka obowiązuje w Polsce od ponad 30 lat, społeczna pozycja dzieci wciąż znajduje wyraz w powiedzeniu „dzieci i ryby głosu nie mają”, a przekonanie, że „jeden klaps jeszcze nikomu nie zaszkodził” jest nadal bardzo często spotykane. Dyskryminacja ze względu na młody wiek jest uważana za stan tak oczywisty, ponadczasowy i naturalny, jak kiedyś seksizm.

Badając popularne programy rozrywkowe poświęcone wychowaniu dzieci, Anna Golus pokazuje, w jaki sposób telewizja odzwierciedla i reprodukuje kulturę, która lekceważy i uprzedmiotawia osoby niepełnoletnie oraz wspiera oparte na przemocy wzorce relacji. Przyjmując perspektywę dzieci, autorka pokazuje, jak propagowane w tych programach metody wychowawcze szkodzą młodym ludziom i utrwalają ich niski status w rodzinie i społeczeństwie. Czas pozbyć się karnego jeżyka i zacząć traktować dzieci podmiotowo.

 

 

 

 

Jack Guinness (red.)

Biblia queeru

tłum. Zofia Szachnowska-Olesiejuk

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 1.06.2022

 

Trzymasz w rękach rewolucję. Biblię, o jakiej nigdy ci się nie śniło.

Bez dwóch zdań – queer wyszedł z podziemia. Wyważył okna i szturmem wszedł do mainstreamu. Najwyższy czas poznać imiona głośnych skandalistów i skandalistek, niczym nieskrępowanych prekursorek, kreatywnych buntowników – wszystkich, którzy przeobrazili nasze myślenie o popkulturze spod znaku tęczy. Oto przed tobą święta księga queeru!

Jaką drogę przeszedł RuPaul, by zostać najsłynniejszą drag queen na świecie? Czemu David Bowie stał się bożyszczem heteroseksualnych fanów, choć jednocześnie uznawany jest za niekwestionowaną ikonę „dziwaków”? Czy za „lekkostrawnymi” popowymi piosenkami George’a Michaela z czasów, gdy był jeszcze młodym liderem zespołu Wham!, kryje się gejowski przekaz?

W „Biblii queeru” gwiazdy świata sztuki i publicystyki wyjaśniają, dlaczego dotychczas przemilczane tematy przedostały się do najpopularniejszych czasopism, stacji telewizyjnych oraz rozgłośni radiowych. Autorzy oddają głos tym, którzy przecierali szlaki dla kolejnych nieheteronormatywnych pokoleń. Dzięki tej książce dowiesz się, jak powstawała queerowa popkultura.

A zatem – start your engines, and may the best queer win!

 

 

 

 

Łukasz Kamieński

Mimowolne cyborgi. Mózg i wojna przyszłości

Wydawnictwo Czarne

premiera: 29.06.2022

 

Technonauka świetnie wykorzystuje nasze pragnienie ciągłego udoskonalania się i pracuje nad coraz większym usprawnieniem człowieka. Literatura science fiction od lat pełna była bohaterów cyborgów, lecz naukowcy nie mogli za nią nadążyć. Dziś jednak fantastyka coraz dynamicznej przeistacza się w rzeczywistość, a nowoczesne technologie wkraczają nie tylko w życie wojska, ale również w naszą codzienność.

„Mimowolne cyborgi” Łukasza Kamieńskiego to fascynująca wyprawa do świata ludzi-maszyn i najnowszych osiągnięć nauki. Sięgając po twarde dane z zakresu technologii i bioinżynierii oraz odwołując się do popkultury, Kamieński opisuje długą drogę od superwojownika Achillesa do dystopijnych wizji niedalekiej przyszłości. Próbuje też odpowiedzieć na najbardziej palące pytania – jak wiele ulepszeń przyjmą ciało i umysł? Czy natura sama określi granicę, po której przekroczeniu pojawią się niemożliwe do przewidzenia skutki uboczne? A może przeciwnie – ciało zacznie się dostosowywać do ingerencji, aż do momentu pełnej technoewolucji?

Człowiek od wieków próbował poprawiać swoje zdolności i wykorzystywał najnowsze osiągnięcia techniki. Od teleskopu po mikroskop, od okularów po noktowizor, od kompasu po GPS. Czas na kolejną ewolucję. Od człowieka do cyborga.

 

 

 

 

Grzegorz Kapla

Nad rzekę, której nie ma. Podróż przez Amerykę Południową od Miraflores do Rio

Wydawnictwo Lira

premiera: 8.06.2022

 

Od Pacyfiku, przez Andy, świętą Dolinę Inków, Machu Picchu, Cuzco, Jezioro Titicaca, aż do atlantyckich plaż Rio de Janeiro…

„Nad rzekę, której nie ma” to relacja z wyprawy w poprzek Ameryki Południowej. To także błyskotliwy reportaż i powieść drogi, której bohater, w obliczu bezlitosnej skończoności ludzkiego życia, wyrusza w podróż. Mierzy się z lękiem przed nieznanym. Zmaga się z hipotermią na lodowcach Andów, klaustrofobią w zapomnianych przez Boga, gęstych od śmierci tunelach inkaskich kopalń. Aby przetrwać, musi doświadczyć bezradności człowieka okradzionego ze wszystkiego, co potrzebne do życia. Odkrywa, że lęk ma swoje dobre strony – jest przecież bratem przygody.

Poznaj pasjonujący reportaż Grzegorza Kapli, który z mistrzowską zwięzłością i błyskotliwością zaraża czytelnika swoją pasją życia i podróżowania.

 

 

 

 

 

Nicholas D. Kristof, Sheryl WuDunn

Biedni w bogatym kraju. Przebudzenie z amerykańskiego snu

tłum. Anna Gralak

Wydawnictwo Czarne

premiera: 8.06.2022

 

W sondażu przeprowadzonym niedawno w Stanach Zjednoczonych poproszono respondentów, by znaleźli słowo, które ich zdaniem najlepiej opisuje obecne czasy. Wśród ośmiu najczęściej wymienianych określeń znalazły się: „niepokojące”, „chaotyczne”, „wyczerpujące” i „nerwowe”. Jak to możliwe, że Amerykanie stracili wiarę w przyszłość? Co sprawiło, że w jednym z najbogatszych krajów świata nierówności społeczne są porównywalne do tych, z którymi mierzono się w XIX wieku? I dlaczego „amerykański sen” coraz częściej staje się „amerykańskim mirażem”?

By to zrozumieć, dziennikarskie małżeństwo – Nicholas D. Kristof i Sheryl WuDunn – prowadzi nas przez kolejne kręgi amerykańskiego piekła: bezrobocie, uzależnienia, problemy z edukacją i opieką zdrowotną, utrata majątku, ubóstwo wśród wielodzietnych rodzin, przeludnienie. Z reporterską precyzją pokazują, że rzesza ciężko pracujących Amerykanów czuje się niezauważana i nierozumiana, co pogłębia polaryzację, rasizm i nietolerancję i stopniowo zżera tkankę społeczną.

„Biedni w bogatym kraju” to rzetelne studium problemów, z którymi mierzy się amerykańska klasa robotnicza, oraz wyzwań stojących przez rządem USA. To również próba odpowiedzi na pytania o źródła kryzysu i powody, dla których państwo przestało interesować się obywatelami.

 

 

 

 

Maciej Lasek, Grzegorz Rzeczkowski

Kłamstwo smoleńskie? Cała prawda nie tylko o katastrofie

Wydawnictwo Znak Horyzont

premiera: 1.06.2022

 

Prawda o katastrofie smoleńskiej jest jedna.

Dlaczego nadal wierzymy w sto kłamstw?

12 lat po katastrofie smoleńskiej nadal nie wiemy, kto za nią odpowiada. Według polskiej prokuratury winnych brak. Polskim władzom nie udaje się odzyskać wraku. Podkomisja Antoniego Macierewicza wydaje 24 miliony złotych, by wyprodukować 100 teorii spiskowych o zamachu. Nie wierzy w nie już chyba nikt.

Gdy w 11. rocznicę największej lotniczej katastrofy w naszej historii TVP publikuje propagandowy film: „raport” mający podsumować ustalenia w jej sprawie, potencjalni zamachowcy zostają wskazani bez cienia wątpliwości. Dziennikarze kiwają głowami, widzowie wzruszają ramionami, a rząd i prokuratura udają, że tego filmu w ogóle nie było.

Wyjaśnienie zagadki jest proste, ale po latach kłamstw mało kogo ono obchodzi. Polska zostaje podzielona. Ofiary wypadku wykorzystane do politycznych celów. Winni nie ponoszą żadnej kary.

O dramatycznych kulisach wypadku, o zatrważającej skali polskich zaniedbań i o rosyjskich manipulacjach na temat katastrofy opowiada ówczesny przewodniczący Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych dr inż. Maciej Lasek. Człowiek, który kocha latać i jak nikt zna się na wypadkach.

Kto zamontował bombę w rządowym samolocie?
Czy rząd Tuska o tym wiedział?
Dlaczego rząd PiS-u nie ukarał winnych?

Gdy pozwalamy politykom na zbyt wiele, stajemy się zabawką w ich ręku…

 

 

 

 

Tomasz S. Markiewka

Nic się nie działo. Historia życia mojej matki

Wydawnictwo Czarne

premiera: 22.06.2022

 

Osiemdziesiąt lat. Tyle minęło od zakończenia II wojny światowej. W tym czasie zaszło w Polsce kilka rewolucji: gospodarcza, technologiczna, kulturowa. Osiemdziesiąt lat to niemal całe życie jednej kobiety. Anna Markiewka, z domu Salachna, babka autora, przywołuje swoje wspomnienia i jakby niechcący opowiada o Polsce – zarówno tej, którą widziała przez okno w przyciasnej izbie, jak i tej, która zaprosiła kobiety do biur, fabryk i polityki.

Markiewka na kanwie opowieści babki tworzy mikrohistorię, która może mieć więcej wspólnego z prawdą historyczną niż niejedno hasło na koszulce z husarzami czy wzniosła przemowa podczas obchodów odzyskania niepodległości.

„To babka wprowadziła mnie w świat opowieści. Gdy brakło jej innych historii, którymi mogła pobudzać moją wyobraźnię, zaczynała mówić o czasach swojego dzieciństwa spędzonego w górskiej wiosce. Rzeczy fantastyczne, jak zjawy bez głów, mieszały się tam z przyziemnymi: pierwsza podróż pociągiem, sklecanie obłącków z bibuły, pasanie krów, wyjazd za pracą.

Jak to zwykle bywa, dopiero gdy dorosłem i na dobre opuściłem swoje środowisko, czyli polską wieś, zrozumiałem, że z niego wyrastam. Zacząłem widzieć opowieści babki nie jako zbiór anegdot przyprawionych szczyptą nadprzyrodzoności, ale jako historię trochę innej Polski niż ta, której uczyłem się z podręczników. Albo może tej samej – ale widzianej z odmiennej perspektywy.

Postanowiłem wrócić do tych opowieści: usłyszeć je na nowo i poznać ciąg dalszy. Zrozumieć własną przeszłość”.

 

 

 

 

Magda Melnyk

Meksyk, moja miłość. Historia Eleny Poniatowskiej

Wydawnictwo OsnoVa

premiera: 1.06.2022

 

Elena Poniatowska jest wybitną meksykańską pisarką i reportażystką, wywodzącą się z królewskiego rodu Poniatowskich. Stawiana w jednym rzędzie z Gabrielem Garcíą Márquezem, Mariem Vargasem Llosą oraz Carlosem Fuentesem, z którymi się przyjaźniła. W 2013 roku za swój dorobek została uhonorowana Nagrodą Cervantesa nazywanej hispanojęzycznym Noblem.

Rodzice Poniatowskiej do Meksyku przyjechali z Paryża, a pierwszym językiem Eleny był francuski. Zarówno ojciec Jean, jak i matka Paulette – pochodząca z arystokratycznej meksykańskiej rodziny – byli zaangażowani w antyhitlerowski ruch oporu. Debiut Eleny Poniatowskiej przypadł na koniec lat pięćdziesiątych. W tamtym czasie niewiele kobiet pracowało w zawodzie dziennikarskim, a cenzura blokowała tematy zaangażowane społecznie. Jej udało się to zmienić. Dziś przede wszystkim jest kojarzona z walką o prawa grup najbardziej narażonych na przemoc i wykluczenie: kobiet, ludności rdzennej, dzieci ulicy. Swoim przykładem utorowała drogę wielu meksykańskim pisarkom i dziennikarkom. Jej książki były wielokrotnie nagradzane, tłumaczone na różne języki, również na polski.

Magda Melnyk – politolożka, publicystka i reportażystka – odwiedziła Poniatowską w Meksyku i przez wiele tygodni towarzyszyła jej w codziennym życiu, nagrywając dziesiątki godzin rozmów. Na tej podstawie powstała fascynująca biografia.

 

 

 

 

 

Jan Mohnhaupt

Zwierzęta w Trzeciej Rzeszy

tłum. Monika Kilis

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 29.06.2022

 

W nazistowskich Niemczech rasa była kategorią, która odgrywała kluczową rolę nie tylko w odniesieniu do ludzi, ale także do zwierząt. Paradoksalnie, to właśnie zwierzęta zasługiwały – w odczuciu nazistów – na bardziej humanitarne traktowanie niż większość ludzi. Jan Mohnhaupt intrygująco wyjaśnia, skąd brało się wówczas to zamiłowanie, zarówno do dzikich i egzotycznych zwierząt, jak i do psów, świń, kotów, jeleni, koni oraz owadów. Jak się okazuje, ta specyficzna postawa była nie tylko wyrazem sympatii, lecz kolejnym, skrupulatnie przemyślanym mechanizmem w wojennej maszynie Trzeciej Rzeszy, dopełniającym jej zbrodniczą ideologię.

Czym były zwierzęta totemiczne, a czym totalne?
Czy Hitler rzeczywiście był miłośnikiem psów?
Co symbolizowały wówczas świnie?
Dlaczego konie odgrywały tak znaczącą rolę w ideologii narodowego socjalizmu?
To tylko część pytań, na które w nieoczywisty sposób odpowiada Mohnhaupt.

 

 

 

 

 

Agnès Poirier

Notre Dame. Serce Paryża, dusza Francji

tłum. Aleksandra Czwojdrak

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego

premiera: 20.06.2022

 

Dzień, w którym zamilkł Paryż…

Wieczorem 15 kwietnia 2019 roku świat obiegła zatrważająca informacja: w płomieniach stanęła katedra Notre Dame. Miliony osób na całym globie z przerażeniem śledziły walkę z ogniem i odetchnęły z ulgą, gdy udało się go opanować.

Dlaczego pożar wywołał tak silne emocje? Co sprawiło, że katedra Marii Panny stała się fundamentem europejskiej kultury i symbolem francuskiej duszy? Agnès Poirier, odwołując się do najważniejszych momentów w dziejach Francji, pokazuje, jak w świadomości narodu umacniała się obecność świątyni. Notre Dame – będąca świadkiem koronacji Napoleona, wyzwolenia w 1944 roku czy pogrzebu generała Charles’a de Gaulle’a – stała się symbolicznym sercem Paryża. Wzbudzająca zachwyt budowla, wraz z Quasimodem, Esmeraldą i gargulcami zdobiącymi jej fasadę, jest też od lat ikoną popkultury.

Pożar zmieni oblicze 850-letniej katedry, a batalia o odbudowę dopiero się zaczyna. Agnès Poirier uzmysławia nam, że w tej walce ścierają się liberalizm i konserwatyzm, tradycja i nowoczesność, ateizm i wiara. Czy Notre Dame wyjdzie cało z tego starcia? Zobaczymy!

 

 

 

 

Marcin Popkiewicz

Zrozumieć transformację energetyczną. Od depresji do wizji albo jak wykopywać się z dziury, w której jesteśmy

Wydawnictwo Post Factum

premiera: 1.06.2022

 

„Zrozumieć transformację energetyczną” to książka adresowana nie tylko do specjalistów – choć wielu z nich jej lektura też by się przydała – ale także do zwykłych ludzi. To, jak podejść do budowania systemu energetycznego przyszłości bez paliw kopalnych i emisji zanieczyszczeń, jest sprawą wykraczającą poza wąskie grono ekspertów i polityków. Musimy wreszcie zrozumieć podstawy, bez tego masakryczna ilość mitów i przekłamań powoduje, że wykłócamy się, buksujemy w miejscu i niejednokrotnie pakujemy się w ślepe uliczki. W książce jest sporo wiedzologii, a nawet – o zgrozo! – liczb i matematyki, ale na szczęście ograniczają się one do czterech podstawowych działań. Potrzebujemy tych konkretów w dyskusji, bez nich sprowadzałby się ona do machania rękami i przerzucania ogólnikami, że czegoś jest „wystarczająco dużo” lub „zbyt mało” albo że „można” lub „nie da się”. Wierzę, że dotarcie z książką do takich osób jak Ty – myślących systemowo i opiniotwórczych – dołoży cegiełkę do wejścia Polski na drogę do bezpiecznej przyszłości, innowacyjnej gospodarki i wzrostu jakości naszego życia.

 

 

 

 

Krzysztof Potaczała

Tak blisko, tak daleko. Bieszczady po drugiej stronie granicy

Wydawnictwo Prószyński i S-ka

premiera: 23.06.2022

 

Na pograniczu ukraińsko-polskim życie toczy się wolnym, niespotykanym gdzie indziej rytmem. Odwiedzając wioski i miasteczka, zaglądając do miejsc niegdyś zasiedlonych, a dziś pochłoniętych przez przyrodę, można odnieść wrażenie, że czas się zatrzymał. Ten mikroświat, przecięty dzisiaj granicznymi drutami, podzielony na dwa państwa, przed laty funkcjonował jako jeden organizm, nasycony mieszanką języków, smaków i zapachów. Wszystkie uleciały wraz z wojenną zawieruchą.

To nie jest ckliwa opowieść o bezpowrotnie utraconej krainie. Autor przemierza opisywany region w poszukiwaniu dawnego i w zrozumieniu obecnego. Rozmawia z Ukraińcami i Polakami, zadaje pytania o przeszłość i teraźniejszość. Przelewa na karty książki relacje wypełnione bólem i niewiarą, radością i nadzieją. Zapuszcza się raz na ukraińską, raz na polską stronę przygranicza, gdzie krok po kroku, z reporterską precyzją, odnajduje zapomniane bądź głęboko ukryte – fizycznie i w ludzkiej pamięci.

Wielowątkowy przekaz ukazuje codzienność fragmentu II Rzeczypospolitej, terror sowiecko-niemiecki, wynikłe z niego etniczne dramaty oraz przetasowania terytorialne. Ale jest też w tym reportażu sugestywne „tu i teraz” – XXI wiek w enklawie Karpat, w podzielonych granicą Bieszczadach.

 

 

 

 

Serhij Rudenko

Zełenski. Poza scenariuszem

tłum. Katarzyna Losson, Marek Zapór

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 1.06.2022

 

Od 24 lutego 2022 roku uwaga całego świata skupiła się na Ukrainie i jej prezydencie. To wtedy z dnia na dzień Wołodymyr Zełenski dołączył do grona najważniejszych postaci ostatnich dziesięcioleci i stał się ponadnarodowym symbolem. Ale kim jest człowiek ze zrodzoną na wojnie legendą? Jak to się stało, że aktor komediowy stanął na czele narodu, który przeciwstawił się Władimirowi Putinowi i podjął nierówną walkę z brutalnym agresorem? Co uczyniło człowieka bez politycznego doświadczenia wzbudzającym podziw przywódcą?

Ukraiński dziennikarz Serhij Rudenko opowiada historię życia Zełenskiego ze znawstwem i z pasją, jednocześnie zachowując niezależne spojrzenie uczciwego reportera. To nie jest książka napisana z zewnątrz – Rudenko przygląda się Zełenskiemu z bliska, rozmawia z jego najbliższymi współpracownikami i przeciwnikami, bada jego młodość i przebieg kariery w show-biznesie. Nie jest to też laurka ani demaskatorski proces. To polityczna i osobista biografia człowieka, który pragnął być prezydentem niosącym swojemu narodowi pokój – a został prezydentem czasu wojny. Rudenko doprowadza swoją opowieść tak daleko, jak to możliwe: ostatnie rozdziały książki zostały napisane w schronie, w czasie pierwszych rosyjskich nalotów bombowych na Ukrainę.

 

 

 

 

Charles Seife

Hawking, Hawking. Geniusz i celebryta

tłum. Urszula i Mariusz Seweryńscy

Wydawnictwo Prószyński i S-ka

premiera: 29.06.2022

 

Kim naprawdę był Stephen Hawking, człowiek, którego prochy spoczywają dziś   Opactwie Westminsterskim, pomiędzy grobowcami Isaaca Newtona i Karola Darwina? Powszechnie postrzegano go jako uosobienie geniuszu. Przykuty do wózka inwalidzkiego, niezdolny do wypowiedzenia jednego słowa, Hawking stał się symbolem władzy rozumu nad materią, międzynarodowym celebrytą, który zapisał się w zbiorowej wyobraźni jako najlepszy na świecie fizyk i najbardziej błyskotliwy umysł.

Nie był ani jednym, ani drugim.

W książce „Hawking, Hawking” Charles Seife pokazuje zupełnie nowy portret wielkiego fizyka. O tym, że zasłużył na miejsce w panteonie naukowych sław i wywarł wpływ na życie tak wielu ludzi, nie zdecydowały ani jego osiągnięcia – niezależnie od ich znaczenia – ani jego rozdzierająca serce historia życia. Hawking był nadzwyczajnym geniuszem, ponieważ chcieliśmy, żeby nim był. Podzieliśmy jego pragnienie. „Hawking, Hawking” to doskonałe demaskatorskie dzieło zrywające warstwy mitu otaczającego renomowanego fizyka, rzucające światło na prawdziwą naturę sławy i oszałamiający wpływ geniuszu.

 

 

 

 

Ann Snitow

Przewodniczki. Jak na gruzach komunizmu budowałyśmy równy świat

tłum. Agnieszka Grzybek

Wydawnictwo Miesięcznika „Znak”

premiera: 1.06.2022

 

Nigdy nie szłyśmy same!

Pełne obaw z powodu nadciągającej wojny w Jugosławii albo nieustraszone jak Polki zahartowane stanem wojennym – ponad siedemdziesiąt kobiet z Europy Środkowej i z Zachodu spotkało się w czerwcu 1991 roku w Dubrowniku. Nie chciały przekładać na później zajmowania się problemami kobiet. Kto inny miałby zadbać o ich prawa?

Udało się im wówczas zawiązać sieć kobiecej solidarności, w ramach której Amerykanki wspierały Europejki, Czeszki Chorwatki, Austriaczki Polki… Zakładały biblioteki, organizowały kursy komputerowe i wspólnie dzieliły się doświadczeniem w walce o własne miejsce w polityce i życiu publicznym. Dzięki otwartości i wrażliwości przełamywały stereotypy, przekonując się, że drogą do niezależności kobiet może być nie tylko antykoncepcja, lecz także posiadanie pralki. Były razem w momentach kryzysów i zwątpień. Dziś możemy docenić, jak wiele zawdzięczamy odwadze, determinacji i zawiązanym przez nie długoletnim przyjaźniom.

Tę energetyczną, mądrą i zabawną historię Europy Środkowej opowiada Ann Snitow, legendarna działaczka społeczna, profesorka z New School for Social Research w Nowym Jorku. Ann setki razy latała nad Atlantykiem, by z Polkami i koleżankami z innych krajów regionu na gruzach komunizmu budować świat, w którym kobiety mają swoje prawa.

Historia przemian wreszcie opowiedziana przez kobiety!

 

 

 

 

 

Dionisios Sturis

Nowe życie. Jak Polacy pomogli uchodźcom z Grecji

Wydawnictwo Poznańskie

premiera: 29.06.2022

 

Już kiedyś przyjmowaliśmy uciekających przed wojną…

Po drugiej wojnie światowej w Polsce znalazła się liczna grupa greckich i macedońskich uchodźców, którzy uciekli z ojczyzny przed wojną domową. Docierali do Polski statkami, pociągami i w bydlęcych wagonach – dorośli i dzieci oraz ranni partyzanci. Wśród przybyszów byli też dziadkowie i ojciec Dionisiosa Sturisa, reportera, który sześćdziesiąt lat później podjął próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie o to, jak przyjęła ich komunistyczna Polska. Grecy szybko się w niej zadomowili, ich społeczności powstawały w wielu miastach, także w podkarpackim Krościenku, gdzie Grecy założyli swoją spółdzielnię rolniczą. Nazwali ją „Nowe Życie”.

Potomkowie tamtych uchodźców żyją z nami do dziś. Jednak to wciąż nieznany epizod naszej powojennej historii. „Nowe życie” to czuła próba odtworzenia tamtej księgi ludzkich losów, teraz, pięć lat po pierwszym wydaniu, bogatsza o kolejne rozdziały i nowe historie, budujące nieoczekiwane połączenia między uchodźcami z końca lat czterdziestych a tymi, którzy pojawiają się u naszych granic dzisiaj, kiedy na świecie toczą się nowe wojny.

 

 

 

 

 

Karolina Sulej

Ciałaczki. Kobiety, które wcielają feminizm

Wydawnictwo Znak

premiera: 1.06.2022

 

Namawiają do pokochania siebie, akceptacji, wyzbycia się wstydu.
Mówią otwarcie o przemocy, której doświadczyły, slut-shamingu, dyskryminacji.
Szerzą wiedzę na temat seksualności, zmysłowości i zdrowia.
Uczą, jak stawiać granice.
A kiedy trzeba stanąć w obronie wartości, z odwagą wychodzą na ulicę.

Ciałaczki.
Kobiety, dla których siostrzeństwo to coś więcej niż tylko pusty slogan.

Karolina Sulej opowiada historie niezwykłych kobiet. Artystek, edukatorek, prowokatorek i rewolucjonistek, które dzieli wiele, ale łączy jedno: determinacja w przełamywaniu tabu wokół kobiecej seksualności. Z rozmów, niekiedy trudnych i bolesnych, powstała książka, w której każda kobieta odnajdzie kawałek siebie.

„Ciałaczki” to wielowymiarowa opowieść o odwadze, stawianiu granic i sile kobiet.
To książka, która pomaga odkryć w sobie poczucie sprawczości.
I pokazuje, że dla kobiet nie ma rzeczy niemożliwych.

 

 

 

 

 

Serhyj Syniuk, Krzysztof Petek

Tysiąc bochenków. Zapiski z zaplecza wojny

Wydawnictwo Bukowy Las

premiera: 15.06.2022

 

Na naszych oczach rozgrywa się spektakl pełen cierpienia, ale także niewyobrażalnego poświęcenia i determinacji. Na zapleczu ukraińskiego frontu trwa wyścig z czasem. Kobiety lepią pierogi i szykują paczki żywnościowe dla żołnierzy. Mężczyźni wkładają mundury. Matki chcą chronić dzieci. Ojcowie – rodziny. Wszyscy – swój dom. Choćby piekąc chleb.

Książka ta jest świadectwem pierwszych dni wojny w Ukrainie. Tworzą ją relacje zwykłych ludzi: pisarki Oleny Zacharczenko, lekarki Aleksandry Tarczewskiej, prozaika Wiktora Jankewycza, który wziął ślub podczas trzydniowej przepustki z frontu, i wielu innych.

Wiosna 2022 roku to obraz heroizmu kraju, który oparł się pierwszemu ciosowi znacznie silniejszego od siebie agresora. I takie przesłanie Ukraina przekazuje światu, a zwłaszcza tym, którzy ją w tej walce wspierają.

 

 

 

 

 

Mariusz Szczygieł

Fakty muszą zatańczyć

Wydawnictwo Dowody na Istnienie

premiera: 1.06.2022

 

Dlaczego bez szczegółu nie ma ogółu? Czym różni się fakt od faktu podanego czytelnikom? Czy na pewno „Z zimną krwią” Trumana Capote’a jest pierwszą powieścią non-fiction? Do czego może służyć reporterowi bardzo długi szalik? Dlaczego Hanna Krall jest Mondrianem reportażu, a nie Chagallem? Czego uczyła reporterki i reporterów „Gazety Wyborczej” Małgorzata Szejnert? Jak Ryszard Kapuściński używał pisarskiej wolności? Czy reportaż gonzo to tylko Ameryka po narkotykach? Czy reporter może używać fantazji? A może reportaż to jedynie „wiara, że coś się zdarzyło”?

„Słowo w reportażu ma rolę świadka. Niestety, świadek czasem mija się z prawdą, chociaż przysięgał, że nie skłamie – pisze Szczygieł. – My, reporterzy i reporterki, jesteśmy w potrójnym klinczu (taki raczej w sporcie nie istnieje, ale chcę podkreślić złożoność sytuacji). Z jednej strony jest świat, którego kołem zamachowym bywa kłamstwo, i są rozmówcy o niestabilnej pamięci. Z drugiej – mamy tylko siebie: nasze oczy, nasze uszy i nasze mózgi, a więc bardzo ograniczony aparat postrzegania. Z trzeciej – nieobiektywny, uznaniowy język, który nie umie być wiarygodnym świadkiem”.

Nowa książka Mariusza Szczygła jest esejem napisanym z miłości do reportażu. To lektura dla wszystkich, którzy kochają ten gatunek, oraz dla tych, którzy mają wątpliwości, czy jest wiarygodny, a także poradnik dla tych, którzy sami chcą pisać.

 

 

 

 

 

Marcin Wojdak

Ostatni turnus. Pocztówki z wczasów w PRL-u

Wydawnictwo Znak Koncept

premiera: 1.06.2022

 

„Wczasy. Nie ma chyba piękniejszego słowa w języku polskim. (…) Samo słowo jest już mocno niedzisiejsze. Wczasy nad Morzem Śródziemnym albo w Dubaju? Nie ma szans – za granicę jeździ się na urlop. Wczasów nie rezerwujesz przez internet ani nie lecisz na nie samolotem. Wczasy nie mogą być all inclusive ani last minute. (…) Na wczasy jedziesz w miejsca, które znasz od lat”.

Marcin Wojdak to czuły przewodnik po świecie odchodzącym w zapomnienie. Dokumentuje najciekawsze przykłady architektury ośrodków wypoczynkowych z czasów PRL-u: urokliwe stołówki, archaiczne domki letniskowe bez łazienek, pensjonaty pachnące kurzem. Niektóre z tych miejsc nadal przyjmują gości, inne niszczeją nieatrakcyjne dla wielbicieli egipskich plaż. Krążąc z aparatem po Polsce, wysyła pocztówki z miejsc, które przypominają beztroskie „wczasy pod gruszą” i dzieli się refleksjami nad światem, który wraz z nadejściem nowoczesności znika bezpowrotnie.

 

 

 

 

 

Jakub Wojtaszczyk

Cudowne przegięcie. Reportaż o polskim dragu

Wydawnictwo Znak

premiera: 1.06.2022

 

Fascynująca opowieść o współczesnych drag queens, drag kings i drag queers.

Dla jednych to miłość od pierwszego wejrzenia, ujście dla fascynacji skrywanych przez lata. Dla drugich trudna droga docierania do siebie, wewnętrzna walka z krzywdzącymi stereotypami.

Niektórzy wiedzą od razu. Błyskawicznie opanowują techniki makijażu, a na scenie czują się jak ryby w wodzie. Innym proces odkrywania swojej tożsamości zajmuje długie lata.

Jedni się ukrywają, drudzy wręcz przeciwnie – manifestują swój sposób wyrażania siebie. Na złość szerzącej się nietolerancji.

Niektórzy wybierają scenę, inni ulicę, na której każdego dnia w krzykliwych kostiumach demonstrują płynność płci i celebrują różnorodność.

Jakub Wojtaszczyk zabiera czytelnika i czytelniczkę za kulisy niecodziennych widowisk. Wielobarwnych, nieokiełznanych, fascynujących. Tworzonych przez ludzi, których wyobraźnia nie ma granic. Towarzyszy artystom i artystkom podczas przygotowań do występów, podgląda w czasie akcji, słucha ich historii.

„Cudowne przegięcie” to wnikliwy reportaż o współczesnej scenie dragowej, jej czołowych performerach i performerkach, ich dziełach oraz działaniach. To także wyjątkowa opowieść o akceptacji i pasji, ale przede wszystkim – o wolności.